Na twee nachten in mijn stadshuis is het weer heerlijk ontwaken in het bos. Fijn, die ruimte en de vogels die door de bomen vliegen.
Ook kwam een fijn liedje mij tegemoet. Het is die paradox in het mensenbestaan. Er is zóveel ellende die we elkaar aandoen, maar er blijven ook altijd momenten en de gewaarwording dat het even helemaal GOED kan zijn. En dan vraag je je éven af: waarom je bezorgd maken? Laat gaan, houdt vertrouwen.
Vorig jaar (ofzo) was het een bruisende binnenstad, vol muzikale optredens op ‘de grootse kerstmarkt van het Oosten’ in Arnhem, het was er tjokvol. Nu niks van dat alles, de kerstkramen om te kopen, eten, kopen zijn overgebleven. De stoomtrein tussen Arnhem en Nijmegen was de grootste attractie.
Terug in mijn stadshuis bleek in New York de eerste sneeuw van het jaar gevallen te zijn en wandelde ik met Sifad door Central Park. Elke stap die hij zette ken ik in zomer sfeer. De grote Menora, de grootste van de wereld, zo bleek mij later, viel mij op, natuurlijk ook door de verschrikkelijke aanslag op Bondi Beach.
Ná zijn letterlijke rondgang door Central Park, die meer dan een uur duurde, kwam hij weer aan bij het startpunt en hij ging nog naar de Kerstboom bij Rockefeller Center, over Fifth Avenue, die deze Zondag voor het verkeer was afgesloten en iedereen dus midden op straat kan wandelen. Nu zag ik dat er pal naast de Menora een kerststal was. Sifad zag een menigte mensen en dat bleek een demonstratie te zijn voor Trump Tower, waar Trump dus woont op de bovenste vijf verdiepingen. Het was tegen ICE, de immigratie-patrouilles die Trump heeft ingezet om onverwacht overal in het land invallen te kunnen doen, op zoek naar immigranten zonder papieren. In NY faciliteert de politie dus, een demonstratie bij zijn voordeur.
De wandeling geeft de kick hoe het is in New York; je beland elke keer weer in een ander tafereel. Al de sneeuw is al weg in de warme straat, maar bij de fonteinen van Rockefeller Center, dus weer een beetje aanwezig.
Verder op alle Insta accounts het enthousiasme over de sneeuw in NY, vanaf allerlei plekken. Kunstig sneeuwstel in Washington Square, guur op de Brooklyn Bridge, sneeuw moet met de hand geruimd worden. Ook een tak van de boom die ik in Central Park geadopteerd heb tot ‘mijn boom’ in beeld.
Eindelijk weer eens een blauwe lucht. Extreem warm winterweer: dit is vergelijkbaar met 35 graden in de zomer.
Een Kerst- stoomtrein tussen Arnhem en Nijmegen, vol blije mensen. Leuk om vanaf de brug dat toeterende en sissende geluid over de rivier te horen en die ouderwetse stoomwolkjes te zien uit de pijp.
De lichtstrepen en lijnen.
Eindelijk weer eens langs de rivier gewandeld, met kabbelend water.
De Waal en de Spiegelwaal en de brug; dit is de stad van mijn herkomst.
Héél mooi. Helder, abstract en concreet tegelijk, zie die deurknop, zie de plant erachter, iemand die steeds zegt: ik ben hier en ik neem waar. De verf altijd snel, ‘krasserig’ aangebracht, haar handschrift, ze kan niet anders, zegt ze. Gedecideerd? Ze weet altijd wanneer ze moet stoppen. Alhoewel:
Zegt ze, nu 92 jaar; de Amerikaanse Lois Dodd.
Bovenstaande is een close-up van het schilderijtje rechts.
Het licht komt van links en geeft rechte strepen door de vensters, en achter het raam schemert de natuur. Ze heeft veel vensters geschilderd, regendruppels op het raam, de projectie van een venster en plant op een bakstenen muur, beslagen ramen, de doorzichtige rode vitrage die het venster flankeert.
Het is allemaal… poëzie? … Mondriaan is een groot voorbeeld voor haar, maar al haar werk begint met een waarneming, héél dichtbij, ze hoeft niet ver te gaan, want alles is aanwezig in oneindige variëteit door het veranderde weer, de seizoenen, de tijd.
Ze heeft ook een poos de was geschilderd, of doeken aan lijnen. Daarmee is er ineens beweging toegevoegd, en de wereld die het licht geeft daarop, of niet.
Weerspiegeling is er ook. Wereld in wereld, en zo is ook haar zelfportret.
Allereerst een vervallen schuur, maar daarachter, door de kieren is het groen, daar is ruimte:
Het is allemaal herleidbaarheid tot heel tastbare dingen en tegelijk heeft elke schildering ook iets van…een muziekstuk, ofzo.
Tot 6 April kan ik nog terug naar het Kunstmuseum in Den Haag. Ik ben nog lang niet uitgekeken.
Hier zie je, dat ook de maker van dit interview met de camera heel veel schilderijen vervat, zó dichtbij is haar vindplaats. Haar atelier, een tuin, het bos, een venster, een bloem, het licht.
Het komt voort uit een soort van antropologische interesse, zoals dat ook geldt voor mijn reislust; kijken naar de kerstreclames. Dit jaar in Nederland voor het eerst als in een soort van filmpremière. Wat is het verhaaltje dat verteld wordt? Dat zegt iets over gedeelde waarden omtrent sentiment en moraliteit.
Bol.com gaat door op de Sint-reclame, het verlangen naar samen-zijn en verbinding. Bij Sint kocht een meisje een rummicubset voor vader en moeder die gescheiden zijn, verpakte de twee helften in aparte cadeautjes die moeder aan vader moest geven en viceversa. En zo kon het gezin verenigd, het spel spelen. Nu doen ze hetzelfde met Sint en Kerstman, hetgeen beantwoordt aan het licht concurrerende sentiment omtrent beide in Nederland.
Albert Heijn houdt het lollig en tovert een sprookje over de broer van de manager, die hulpje van Kerstman is: ‘van je familie moet je het hebben’. Jumbo roept op tot een soort van dankbaarheid, dat je blij bent met wat je hebt, jawel een warm doorsnee gezin om je heen, die in al hun reclames al meedoet, evenals papa, groot Jumbo-fan, maar nu even ‘ontspoort’ in een soort van onverschilligheid.
Mc Donald wijst erop dat alle feestdagen sowieso stom en vervelend zijn en alleen maar dragelijk worden door de hele dag in het licht van een Mc Donald restaurant te zitten.
De winnaar zou voor mij de Hema zijn, die ronduit de boodschap doet, dat alleen de liefde telt: to make you feel my love van Adèle is het begeleidend lied. Een meisje in een ziekenhuisbed hoopt sneeuw te zien, en dat wordt geregeld door Siep en Takkie, de huisdieren van Jip en Janneke; Hollandser wordt het niet.
Altijd tricky wanneer een hoofdpersoon ziek is. Iedereen kan ermee te maken hebben en ‘ze leefden nog lang en gelukkig’ is niet zomaar toepasbaar.
Op YouTube kwam, volgens iemand, de beste Amerikaanse reclame van 2025 langs. Die wil ik wel bewaren in dit blog omdat het begeleidend lied van John Denver is: Sunshine On my Shoulders’ met daarin de zin: If I had a day that Icould giveyou, I’d give to you a day just like today. Eigenlijk is het wel een soort van lijflied van mij; als ik mij op een dag kan koesteren in de zon, hoef ik verder niks meer.
De reclame treft haar doel, je wordt geraakt. Het vertelt ook over het belang en de betekenis van al die sleutelmomenten in een leven, die tezamen jouw identiteit maken. De hoofdrolspeler lijkt ook nog eens op Jane Goodall die dit jaar is overleden. En de reclame komt tegemoet aan haar eigen doel: die auto vergeet je niet zomaar.
Dit verwoordt precies mijn eigen ervaring met New York. Leuk om tegen het einde van het boek; City of Girls (2019) van Elizabeth Gilbert, helemaal te begrijpen waarom het boek zo hoog staat in de leeslijsten van boekhandels in NY. De hoofdpersoon, een eigenzinnige vrouw, wandelt door geheel NY, door alle stadsdelen, verlaten terreinen, langs de rivieren, in de buurtjes, door de luxueuze glamour. Samen met een man, die door brandwonden uit de oorlog altijd in beweging moet blijven en haar dan een paar keer per week opbelt, ook in de nacht: Zullen we gaan wandelen? Eén scène zal ik nooit vergeten: dat zij midden op de Brooklyn Bridge staan, vlakbij het ochtendgloren, en uitspreken hoezeer ze van elkaar houden, alhoewel ze nog nooit, en zo blijft dat ook, het bed met elkaar hebben gedeeld.
Being one small dot of humanity in an ocean of souls: een strevenswaardig levensmotto, in alle omstandigheden. Menselijkheid is altijd terug te winnen, ook al kan dat decennia of langer duren:
Dit is Bryant Park in het hart van Manhattan, vlakbij Times Square met onder de grond de boeken van TheCentral Library. De foto is van 1935 en alle bomen in Bryant Park waren er het jaar tevoren geplant. Toen was daar dus ook de service dat je er gratis boeken kunt lezen. Een oase, ook voor de lunchende, werkende New Yorkers. Maar in de zeventiger en tachtiger jaren was het park verworden tot een louche plek, het terrein van hoeren, criminelen en drugshandelaars. Alle bomen en struiken maakten het donker en dichtbegroeid en het park ligt hoger dan het straatniveau, en werd als het ware een eigen ondoordringbaar fort vol ratten, iedereen bleef er ver van, behalve degenen die er iets te zoeken hadden.
En toen kwam de vernieuwing: het park is overgenomen door mensen met veel geld, die zich verenigden in een Stichting en zonder winst het park hebben gereorganiseerd en vol hebben geblazen met activiteiten.
Het is een soort van huiskamer van New York geworden, ik kom er heel graag: film, grote muziekoptredens, wifi, lunchlezingen omtrent literatuur, pianisten, er de krant lezen, die elke dag zorgvuldig in lange houten stokken bladerbaar wordt gemaakt. Er zijn goochelaars, poppenkastvoorstellingen, begeleide knutselsclubjes voor kinderen, je kunt er schaken, pingpongen, leren jongleren, jeu de boulen; enzovoort. Nu in de winter is er een gratis ijsbaan en Wintervillage.
Dus met vereende krachten en een positieve agenda, is veel mogelijk en kan alles veranderen.
Dat hoop ik dan maar, dat dit gaat gebeuren in de nieuwe kabinetsformatie.
Ik werd vanochtend wakker van de felle maan die naar binnen scheen, met daarbij een heldere ster. Dat blijkt de planeet Jupiter te zijn. Grappig dat de zon als het ware onder de aarde afgebeeld wordt, met Mars en Venus aan de flanken.
Ondertussen in New York een volgepakte straat waar uit volle borst kerstliedjes worden gezongen. Voordeel om 8 miljoen inwoners te hebben; voor elk initiatief krijg je wel mensen bij elkaar.
Ik vond het een beetje onbeleefd jegens de maan, om het gordijn dicht te doen. Dus een uur later sliep ik nog niet. Dan maar een beetje knutselen.
Zó simpel zou het met kunstbeleving kunnen zijn. Of: dat is het doel van Kunst; deze waarneming van Helene Kröller-Müller.
Een gordijn van runderenbotten geregen in strengen van bloed, rivierstenen bij elkaar gebonden en van de grond geheven, een nieuwe houten doorgang in de museumgang, hobbelig… Allemaal bedoelt om je even uit je gewone waarnemingen te halen. Hoeveel werk vraagt het om deze kunstwerken uit het depot te halen en op te bouwen? Die werklieden zijn nu dus de kunstenmakers.
Zoveel werk verzet om je deze sensatie te geven. Dat je in een donkere kubus staat, tussen vier andere kubussen, verschillend van grote, van buigzaam staal. De trillingen daarvan tot klanksporen gemaakt en dan mag je zelf aan twee knoppen draaien om zelf muziek, of een eigen geluid te maken, met je voeten in het zand. Ik hoorde ineens kerkklokken, dat is vast the eye of the beholder.
Het ambachtswerk van de kunstenaar zelf is uit het oog verdwenen. Anderen timmeren en passen en meten en verzetten inspanning en berekeningen om dit in een museumzaal van de grond te krijgen. Als de tentoonstelling voorbij is, breken ze het allemaal weer af en stoppen het weer weg in het depot.
Dit geldt niet voor de drie cirkels die met modder uit de rivier de Avon die stroomt in zijn geboortestad Bristol, door de kunstenaar zelf, Richard Long , daar zijn aangebracht. Dat is er al járen, sinds 1984, en als het niet past bij de lopende tentoonstelling in de zaal, dan schermen de bezige bijen het af.
Je staat oog in oog met het kunstwerk, je weet dat de kunstenaar zelf het exact zo heeft gemaakt en gezien. Daarmee verdwijnt het ‘kermisattractie-gevoel’, de energie van de kunstenaar zelf is aanwezig.
Ik ben even helemaal in de ban van het album van Rosalía; LUX, Licht dus. Mijn favoriete woord als het gaat om te verwijzen naar ‘daar we allen naar toe kunnen gaan en waar we thuis zijn.’ Ik gebruik het al jarenlang op mijn kerstkaarten, steeds in een andere variant. En voor haar is het dus ook een alles overkoepelend woord.
Ik kende haar niet, maar dit is haar vierde album en ze staat al jarenlang in de internationale top, ze is Spaans. In dit album heeft ze het uiterste van zichzelf gevraagd, ze is er drie jaar mee bezig geweest. Ze werkt samen met het Londens Symphonie orkest, mengt klassiek dus met allemaal andere muziekstijlen en ze spreekt er 13 talen. Gewoon geleerd op Duo Lingo en de zinnen op Google Translate vertaald en daarna heeft ze experts uit de verschillende landen het laten corrigeren en vervolmaken.
De reden is dat zij geïnspireerd is door allemaal Heilige Vrouwen uit de verschillende landen. Waaronder ook Clara van Assisi, Hildergard van Bingen.Als je gewoon naar het album luistert gaat elk lied, het zijn er 18, als vanzelfsprekend over van het één in het ander, en hoor je ook niet al die talen. Ze beschouwt dit als een compliment. In een ander leven had ze theologie gestudeerd, zegt ze. Nu heeft ze zich verdiept in al die verhalen en hagiografiën. Het gaat erom dat alles tegelijk heel persoonlijk is én je jezelf juist wegwist en opgaat in …? Ze vertelt over die Japanse monnik, een vrouw, die haar gezicht heeft verwoest om toegang tot het klooster te krijgen.
Het interview met Zane Lowe op Apple Music, gevonden op YouTube, maar niet als geheel in dit blog te transporteren, is heel indrukwekkend, vind ik. Zo’n jonge vrouw, 33 jaar, die zozeer de uitersten van zichzelf en het leven heeft verkend.
Het lied dat single is geworden en dus ook een videoclip heeft is Berghain. Het blijkt het lied te zijn met de grootste extremen en met alle variëteit en contrasten die er nu eenmaal zijn in het leven. ‘Berghain’ blijkt een groot modern techno- muziekcentrum te zijn in de buurt van Berlijn, maar zij verwijst in het gesprek naar de oorspronkelijke betekenis van dit woord. Het is een kring van oude bomen, en zo is de werkelijkheid voor haar: alle boomwortels van de verschillende bomen zijn verstrengeld met elkaar, en ze voeden elkaar.
De video begint ermee dat ze thuis komt en dan blijkt die vol te zijn met muzikanten. Zoals er tijdens al haar bezigheden altijd muziek in haar hoofd is. Alles draait ook om een sieraad, een gouden hart met bloed. Het thema : ‘zien’ is aanwezig en ze komt via de stad uit in een huis vol dieren…Er is een teer roodborstje en een heel heftig einde.
Het lied dat mij als eerste opviel door de sterke tekst op het einde, blijkt ook voor haarzelf één van de wezenlijke. Het is geïnspireerd door een Arabische tekst van een vrouw uit de Islam; het soefisme, over alles verzengende liefde. Het heet LaYugular en ik kwam erachter dat dit de spieren zijn die het hoofd met het hart verbinden.
Alles van het ene, zit in het andere, verandert wéér in iets anders, we gaan voortdurend van de ene werkelijkheid in een andere, van het kleine naar het grote en weer terug en weer voorwaarts, enzovoort. En dan eindigt het met de stem van Patti Smith, die dit op jonge leeftijd ook al verwoordt. Zij en Björk die meezingt op Berghain, dat zijn haar moeders, aan wie ze alles verschuldigd is, zegt Rosalía, zonder hen had zij niet bestaan.
Ja, het is nu eenmaal zo, dat ik, terwijl ik intens geniet van de stilte en het bos om mij heen, ik óók veel in New York ben. Ik lees nu mijn tweede boek en dat speelt zich in 1940 af, terwijl in Europa de Tweede Wereldoorlog begint. Een jonge vrouw uit het platteland gaat wonen in NY, in een appartement boven een theatertje, bij Broadway en Times Square, die van haar tante is, en met een showgirl doorkruist ze tot de ochtendstond, van Wallstreet tot Harlem, alle louche uitgaansgelegenheden, ze laat zich ontmaagden door een veearts, georganiseerd door haar theatervriendinnen vlakbij Gramercy Park, ze ziet Billie Holiday optreden; enzovoort. Ze is naaister, wordt kostuumontwerper, en haalt haar spullen goedkoop in het Garment District. Door de grid van Manhattan, met haar straatnummers, oplopend in getal van beneden naar boven en haar Avenues van rechts naar links, van Oost naar West dus, is het zeer gemakkelijk om precies te kunnen visualiseren waar ze loopt. En dan ben ik daar óók even en dan in de vorige eeuw.
Ik vind het leuk, om op Insta te kijken wat huidige New Yorkers daar plaatsen, het houdt de vinger aan de pols van het kloppende hart van nu. Als postzegels plak ik de beelden in een collage. Het bewustzijn van New Yorkers van de tradities in hun eigen stad kan ik ook waarderen. Zo plaatste iemand foto’s van het optuigen van de belangrijkste kerstboom bij Rockefeller Centrer in 1960, terwijl vandaag dan de Lighting Ceremony zal plaatsvinden. Toen trokken mensen met touwen de kerstboom omhoog, nu is de binnenkomst van de boom in de stad een gebeurtenis, waar voor Good Luck al losse dennetakjes uit de boom uitgedeeld worden, en vervolgens wordt deze een maand lang omringd met steigers om de boom op te tuigen, temidden van de al schaatsende mensen en het gouden beeld van Prometheus eronder.
Dit jaar is er ook een nieuwe lichtbal op Times Square, die bij de Jaarwisseling naar beneden zal vallen tezamen met de met de hand uitgestrooide confetti waarin alle wensen van New Yorkers, die je nu al kunt gaan schrijven. Elk lichtje in de bal heeft een uniek design, ze zijn allemaal anders. Ook dat is tevoren een happening: iedereen kan de bal bekijken, nu deze zich nog even op het grondniveau bevindt.
Ik wordt zó vrolijk van al dat bruisende leven en dat het mogelijk is voor alle New Yorkers om daaraan deel te nemen en het zelf mee vorm te geven. Dat dit er altijd zo was, deze opbouwende energie van de immigrantenmentaliteit: nog mooier, nog beter, nog meer vervolmaking. Je bent gebroken en arm, maar je kunt opstaan en jezelf blijven verrassen. Hoe NY zichzelf ook verrast heeft in haar veerkracht ná 9/11 en na de coronapandemie.
Zo, dat is wel weer even genoeg liefdesverklaring voor deze stad der steden.
Er is één ervaring die ik nooit in New York zal kunnen meemaken en waaraan ik ondertussen zéér gehecht ben geraakt. In het donker buiten staan en het inktzwarte bos je dan tegemoetkomt. Daarmee even geheel gegrond raken in jezelf en de rust en de stilte. Soms is er een heldere sterrenhemel boven je. Gisteren was het, wanneer het wolkendek even week, een mistige bijna volle maan. Ik hoop dat dit nog lang een onderdeel van mijn leven blijft; ja, het is nu eenmaal zo.
Dit heb ik gedaan afgelopen Zondag; Hila voorbij de Taliban. Heel erg goed en achterelkaar ononderbroken doorgekeken. Ik herken het half incognito rond kunnen lopen omdat je één van hen bent door je uiterlijk. En het er een beetje bijhoren en tegelijk een vreemdeling te zijn; een land dat aanvoelt als verwant en waar je met een ander speling van het lot gewoond had. Ze is als baby in Nederland gekomen en bij haar is de tweetalige opvoeding dus geheel gelukt. Ik kende haar van Wie is de Mol? Haar uitstraling is slim en door en door sympathiek, helder en betrouwbaar. Ze is direct én empathisch in de wijze hoe ze interviewt. Veel shots waar ze het gesprek voortzet, terwijl ze tegelijk de hand vast houdt van de ander, als troost en ondersteuning.
Het blijkt dat ze nog veel meer hoorde, wanneer de camera’s uit waren. Bijvoorbeeld mannen van de Taliban zelf, die haar dan een foto laten zien van hun vroegere werk en dat ze dus eigenlijk ook tégen zijn. Rijke Talibaners sturen hun dochters zelf naar privé scholen in het buitenland.
De vitaliteit en veerkracht van de vrouwen die in beeld komen is ontroerend. En verontrustend. Want voor hen is er enkel een hier-en-nu waar ze verborgen en stiekem even zichzelf kunnen zijn en morgen kan dat alweer voorbij zijn.
