Dit is een gezicht vol…smart…zou ik willen zeggen. Ik dacht aan de piëta’s, zoals die in de christelijke kunst zijn ontwikkeld. Daar zie je Maria die de dode Jezus in haar armen draagt, ook altijd met een uitdrukking vol smart.
Dit is Maria in een schilderij van Bellini. Zó zit haar entourage eruit. Jezus is dood, heel erg dood, maar haar omgeving is behouden en leeft. Het ademt structuur uit, belofte. Er zijn wegen die bewandelt kunnen worden, ze gaan naar een stad, er zijn vergezichten naar de bergen, om haar heen groeit levend groen. Er is een aarde die behouden blijft en in het christelijk verhaal is die dode Jezus ook maar een momentopname: Hij zal weer gaan leven.
En dit is de situatie van vandaag. Een politieagent heeft een jongen gered uit de bosbranden in Griekenland. Gevolg van de klimaatcrisis en één van de vele, vele plekken waar het nu mis gaat. Hij zou blij kunnen zijn, hij heeft het leven van een kind gered, de jongen komt zó uit de wereld van nu, met Barbie-roze in zijn handen en aan zijn voeten. Maar het is de smart die zijn gezicht tekent. Rouw om wat vergaan is en niet zomaar meer terug komt. Het zal een eeuw duren, eer er weer zo’n bos in de bergen is. Misschien is het de natuur waarin hij zelf als jongen heeft gespeeld…
Zóveel verlies en gevaar is er hedentendage door de opwarming van de aarde. De klimaatcrisis maakt zich overal kenbaar. Maar het is nog niet te laat. De jongen in zijn armen leeft en heeft nog toekomst. Roze toetert hij dat als het ware uit. Alleen de stem van velen, de massa van de mensen, in Nederland zijn dat er 600.000, zal de ongeveer honderd bedrijven die wereldwijd verantwoordelijk zijn voor de CO2 uitstoot, hun beleid doen keren. Zélf doen ze het niet, gevangen in hun kokervisie en missie van méér winst en expansie. Als een ieder tien mensen in haar omgeving actief maakt en die op haar beurt wéér elk tien, dan heb je zó een sneeuwbaleffect. Ook William Kentridge zette vandaag op Instagram een teken van zijn zorg: The Leaves Smell of Ruin.
Zó is het niet overal. Bij mijn boshuisje ruikt het nu naar regen en bos. Dat maakt het ook zo ingewikkeld om werkelijk in actie te komen: je kunt je hoofd een kwartslag draaien en dan lijkt er niks aan de hand. Op Rhodos liggen aan de ene kant toeristen te wachten op de vlieghaven, als vluchtelingen op de grond, om naar huis te kunnen. Terwijl er ook toeristen aankomen, want aan de andere kant van het eiland merk je niks van al die branden…En dan help je de inwoners daar, want toerisme is de belangrijkste inkomstenbron van het eiland…
Er is smart en er is hoop. Hoop dat deze zomerdagen terugkomen,
wereldwijd: warm en aangenaam. Mahalia Jackson zingt deze klassieker als een gospel. Uit Porgy&Bess, dat zich afspeelt ten tijde dat er nog rassensegregratie was in Amerika en alles nog heftige sporen droeg van de slavernij. Daar heeft de mensheid zichzelf ook van bevrijd. Het kan wél.
Ik was al bijna overtuigd: Hoe Thomas Hertog in Zomergasten tegen het einde van de drie uur zegt: áls er ander leven in het heelal is…dan is het toch wel erg onwaarschijnlijk dat uit die miljoenen mogelijkheden, door alle tijd heen, zich nog niemand gemeld heeft. Ook Theo Maassen lijkt om: dan is het een nog groter…wonder…dat we hier zijn?! Ik parafraseer beide nu. Maar vanochtend dacht ik ineens: maar wát als die miljoen andere vormen van leven in hun ontwikkeling ongeveer even ver zijn als wij? Dan kúnnen ze zich niet melden, net zoals de mensheid zich niet kan melden naar anderen. Thomas Hertog gaat er zomaar vanuit dat beschavingen verder en intelligenter zijn dan wij zelf. Dus uiteindelijk vind ik dit even duizelingwekkend, want dit zou ook zomaar waar kunnen zijn: er is wél ander leven in het heelal, wellicht ontelbare, en we leven allemaal tesamen in dat immense heelal, waar we elkaar nog niet hebben kunnen bereiken en waar misschien niet eens zoiets als ‘tijd’ bestaat, als ik Thomas Hertog goed begrepen heb.
Het ‘wonderlijke’, het ‘mysterie’ van groei, de diversiteit van leven, de mogelijkheid tot leven begint voor mij in mijn eigen bostuintje. Ik had zaden van de Oost Indische kers, ik heb ze op dezelfde tijd in de grond gestopt, op hetzelfde moment water gegeven in mijn kasje, ze op hetzelfde moment gepland, toen ze allemaal even groot waren. Maar de éne is héél klein gebleven, degene die aan de bosrand, onder de laurierkers groeien en de anders véél groter, met blaadjes ter grote van een courgetteblad, die op haar beurt weer klein blijft…Ja, logisch, de ene heeft meer ruimte en meer zon, enzovoort, maar het gaat mij erom dat het groeipotentieel in het begin exact gelijk is, en toch…Zo verwacht ik dat het groeipotentieel in het heelal wellicht vele vormen heeft aangenomen.
In de uitzending kwamen ook deze twee heren voorbij: Stephen Hawking: leermeester en collega van Thomas Hertog. En David Attenborough die languit op de grond lag om iets te vertellen over een bijzondere orchidee. Beide een mens: de ene geheel beperkt, afhankelijk van machines en techniek om zichzelf in de buitenwereld te kunnen tonen, in het dagelijks leven volkomen afhankelijk van hen die hem verzorgen, maar zijn geest onderzocht de uithoeken van het heelal. De ander is zijn hele leven de wijde wereld in gegaan, heeft de hele planeet onderzocht, is bij de ‘wonderen van de natuur’ geweest, diep in de oceaan , op hoge bergtoppen, de eindeloze savanne, het ondoordringbare tropisch regenwoud. Beide exemplaren van het menselijk ras en beide vanuit een volkomen andersoortige bestaanswijze, komen uit bij een soort van nederigheid, respect voor wat er is, dat de mens maar een ienie-minie onderdeel van het onkenbare Alles is…en bovendien gaat dit alles óók dóór als de mens er niet meer is en zichzelf uitroeit. David Attenborough is ‘klimaatactivist’ geworden. Kijk naar de documentaire Breaking the Bounderies’ waarin hij alles uit de doeken doet, op dezelfde wijze als hij dat deed in al zijn natuurdocumentaires. Het is NU de tijd om te handelen en actie te ondernemen.
Mijn beeld dat overheersend is, van deze Zomergasten, is die van twee mannen die aan de keukentafel een goed gesprek voeren, waar de ene tracht de andere te begrijpen, puur op het onderwerp waarover het ging: het heelal, de kosmos, zwarte gaten, imploderende sterren, dat er wellicht geen oorzaak en gevolg bestaat, quantummechanica…enzovoort. Daar blijft de éne, Theo Maassen en ook ikzelf, de kijker, toch een buitenstaander, want eigenlijk begrijp je bar weinig van alles wat ‘de professor’ in zijn leven heeft onderzocht.
Ik miste Janine Abbring, die ongetwijfeld verder had gevraagd en gezocht had, hoe Thomas Hertog al zijn kennis en wetenschap verbindt met zijn persoonlijke leven. Éven lichtte hij dat zelf op, in zijn introductie van zijn keuzefilm: The White Balloon, waarvan Theo Maassen ook al vergeten was dat dit op stapel stond. Theo zat met zijn kop in de wetenschap, die hij tegelijk niet echt kon begrijpen, maar greep niet de kans om Thomas Hertog beter te begrijpen.Thomas vertelde dat hij hield van de Iraanse cultuur, ook vaker daarheen gereisd was, dat hij ervaarde dat er daar een andersoortige gevoeligheid was: niet alleen de objectiviteit en de ratio telt, maar iets wat met mystiek te maken heeft: de vanzelfsprekendheid dat er talloze perspectieven en werkelijkheden zijn, dat ze allemaal recht hebben om te bestaan en dat er een samenwerking tussen mensen en naties nodig is, en dan ‘zou het wel goed komen’. Ik parafraseer weer; de naam voor deze houding is ‘kosmisch humanisme’. Ik kende de term niet.
Zelf woont Thomas Hertog op een geitenboerderij met vier families: daar had ik wel meer over willen horen: is er een link tussen deze leefwijze en zijn wetenschap, of is het toeval? Maar ook toeval is in zijn brein geen onschuldig term…
De maker van deze mooie film uit 1995, Jafar Panahi getuigt ook van een leven dat niet zomaar vanzelfsprekend is: Hij is tot twee keer opgepakt door de Iraanse overheid omdat hij anti-overheidspropaganda maakte en pas na een hongerstaking vrijgelaten in 2011 en 2021. En dan toont deze film de wereld van een kind dat een goudvis wil gaan kopen in Teheran en dat deze werkelijkheid van even groot belang is, als die van de volwassenen om haar heen. En het getuigt van de volharding en creativiteit van een kind en dat er door samenwerking véél mogelijk is.
Mooi is, dat de eerste die haar écht wil helpen en haar verzekert dat het haar zal lukken om de goudvis te kopen, een oudere vrouw is, die ook een witte hoofddoek draagt: beeldrijm tussen jong en oud, tussen het nu en de toekomst.
Zij verliest daarna een bankbiljet met groot geld in een rooster en het is een balonnenverkoper, die met een stok, een ballon en kauwgom het biljet weet op te vissen. Een hele wereld gered door inventiviteit en samenwerking. Zo ‘moet’ het met de mensheid en de aarde ook kunnen gaan.
In mijn boshuisje verdampt mijn heimwee naar New York en maakt plaats voor heerlijk in de stilte en het groen mijn gedachten laten gaan over NY, filmpjes over architectuur en wandelingen in NY en een graphic novel bekijken. Die heet ‘Lonely City’ , het is NY, en dan herken ik tekeningen, juist in de details: de streetfood-cars aan de zijkant, de wijze waarop voorbijgangers met elkaar praten, de Empire State Building, heel vaak wel érgens in het zicht. Ik vind het leuk om daar de foto’s bij te zoeken.
Er is één ding dat NY wel heel snel zou moeten toevoegen, want nu heeft Rotterdam haar voorbij gestreefd: een héél groot beeld, 4 meter hoog, van een zwart mens prominent in de openbare ruimte. Nu, na twee maanden, pal voor het Centraal Station, al iconisch, volgens de berichtgeving in NRC van vandaag.
Ik zag er in een museum wel al een voorstel toe: Een beeld van David Ruggles, in de kleren en houding van Napoleon. David Ruggles veroverde als het ware, vrijheid en ruimte, voor slaven: hij was de ziel van The Underground Railroad, een netwerk van mensen dat slaven hielp ontsnappen uit het Zuiden naar het Noorden en naar Canada. Waarschijnlijk is dit netwerk van adressen zo gaan heten omdat David Ruggles in zijn dagelijkse leven een treinconducteur was. Er is dus géén letterlijk stiekem ondergrondse spoor, zoals ik eerst dacht. Ik wilde dat gaan bekijken en kwam er toen net op tijd achter, dat het dan een wandeling betrof langs huizen en info over deze bevrijdingsroute. Maar ik wist daar wel al van, dus dat leek mij dubbelop om daarvoor te gaan betalen.
Hier in Nederland kan het beeld spreken door Zaïre Krieger.
Zij heeft het gedicht van Amanda Gorman ‘ The Hill We Climb’ prachtig vertaald, eigen rijm en alliteratie toevoegend, zodat het een Nederlandse Spoken Word werd, zonder aan de inhoud af te doen. En zelf maakt zij ook Spoken Words. Hier spreekt zij ‘Druk’ in Paradiso, alweer twee jaar geleden. Het sterke vind ik dat zij niet in een bubble blijft, van bijvoorbeeld een ‘protest-gedicht’, maar ze een filosofische inslag heeft en het ook koppelt aan andere levensgebieden en érg gelooft in de kracht van elk individu. En niet alleen dat…Zij noemt zich ‘gelovig’, omdat God liefde is en rechtvaardigheid dan centraal staat. De basis daarvan is kwetsbaarheid: dit erkennen én dat je andere mensen nodig hebt. Dit interview uit 2021 is mij uit het hart gegrepen. Deze houding, deze presentie maakt, hoop ik, de toekomst.
PS: Ik zag overigens wél dit beeld. Een profetische vinger, die wijst naar de hemel. Ook heel krachtig.
Ik heb wel een beetje (veel) heimwee naar New York. Werkelijkheden mengen zich en daar zit NY telkens bij in. Ik ben bij de intocht van de Vierdaagse en zie de Pride-mars in NY, ik bekijk de foto’s weer en denk daarbij: Elk bord zou ook passen in een klimaat-mars. Is dat geen idee voor Extinction Rebellion, naast ‘op de snelweg zitten?’. Een landelijke mars…Maar wellicht is het bewustzijn van de urgentie nog niet zo groot om 600.000 mensen op de been te krijgen… al stond afgelopen week de wereld op zeven plekken ‘in brand’.
Tony Bennett is gisteren overleden. Een New Yorker in hart en nieren, opgegroeid in Queens met een Italiaanse oorsprong. Hij had een speciale vriendschap met Lady Gaga. In dit filmpje uit 2014 vertellen ze daarover.Op een bankje in Central Park, naar hem vernoemd, zijn nu bloemen gelegd. Ik geloof dat ik op dat bankje gezeten heb. Door heel NY zijn heel veel bankjes met namen en lieve gedachten, door geliefden en familie daar in gegraveerd. Het geeft een soort van doorlopende bezieling. Een lint van menselijkheid door de parken en plantsoenen heen. Ik denk nu aan het liedje: Tie a yellow ribbon round the old oak tree.
Het blijkt dat Tony Bennett de laatste jaren van zijn leven Alzheimer had. Lady Gaga heeft tot de laatste momenten met hem gezongen en nog een plaat opgenomen. Dit was het laatste concert in 2021 dat ze samen gaven in Radio City Hall en dat geeft voldoening dat ik nu weet waar dat is. Lady Gaga vertelt hier hoe spannend het was: zou Tony Bennett, die haar wellicht niet eens meer herkende, wel ‘aan’ gaan, als hij de muziek en het publiek zou horen en zien? En dat gebeurde. Wat wonderlijk toch, dat het hele geheugen verdwijnt in de mist, namen, personen, gebeurtenissen. Maar dat dit talent, die gave, die niks met de ratio te maken heeft en uit creativiteit opborrelt, dan ineens weer kan ontspringen. En dan zingen ze samen: een heel concert vol.
Dat maakt NY tot wat het is: die mensen. Van over de hele wereld daar ooit gearriveerd. Velen uit familie’s die in armoede leefden en een weg naar rijkdom en roem hebben afgelegd. Met zoveel talent. Of zonder talent, dat kan ook. Maar allemaal levend in the City that never sleeps.
Dit is een kaart van de zuidelijke punt van Manhattan, dat nu downtown, heet, in New York. Ik vind het prikkelend om naar te kijken: zó is de stad der steden dus begonnen. Gesticht door Nederlanders en die invloed kom je ook overal tegen. Tot en met in het stadswapen, waar een windmolen in is verwerkt. Nederland is het enige land op de wereld dat steeds terug komt in historische beschrijvingen op plaketten, overal in de stad. Broadway, nu de enige weg die vanaf het zuiden helemaal doorloopt tot het noorden en een bocht maakt, was vroeger ‘ de Brede Weg’. Harlem was Haarlem, Brooklyn was Breukelen, The Bowery is afgeleid van het woord ‘boerderie’. Op de kaart zie je dat de Nederlanders een gracht hadden gegraven van de East River, zó de stad in zoals ze dat in Amsterdam ook hebben gedaan en dat is nu Canal Street, de weg die nu dwars door China Town gaat. Ze bouwden een muur, of wal, om de stad af te scheiden van de wildernis erboven en te beschermen tegen de Indianen: Walstraat en dat werd Wall Street. Hoe elke oorsprong toch altijd aanwezig blijft in het hier-en-nu.
En zo begon New York dus, héél groen, op een plek waar helder stromend water was, en ook dat zie je terug in die fontein die nu klatert, terwijl nog geen 500 meter verder het financiële hart van New York werd gebouwd, maar éérst die oude kerk (Trinity Church)…En dat is nu de rijkste kerk ter wereld omdat deze het omliggend land verhuurd had en daar dus nog steeds inkomsten uit krijgt, uit wat nu de duurste grond ter wereld is. Het was de eerste kerk die ik mee maakte, waar je zonder geld in een bakkie te hoeven doen, een kaarsje kon ontsteken. Ik had éven de neiging om de hele kaarsenbak vol met brandende kaarsen te zetten, er brandden er maar een paar.
Dat is zó bijzonder aan New York: dat je in letterlijk één oogopslag meerdere eeuwen tegelijk kunt zien.
En daar waar regelmatig een duif neerstrijkt, bij City Hall, bij het stadszegel, kun je lezen dat ook de molen, één van de maaksels was, die er op de New Yorkse grond gebouwd werden. Toen was New York nog Nieuw Amsterdam.
Ik ben dol op de rafelrand van een feestje. Daar waar in een hoekje een caravannetje staat, de suikerspinman een beetje voor zich uit zit te kijken, een muziekgroep overlegt over de soundcheck, de draaimolenman aan het inpakken is.
Ik ben ook dol op die stad die dan verandert en de mensen die daar al of niet een plek vinden en zoeken.
En natuurlijk ben ik dol op het vuurwerk en herinner mij dan waar ik het zo vaak gezien heb; op de woonplek van mijn ouders, de Waalkade, vanaf hun dakterras op de vierde verdieping, pal tegenover de vuurwerkboot. Nú een deel van de massa, maar nog steeds is het mogelijk om de mensen daarna als mieren weer hun voortgang zien maken.
Ja, ik ben dol op mijn stad, tijdens de Vierdaagsefeesten, de metamorfose die zij ondergaat, met mijn beleving van nu, een ienie-minie scherfje van New York: véél mensen op een klein oppervlakte, die het vooral leuk met elkaar willen hebben.
Minder leuk was het dat iemand er lol in heeft gehad, om mijn fietsbanden leeg te laten lopen. Wél
leuk was het dat iemand onderweg de moeite deed, om een fietspomp van zijn huis te halen. Maar het ventiel paste niet. ‘Selemat Jalan’ wenste een vrouw me op het terras toe, bij de pizzeria, toen het pompen dus niet bleek te lukken. Een wandeltocht met fiets in de hand van zes kilometer. Enfin, het past bij de aanleiding van al deze feesten in mijn stad.
Ik begrijp nu beter waarom de gezondheidssector zo nadrukkelijk aanwezig was op de Pride in New York en elke wagen ervan ook zo aanzwellend, al vanuit de verte, werd toegejuichd. Het blijkt dat in het begin van de AIDS epidemie toen er nog niks bekend over was, homo’s in het geheel niet geholpen werden in de medische zorg. Ze werden paria’s en crepeerden letterlijk alleen. NY, waar zoveel mensen op een klein oppervlakte wonen, was doodsbang. Ik herinner me zelf nog die geruchten dat je homo’s beter niet kon aanraken en zeker niet uit hetzelfde glas moest gaan drinken.
Alles veranderde toen er meer bekend werd en de eerste medicijnen verschenen. En toen is er de musical RENT geschreven, in 1994, die gaat over jonge mensen in de Lower East Side of NY, die hun huur nauwelijks konden betalen, vandaar de titel. Het speelt zich af in 1989-1990, in het begin van Aids, maar deze groep mensen zoekt de creativiteit en de grenzen op en wilt voor iedereen een plek op aarde. De musical is ook verfilmd en heeft vanaf het begin voortdurend op Broadway gespeeld. Het lijkt erop dat het statement dat de musical toen maakte, hetgeen is wat het huidige NY als geheel nu is gaan realiseren in de openbare ruimte: een veilige ruimte voor een ieder, en een ieder die daar haar eigen ding kan doen.
En dan zie je zo’n postzegelschermpje voorbij komen en dan weet je dat het tijdens Corona is gemaakt. Hier zingt een deel van de cast van Rent met anderen om van de overheid steun te krijgen, toen alles stopte. Het is een ander lied uit die musical. Zal ik mijn waardigheid verliezen, zal er toekomst zijn? …Het lijkt me een lied dat nu wel kan worden ingestudeerd, als straks Extinction Rebellion, vanaf 9 september, dagelijks op de A12 gaat zitten, om het beleid rondom fossiele subsidies te keren.
Deze clip is meer dan twintig jaar oud. Nas bracht met zijn teksten en muziek een hele generatie in beweging, omdat hij vertelde dat je uit de schaduw en de criminaliteit die toen nog welig aanwezig waren in NY kunt opstaan. Het is een bemoedigende gedachte, dat de kinderen die hier aan meededen, nú volwassen zijn en misschien in NY zelf bewust rondlopen en hun dromen waar maken.
Dát rassendiscriminatie werkelijk aanwezig is, dagelijks, ja dat heb ik óók gezien in NY…Op het vliegveld bij vertrek, was ik er zelfs in betrokken. Je kon je koffer zelf inchecken of je laten helpen door iemand achter een balie en daartoe moest je eerst tot die rij toegelaten worden. Vóór mij was een zwarte jonge vrouw met veel bagage , die iets vroeg aan een gekleurde ‘bewaker’. Zij waren midden in een gesprek, toen zij mij toeliet én meteen met mij begon te praten. De zwarte vrouw protesteerde, ik beaamde dat zij vóór ging en toen schreeuwde zij ‘de bewaker’: And now, shut up! I am talking to this lady here!, gaf mij de info en liep weg. ‘Dit is niet oké’, zei ik tegen de zwarte vrouw. Het stomme is, dat je jouw eigen rol ook onvermijdelijk ‘meespeelt’: van degene die wél geholpen wordt. De ‘bewaker’ kwam weer dichterbij, lopend langs de rij mensen. En toen vroeg de zwarte vrouw haar aandacht met: I strongly protest…etc…De bewaker keek haar alleen koeltjes aan, en ze liep gewoon door. Dus de info waar deze zwarte dame om vroeg, heeft ze niet gekregen.
Ik ben mij vooral bewust geworden hoe subtiel én complex alles rondom zwarte rassenongelijkheid is. Hoe het van de ene generatie in de andere wordt overgedragen, misschien als een soort van levensles. Al in de eerste week, stapte ik uit de metro in East Harlem, ik was op zoek naar een museum dat 500 meter, ergens in de buurt, moest liggen. Ik sprak een moeder en een dochter aan, en vroeg de weg. Beide leken totaal overdonderd en de moeder zei tegen haar dochter: ‘You don’t need to talk to this lady’. Maar haar dochter wilde wél en vroeg nog eens wat ik zocht. Toen ik het woord ‘museum’ liet vallen, was de aandacht over. ‘Museum?! Ik weet niks over een museum! Wat een stomme vraag!’ Haar moeder zei iets van: ‘Zie je nou wel!’ en ze liepen luid pratend door. Het voelde aan, als iets onoverbrugbaars, dat ik zelf niet kon veranderen… Ik heb vaker iets gevraagd, aan een zwarte suppoost, een zwarte buschauffeur, een zwarte voorbijganger…en telkens was het antwoord hard en kortaf: ‘I don’t know nothing…’ Het staat helemaal haaks op de algemene vriendelijkheid die er in NY hangt, de welwillendheid. Dat een vrouw bij Chinatown uit zichzelf vraagt of ze kan helpen, toen zij mij zoekend zag rondkijken. Dat mensen hun mobiel erbij pakken om de exacte locatie op te zoeken. Zwarte mensen praten in de metro ook nét een toonhoogte harder met elkaar, dan ‘de overigen’. Ze praten Engels, de dynamiek van de taal zit vol ‘Sis’ en ‘Bro’ en vaak ging het gesprekje dan over een conflict dat iemand met weer iemand anders had. Misschien gaan véél gesprekjes daarover, maar als je de taal niet verstaat, dan weet je het niet. Nu kon een hele coupé dus meeluisteren, want iedereen verstaat Engels. Het leek of er vaker een onzichtbare scheiding was, tussen zwarten en ‘de rest’. Behalve dan als je éénlingen zag, gekleed in een eigen stijl, rustig en zelfbewust een eigen ding aan het doen: dan mengde dit wel als vanzelf. Dát is wellicht de generatie van het liedje van Nas.
Ja, NY heeft natuurlijk ontelbare stemmen én werkelijkheden. Dit liedje van Steven Blane komt uit een héél andere sfeer, dan die van Nas. Het is de sfeer, die ik als vakantieganger, geheel en al herken.
Het NY waar ik zo van genoten heb, had er ook helemaal niet kunnen zijn. Het had vol hondenpoep kunnen zijn, met verlaten en vieze parken vol drugs, prostitutie, graffiti, waar 80% van de bezoekers man is. De metro’s hadden onveilig kunnen zijn, alle oude gebouwen platgegooid om plaats te maken voor alleen maar zakelijke, protserige prestige: Donald Trump en zijn vader worden met name genoemd, die zich hard daarvoor maakten. Zo was het in de jaren 60-70 van de vorige eeuw. Het is een razend interessant informatief boek, dat prominent op een schap lag in de museumwinkel van het Whitney Museum, en dat ik nu in Nederland dus besteld heb.
De rijken hadden zich kunnen terugtrekken in hun eigen enclaves. Robert Moses had te ver kunnen gaan in zijn stadsplanning, die aanvankelijk wél New York tot één geheel maakte, door wegenbouw, speeltuinen, stadions, stadsstranden, grote publieke zwembaden, Lincoln Centre, hoge torenflats voor de witte middleclass…
Maar hij wilde de auto de voorrang geven, een weg dwars door het nu zo levendige Washington Square.En toen stond er een dame op: Jane Jacobs en haar stem is doorslaggevend geworden: NY zou een stad worden waar fietsers en voetgangers zich ook welkom voelden, de gelaagdheid aanwezig zou blijven, door oude gebouwen te behouden en te vullen met de mensen van nu, en met hen die er al van oudsher wonen. Haar boek The Death and Life of Great Amerikan Cities (1961) is een klassieker geworden voor stadsplanning, wereldwijd.
En er stonden kunstenaars op, die deze democratische tijdgeest ook handen en voeten gaven; zichtbaar maakten, voor iedereen.
Keith Haring dook de metro in en vulde de gangen met zijn boodschap.
En ook uit de wereld van de immigranten kwam een stem: De kunstenaar Jean Michel Basquiat (1966-1980) maar 27 jaar geworden, geboren in Brooklyn uit ouders uit Haïti en Puerto Rico. Zijn moeder ging, toen hij kind was, regelmatig met hem naar het Brooklyn Museum. Nu heeft hij zelf wereldfaam. Hij begon het zwarte bewustzijn te vertolken, aanvankelijk op straat, maar hij werd ontdekt door Andy Warhol, die op zijn eigen wijze plek gaf aan de ‘lage cultuur’; popart, het reproduceren van een filmster als Marilyn Monroe en de gewone blikjes soep uit de schappen van de supermarkt.
Én los, geheel spontaan, ontstond er vanuit de jeugd in diverse bevolkingsgroepen rondom Manhattan, een nieuw soort muziek, die Hip Hop is gaan heten. Ook hier een zelfbewustzijn, dat alle diversiteit goed is, omarmd kan worden, dat je stijlen en genres kunt mixen en van eigen ritmes kan voorzien, dat de stad van iedereen is. Hieraan vooraf gaand was er al Mighty Sparrow, die de Caribische Calypsomuziek combineerde met een liefdesverklaring aan NY. Hij noemt alle zwakke kanten op van de stad, maar toch…Voor de tweede keer open ik een dag met dit nummer, nu ook Nederland een weekende is gehuld in tropische temperaturen, ik zat tot laat in de avond achter mijn klamboe, hier in het bos.
Voldoening. Dat is het woord dat bij mij blijft hangen, na het kijken van de film Maid in Manhattan. Kamermeisje met Spaanssprekende moeder, waarschijnlijk van Puerto Ricaanse afkomst, werkt in een sjiek hotel in Manhattan en wordt verliefd op een kandidaat-senator, wit, waarschijnlijk van een van de oude rijke families die al generaties in New York wonen, want zijn vader was ook al senator. Hij denkt dat zij ook gast is in het hotel waar hij logeert en zij werkt. En hij wordt ook verliefd.
De voldoening zit erin, dat ik nu de hele sfeer en entourage ken. Zij reist elke dag uit een van de stadsdelen met de metro naar Manhattan. Dat deed ik ook. Hij laat haar zijn favoriete plekje in Central Park zien, waar hij niet opvalt, op een rots met uitzicht op de wolkenkrabbers en tegelijk met het bosachtige park om hem heen. Het zou zomaar een plek kunnen zijn, waar ik zelf ook gelegen heb. Zij verschijnt, als Assepoester, op een feest: dat is bij de Egyptische tempel in ‘The Met’. Zij leest in de ochtendspits een boek ‘Het drama van het begaafde kind, van Alice Miller’ (doelend op haar zoontje, dat een sleutelrol zal gaan spelen in de hereniging van beide), terwijl de anderen om haar heen de ochtendkrant lezen. Zó was de metro in NY, ieder deed er haar eigen ding. Ik heb een jongen gezien die er zijn bankzaken deed, met zijn pasje in de hand, op de mobiel. Ik heb in een kwartier tijd voor mijn neus een diepgaand gesprek zien ontstaan tussen een oudere man en een jongen, over afkomst, ambitie, verlangen, stuiten op grenzen. Dat ik nu NY beleefd heb van binnenuit…het stond op mijn bucketlist en NY heeft al mijn verwachtingen waar gemaakt.
De tekeningen van Adrian Tomine New York Drawings, getekend voor The New Yorker, ken ik ook al een hele tijd. Nu wéét ik dat ze kloppen en zie ze met andere, bewustere ogen. Dát is wat je zal zien, als er vertragingen zijn met het vliegtuig uit New York: een bonte verscheidenheid aan mensen uit verschillende bevolkingsgroepen, want daar bestaat NY uit. Dát zag ik dagelijks: joggende mensen, iemand die heel veel honden tegelijk uitlaat, iemand leest, een zakenman steekt een straat over, een gele taxi komt voorbij. Die levendigheid overal, maakte dat ik mij er zó thuis voelde. En dat ik zelf, met mijn gemengde huidje in het geheel niet opviel, ik mengde mee. En ja: zo stond ik ook eens bij een metrouitgang te schuilen voor de regen…
Het is heerlijk om hier in het bos geen mens te zien, alleen al die tinten groen om mij heen, de grote eikenboom voor mij, de berkenboom achter het huisje, de hoge dennenboom aan de zijkant. Mijn zelf geplante Gingko Biloba, nu al iets hoger als ik zelf. Overgeplant uit mijn stadstuin en gekregen als klein stekje; de oudste, eerste boom van de wereld. Een verscheidenheid aan bomen dus, hier. Maar als ik mensen om mij heen wil hebben, dan het liefste óók in verscheidenheid. Zoals in NY, dus. I❤️NY.
Al regent en dondert en stormt het nu, ik vind het héérlijk om weer in mijn boshuisje te zijn. Tijdens al mijn lange wandelingen tussen de mensen en de wolkenkrabbers in New York, dacht ik weleens: Is er écht, aan de andere kant van de oceaan dat stille, groene, kleine plekje waar ik woon? Dat had soms iets onwerkelijks en tegelijk iets heel aangenaams, om te weten dát het er is, en ik er woon.
Gewoon weer een uur lang naar de bomen kijken, het groen ruiken, naar de stilte luisteren, de hele dag geen mens zien; het is verademend en louterend. En natuurlijk ook dagelijks nog met mijn gedachten in NY. Ik kijk op YouTube naar filmpjes van Free Tours by Foot. Wandelingen door stukjes NY, waar ik zelf nu ook gewandeld heb, met soms info die ik niet wist. Dat is: er gewoon weer zijn, maar dan op de bank, zonder enige vermoeienis. Ik keek naar de film Serendipity, die zich ook op één van de twee ijsbanen in Central Park afspeelt. Maar wat me dan het meeste opvalt is, de omgangsvormen van de New Yorkers. Vriendelijk en rustig. Dat is dus géén enscenering, alleen voor de film zo gemaakt: de sfeer klopt met wat ik in het echt heb meegemaakt.
Ik kijk ook afleveringen terug van Au Pairs, dat dit seizoen in NY is. Één jongen zit bij een presbyteriaans stel, beide voorganger in hun kerken, in een kelderappartement in Brooklyn. Daar ziet hij kakkerlakken in zijn kamer kruipen. Ik zat ook in Brooklyn in een oud appartementencomplex, links vanaf de ingang , op de begane grond, was mijn kamer en het kleine raam daarnaast is de douche, helemaal links op de foto. En ook bij mij liep er weleens een kakkerlak over de vloer, die ik meteen doodsloeg. Nathalia vertelde dat daar niet veel aan te doen is. Één keer in de zoveel tijd, en ze had het een week voor mijn komst ook gedaan, maakte ze een mengsel van ei en suiker en gif, smeerde dat op alle plinten en de volgende dag kon ze het, zwart van de insecten, weer wegvegen.
Die jongen, zelf homo, is van tevoren het bangst dat hij bij een familie terecht komt die dat niet ziet zitten. Het omgekeerde is het geval: het stel hoopt juist op iemand uit de LHBTQ+ gemeenschap omdat hun kerk dat érg ondersteunt. En dat herken ik dus, hun vlag hangt nu in mijn studeer-eet-tv-kamertje. En zo blijf ik lekker, voorlopig, in die twee werelden: NY en hier, in het bos.
