De titel van deze blog is de titel van een boek van Jannie Regnerus. Voor westerse beleving wordt een poëtisch sfeer opgeroepen, voor de japanse ogen staat er gewoon wat bestaat: het geluid van vallende sneeuw; zo gewoon en echt als wat.
Eerlijk gezegd ken ik ook het geluid van vallende sneeuw. Hoe dit beschrijven?
In de diepste stilte, in een wereld die vormloos en leeg wordt, door de vallende sneeuw, neem je plotselig iets waar.
Wat? "Aware"heet het op zijn japans: het geluid dus, van de sneeuw die valt.
Mijn boekenclub was razend enthousiast. Het boek gaf zo goed de absurditeit van de Japanse samenleving weer, zoals de film Lost in Translation, zo humoristisch, hetzelfde deed. Nu viel ik tijdens die film bijna in slaap en snapte ik de de pointe niet. Ik werd dus wat zenuwachtig. Vaak is mijn lezing van een boek totaal anders als die van de anderen. Nu ook.
Ik vond het boek namelijk wat naif. Terwijl Regnerus, als kunstenares op intuitief nivo wel verwantschap heeft met de Japanse kultuur: ze wint de eerste prijs van een wedstrijd waar de opdracht is om iets met een leeg huis te doen. Ze verzint om in het huis overal luidsprekertjes te plaatsen met de stemmen van vroeger, die in het huis woonden.
Bam! Raak. Alleen snapt Jannie oprecht niet, waarom.
Ze verbaasd zich over de bezieling die japanners leggen in schijnbaar levenloze en onbelangrijke dingen. Ze gooien cameraatjes in het vuur om zich te verlossen van kwade geesten, zien in boomblaadjes iets van hun toekomst weerspiegeld, een spin in haar logeeradres blijkt een volwaardige inwoner, waar ze rekening mee dient te houden.
Een absurde wereld, vol rare mensen en Regnerus is daar getuige van en houdt het er ook nog een jaar uit."bewonderingwaardig! Hoe bestaat het!, was de gedeelde opinie. " Met haar hebben we natuurlijk een volkomen westerse blik", zo konkludeerde mijn boekenclub.
Verwachtingsvol keek men naar mij: Nou mag jij, mirjam, zeg het maar.
Tja. Wat zeg je dan? Ik heb al vanaf mijn twaalfde iets met de Japanse kultuur. Mijn vader kwam terug van een reis en de eerste foto's van Ikebana, japanse bloemsierkunst, waar met een minumum aan middelen een heelal aanwezig wordt, kwamen binnen als een bom. En als iets heel vertrouwds. Jarenlang wapperde er een stoffen vis in de tuin van mijn ouderlijk huis. Uit Japan: mijn vlag.
Later ontdekte ik de Japans haiku. Daar gebeurd in 17 lettergrepen hetzelfde: het hele universum, de ervaring dat jij daar met huid en haar een deel van bent, mee in de stroom van kleine gewaarwordingen die tegelijkertijd het werkelijke gezicht van de wereld openbaren...ze zijn me zeer dierbaar.
Aware...Zen: het moment van verlichting in de schijnbare absurditeit. Of ook wel: via iets dat absurd is, komt het moment van Satori: verlichting. Een beroemd zen-verhaal heet: Geen water, geen maan.
De non Chiyono studeerde zen, maar haar meditaties leverden niks op. Op een avond draagt ze in haar oude bamboe-emmer, water en het is volle maan. De emmer barst en de bodem valt eruit. Ineens ziet ze: geen water, geen maan en ze wordt verlicht.
Een nietzeggend verhaal? Hoe leg je uit dat het besef van eenheid van de dingen ineens als een bliksemflits je wereld kan omkeren? De weerspiegeling van de maan, in het water van de emmer. Je beseft dat je een oude emmer probeert te behouden en waarom? Probeer eens wat nieuws!
In ZEN-ZIN ZEN-ONZIN ( Zen flesh-zen bones) heeft Paul Reps veel zenverhaaltjes verzameld.
Terug naar Regnerus. Ze beschrijft hoe een Japanse galeriehouder werk van haar gaat exposeren, hij is helemaal hotel de botel van haar werk. Ze krijgt het aanbod om in een huis in de bergen te vertoeven. Het is kersenbloesemtijd. Heel Japan loopt uit om een plek te bemachtigen alwaar je de eerste bloesem ziet ontluiken. Regnerus gaat ervan uit, dat ze wel op de beste kersenbloesem-bekijk-plaats van Japan terecht zal komen.
Tot haar teleurstelling blijkt ze te arriveren in een vochtig, donker huis in de bergen boven de boomgrens. Nergens, maar dan ook nergens is er kersenbloesem... 2 weken zou ze er zitten.
Ze is 1 jaar in Japan en dan geen kersenbloesem zien? Na een week lang twijfelen besluit ze het huis te verlaten.
Mijn boekenclub: "ongelofelijk, dat ze het nog een week uit houdt! Ze hoeft zich toch niks aan te trekken van zo'n arrogante galleriehouder, die met veel aplomb haar vertelt wat het beste voor haar is! Ze had meteen moeten vertrekken!"
Maar ik hoopte dat ze zou blijven...Nou, leg dat maar eens uit.
"Die galeriehouder wilde haar het beste geven wat hij had. Hij wilde dat haar ziel als het ware JAPANS werd. Hij gelooft in haar en haar kunstenaarschap en wil haar doen thuis komen in Japan. Dus geeft hij haar een plek van stilte en afzondering."
"Ja, nou maak je ook nog een wijze man van hem!"
"Nee. Maar het is wel Japans!"
Zegt een ander van de club, om de diskussie wat te temperen...:
"Nou, ja, ergens voelt ze wel iets aan van die Japanners. Want ze stelt voor om samen naar een karaokebar te gaan en dan komt het toch weer goed tussen die twee."
Precies. Wat bij ons high en low culture heet, is in Japan van een en hetzelfde. Samen zingen ze zich weer één van hart.
Sentimenteel? Absurd? Het is Japans.
En ook ik heb een gevoel dat ik werkelijk leef, als ik op een discovloer dans en slempend en sloerend een meezinger meebrul.