$1 Biljoen weggeven, jongen in het graan, 21 olifanten op de Brooklyn Bridge

Als de zon schijnt zoals nu, na drie dagen zware bewolking, dan is het alsof het voorjaar al is doorgebroken. Dat lijkt het sowieso, telkens hier in het bos: enkele zonnestralen en het gezang van vogeltjes vibreert tot in de verte. Ja! En gelukkig zijn er ook berichten waar je alleen maar vrolijk van kunt worden en die je een vertrouwen geven in de levenskracht van mensen. Zoals dit: Aan het Albert Einstein college of Medicine in de Bronx in New York kunnen voortaan studenten vrij een opleiding volgen. Dankzij de gift van  $1 billlion van een gepensioneerde professor aldaar, Dr Ruth L. Guttesman, wier man een fortuin maakte op Wallstreet. Het Bronx-college is één van de armsten van het land. Als alle rijken der aarde hetzelfde zouden doen, dan zou de wereld weldra een paradijs kunnen zijn.

Dit is ook zo’n bewijs van de hoop en inventiviteit die er zit in mensen: zaad gesmokkeld in een aansteker door een Palestijn die gevangen zit, voor zijn vrouw voor wie de biologische klok tikte. En dat hier dan een stralend kind uit kan voortkomen, prachtig in beeld gebracht door Sakir Khader die het leven op de Westbank vóór 7 Oktober laat zien, winnaar van de Zilveren Camera.

En dit vind ik ook zo’n kick-verhaal. De bouw van de Brooklyn Bridge ging niet zonder slag of stoot. De initiatiefnemer, de architect Roebling, ging plotsklaps dood, zijn zoon nam het project over en werkte ook daadwerkelijk mee en stierf aan de Caissonziekte. Voor de fundamenten werden er diep onder water een soort van luchtdichte compartimenten gebouwd. Men wist toen nog niet dat je door het verschil in luchtdruk dood kon gaan. Er stierven 20-100 mensen die onder water werkten. Zijn vrouw nam het geheel over en heeft ook daadwerkelijk de brug afgemaakt gezien en geopend. Toen deed zich het probleem voor, dat mensen niet konden geloven dat de brug het zou houden en niet zou instorten. Er moesten 21 olifanten over de brug gaan, en de olifant was indertijd nog een machtig, exotisch en monsterlijk dier, eer het volk kon geloven dat de brug veilig was.

Op de een of andere manier, voel je al die krachtsinspanning, al die dynamiek, als je over de brug loopt en sowieso overal, als je in New York bent. Dat waren mijn laatste gedachten terwijl ik bij Pebble Beach zat, aan de voet van de brug, op mijn laatste dag. En al die kleine vreugde die je dan ook voor je neus ziet: twee jongens aan het kletsen, hun stepje even geparkeerd aan de waterkant. Ik dacht dat ik er graag naar terug zou willen komen en NY behoudt tot op de dag van vandaag die aantrekkingskracht. 

Drijvend Zand

Deze strip van Ellenogradyart op Instagram die zij vandaag plaatste, is mij uit het hart gegrepen. Exact zoals in de laatste drie plaatjes, is mijn voortdurende toonsoort. Elke dag wordt het steeds duidelijker dat individueel protest, het mobiliseren van massa’s mensen, resoluties bij de Veiligheidsraad, uitspraken van het Internationaal Hoger Gerechtshof in Den Haag, enzovoort, helemaal niks uitmaken. Het gaat maar door,  al dat lijden in de Gaza; het journaal besteedt er nauwelijks meer aandacht aan, mensen zijn cijfertjes geworden.

Waarom een heel item, en ook de praattafels zijn er vol van, hoe groot de kans van Rutte is om baas van de NAVO te worden, of over  Nikki Haley, de bij voorbaat al verliezende tegenkandidaat van Trump? Waarom geen gedetaileerde verhalen over de menselijke situaties in Gaza? Gewoonweg omdat ze niet binnen bereik zijn (terwijl we wel Sigrid Kaag op de brandhaard hebben),  en dus hebben we het er maar niet meer over?… 

En zelf ga je ook maar dóór, met je eigen belangstellingen, je eigen plannen, je eigen projectjes…Omdat stil zitten en zelf niet bewegen zoiets is als in drijfzand stil gaan staan, en wachten op het moment dat je naar beneden getrokken wordt, de diepte in. Dat slurpend gat van twijfel en wanhoop…Waar gaat het heen met onze wereld? Daar horen ook berichten bij, dat het gewoonweg afwachten is tot er weer een nieuwe pandemie uitbreekt en dat de klimaatsverandering daar ook een bijdrage aanlevert. Of een huilende klimaatwetenschapper zien, die bij een voordracht laat zien over welke Tipping Points we al geraakt zijn en wat al voorgoed verloren is…En ja, de moord op Navalny natuurlijk, terwijl de oorlog in Oekraïne alweer twee jaar oud is, vandaag.

Je kunt niet anders dan toch je eigen vuur laten branden en een warm hart houden. Ondanks het verlies en het loslaten wat hierbij hoort…Ik kan de boel niet controleren, noch veranderen.

Kunst in het Derde Rijk

Ja, het is werkelijk prachtig geschilderd, vol details en je voelt die verborgen bron die in het bos klatert met al dat ademend groen. Maakt het uit dat Hitler dit waarschijnlijk ergens had hangen, meer dan 7x 6 meter, tezamen met nog tientallen andere werken van deze kunstenaar; Willy Kriegel?

Of deze dan: bedoelt indertijd om het volk op te voeden en de oorlogsindustrie van Hitler te steunen. Een oorlogsweduwe op de achtergrond, iemand die zijn been heeft verloren. Of kun je met de ogen van nu ook vertederd raken van die jongentjes die in hun eigen wereld wellicht voor het eerst ervaren dat ze iets doen wat van belang is, en kennen ze, wie weet, niet de in en outs van de verderfelijke nazi-ideologie? De schilderkunst van de maker, is zo als een tijdsmachine.

En deze? Een prachtige man toch, gebeeldhouwd in de traditie van Michelangelo, waar de maker Arno Breker zelf graag naar refereert als grote voorbeeld. Hij was de belangrijkste beeldenmaker; al die ‘facistische’ kunst domineerde toen de openbare ruimte. Dit beeld was niet te zien op deze tentoonstelling in het museum van Arnhem: 

Je mocht helemaal niks meenemen als bezoeker: alle tassen in de kluis en fotograferen mocht ook niet. Waar is men bang voor? Dat er tóch teveel afbeeldingen waarvan nog onbeslist is of ze niet definitief gecanceld moeten worden, gaan circuleren op het Internet? Dat er protesten en vandalisme gepleegd wordt, middels stiekem meegenomen spuitbussen? Het had ook iets raars: al die schilderijen en enkele beelden, geëxposeerd in een klassieke museumruimte, de ruime witte zalen waren daartoe verbouwd, en dat je dan als bezoeker mag nadenken: mag je hiervan genieten of niet? Voor het eerst is er zo’n grote verzameling ‘nazi-kunst’ te zien in een westers museum. In het NoordBrabants Museum was er eerder een expositie over de eventuele esthetiek van het fascisme, in Coronatijd en daarom door mij gemist. 

Schilderijen van soldaten aan het front, in besneeuwde loopgraven; exact hetzelfde als de foto’s van nu van het front in Oekraïne: kijken naar levensgrote schilderijen geeft impact, al was het indertijd de verheerlijking van de krijger. Boerenfamilies, het bewerken van de velden in alle seizoenen; is dat door de context van de Blut und Boden -ideologie daarom niet het aanzien waard? 

Ik heb het tot drie keer toe in herhaling bekeken: een journalist die aan Arno Breker vraagt, hoe hij nu terugkijkt naar al zijn kunst die hij voor het derde rijk gemaakt heeft. Hoe hij dat slim steeds weer weet te ontwijken en om te buigen. Hij was een gevoelige man…hij wilde graag kunst maken voor de gewone man, waar deze bij kon ontspannen…hij was altijd onafhankelijk geweest, niemand had hem wat opgedragen. Ja, hij was wel gevoelig voor de tijd, hij zou het nu niet meer zo maken. ‘Wát niet?’ vraagt de interviewer. ‘Classicistische beeldhouwwerken’ is het antwoord, daarmee het woord ‘fascisme’ vermijdend.

Eigenlijk zegt hij: Til er niet te zwaar aan, iedereen moet altijd meebewegen om te kunnen leven…Is dat zo? Mag je hem dat niet aanrekenen? Of is het eerder zo dat mensen allereerst neigen naar aanzien, roem, macht, geld? … Als een duveltje uit een doosje denk ik ineens : Het leven van Jezus ( en ja, ook dat van Boeddha), was precies het omgekeerde. 

Eerst Komt de Liefde voor de Kunst

In het Kroller Müller museum nog een toetje van mijn trip naar Domburg. Daar hangt Jan Toorop. Zijn pointillistisch schilderij had ik al eerder aandachtig bekeken en ik snapte de ruimte daarin niet: tegelijk zo’n uitgestrekt duinlandschap en in de verte ook de zee. Nu weet ik dat het exact zo is; in de duinen zijn er telkens uitzichtjes op zee. De stijl waarmee hij bekend is geworden, met een soort van mengeling van Indonesische wayang en batik, daarvan zie ik nu dat deze zich geheel in het landschap rondom Domburg afspeelt: de grillige kronkelharen bij de figuren zijn de kronkelbomen van het bos aldaar en opnieuw aan de horizon, zee.

Mondriaan heeft het zeeuwse licht proberen te vangen in een echt impressionistisch schilderijtje.

 Ik liep in het zaaltje meteen naar het zwart-witte schilderij en associeerde het aan de zee bij Domburg en het ritme van een wandeling, tussen de zwarte paaltjes door en dan weer verder, op naar de volgende zwarte streep. De beschrijving noemt óók de zee, maar vermoedt dat het bij de pier van Scheveningen is, met de horizon aldaar. Het is nooit te bewijzen, maar mijn associatie lijkt mij meer plausibel.

Ik liep voor de tweede keer over de tentoonstelling ‘Eerst Komt de Liefde voor de Kunst’ en nu kwam deze pas écht binnen; misschien gaven de woorden van Lawrence Weiner, New Yorker, gemaakt van taal en vinyl uit 1970 mij daarvoor het duwtje. Precies zó is het: alles kan kunst worden, als er eerst de liefde voor de kunst is. Eén kunstwerk brengt meerdere werelden bij elkaar. Zoals de wandelstokken van Ger van Elk omwikkelt met fotootjes van auto’s op de autobaan die over het langzame en het snelle leven gaan.

Eén geprojecteerde dia wordt een lichtsculptuur, twee helften van ganzeneieren geplakt in een potloodtekening vol grafiet vertelt over vogelvlucht en bestendigheid, donker en licht, de val door de zwaartekracht. Drie cirkels gemaakt van modder, de River Avon Mud Cirkels van Richard Long, blijken al sinds 1984 op deze muur aanwezig te zijn, maar zijn meestal afgeschermd omdat het een tentoonstellingsruimte is.

Ik liet voor de tweede keer iets achter, een project conform de tentoonstelling: een archief van deze periode door bezoekers gemaakt. Alles kan kunst worden, nietwaar?,  de handeling van het zichtbaar willen maken in een witte kubus kan genoeg zijn. Alles wat achtergelaten wordt, zal gearchiveerd worden.

En dan is daar altijd ook Van Gogh en altijd is er wel iets dat me dan raakt. Nu was het de zaaier die hij in een paar verfstreken neerzet in dat gele korenveld waarin hij bijna onzichtbaar wordt, met die zware muur die het wilde bewegende graan afschermt van het landschap daarbuiten. Een jaar voor zijn zelfdoding… een ego dat bijna verzuipt, opgenomen in al die waanzinnige kleuren…

Het toetje waren de mannelijke herten met hun geweien, ik had ze in de winter niet verwacht, terwijl die natuurlijk gewoon naar eten op zoek blijven gaan en het gras wellicht door de relatieve warmte in Februari weer is aangegroeid.

 

Over krantenkiosken en ontmoetingsplekken

In de NRC een artikel over de krantenkiosk die in Italië aan het verdwijnen is. Hoezeer deze ook een ontmoetingsplek was van de buurt, de eigenaar kent iedereen bij naam, weet wat ze lezen en bij hem werden ook huissleutels achtergelaten die iemand dan kon afhalen, of pakketjes geleverd. Het triggerde meteen mijn ervaring van het Wijkcentrum. Hoe ik in de laatste tien jaar, onder het bewind van Rutte, de sociale functie van een wijkcentrum heb zien afkalven naar een zalencomplexje dat zo goed en zo efficiënt mogelijk, met de minste kosten, verhuurd moest worden.

En ik dacht aan de krantenkiosken in Venetië , waarbij ik graag in de buurt, lang op een bankje zat. Dat ik daar voor mijn ogen zag hoe gewone Venetianen er rondom hun sociale verkeer in stand hielden, terwijl de toeristenstroom daar snel langs voorbij bewoog. Ik zocht in mijn foto’s: Heb ik dat ergens vastgelegd? Ik vond inderdaad die groene kiosk in de uiterste rechtse hoek van de foto én eentje, die ik niet om de kiosk genomen had, maar waarvan ik nú zie, dat deze in 2022 al dicht zat, met graffiti erop; Waste, wellicht een hartekreet, en die ik nog wel in functie heb gezien. Inderdaad, zoals in het artikel beschreven wordt; vlakbij plekken waar je kunt zitten; een cappuccino of zo drinken, met je krant of tijdschrift. Ik zag óók die foto van die kleine boekhandel vol tweedehandse spullen, waar vanuit ik al in 1982(!) een zwaar kunstboek met reproducties van Rembrandt, in mijn rugzak mee naar huis heb genomen. Zolang gaat Venetië al met mij mee en het doet mij goed om terug te keren naar dat bankje voor die boekhandel en daar mijn leventje te overdenken…

Het is leuk, om met een aanleiding in mijn eigen foto’s te kunnen struinen. New York in de winter: de jongen uit Queens wandelt naar de Brooklyn Bridge om te zien of daar nog sneeuw ligt (weinig) en ik zoek ongeveer dezelfde plek terug, toen ik er was en daar heb ik iets vastgelegd wat nu al definitief verleden tijd is: Alle verkopers zijn nu van de brug geweerd. Ik vond het eigenlijk wel gezellig.

 En op de roltrap in de Oculus, maakt hij een man met mental health problems mee, hij blijft rustig en zegt alleen iets als it’s oké, man en later zegt hij dat dit het enige is wat je kunt doen: vol vertrouwen blijven, zonder angst. Ik herinner mij ook meerdere mensen zo gezien te hebben: het waren altijd zwarte mannen, ik weet niet of dit toeval is…Je hoort ze al van verre, hardop mompelend, af en toe met een schreeuw ertussen, meestal dus in zichzelf opgesloten…

En ik maakte meer vergelijkingen: die rode kubus waar in de zomer rondom heen gescateboard werd, dat pleintje waar ik streetfood heb genuttigd; vlak achter de vroegere Twin Towers. Aan de jonge bomen zie je dat het puin tot zover een lege plek heeft geslagen, waar vroeger huizen stonden. Nu in de winter hebben de bomen er sprookjesachtige lichtjes. En in de Oculus: de grote rode ballen tussen de zitplekken in, zijn er ter ere van Valentijnsdag en het Chinese Nieuwjaar. 

Ja, ik hou ervan om plekken aan te kleden met herinneringen en andersoortig zicht, door de tijd heen.

 

Dieren en mensen en de dierentuin

Wie Links is en werkelijk wakker, vindt het geloof ik vanzelfsprekend dat de dierentuinen moeten worden afgeschaft, want dieren laat je in hun waarde in de vrije natuur. Of je stemt VVD en vindt het simpelweg zielig, al die dieren in gevangenschap. Of je hébt niks met dieren: ‘dieren zijn dieren’ ( en géén mens is dan de applicatie erbij, die de kroon op de schepping is) en dan zijn ze dus niet echt het aanzien waard en dan bezoek je dus nooit een dierentuin. Ik ken van deze menssoorten van elk wel een exemplaar. Leve de diversiteit.

Maar ik hou gewoon van de dierentuin. Het zijn ook netwerken van kennisoverdracht, dierenonderzoek, het in leven houden van bijna uitgestorven diersoorten via fokprogamma’s over de hele wereld heen. Frans de Waal heeft een groot deel van zijn onderzoek gedaan door jarenlange observatie van de chimpansees in Burgers Zoo en kwam zo op baanbrekende inzichten over empathie bij dieren. En je kunt er ook naartoe voor de planten: ineens bloeien er orchideeën bij de sawah, een sterk zoet ruikende gele struik lokt hommels, enzovoort.

Ik ga er ook naar mensen kijken. Het is voorjaarsvakantie en het wemelt er weer van de kleine kinderen met hun ouders en grootouders. En ik kom voor de temperatuur : lekker warm in de bush en de mangrove. ‘Je zit hier al de hele middag, of niet? ‘ zegt een vrijwilliger tegen mij. ‘Nou nee, dat niet, maar de zeekoeien zijn wel lievelingen van mij’. Daar een boterhammetje eten op een steen, helemaal oké. Voor mijn neus zie ik de opwinding van kinderen én ook een kindje dat achterin de twee-traps wandelwagen helemaal niks meemaakt, haar zicht bedorven door haar broertje voorin. Alle drie de kinderen in walvissenpakjes, en ik vraag mij af of het temperament van die tweeling ook nu al bepaald wordt: het jongetje ziet kraaiend alles als op een troon, het meisje kijkt tegen de billen van haar broertje aan en frummelt wat met haar handjes en geeft wat pruttelgeluidjes.

Ik kom er ook op heel rustige dagen en het lijkt erop dat de dieren dan ook rustiger zijn. Er is nu interactie: stokstaartjes kijken je aan en het luipaard loopt rondjes langs het glas. ‘Dat is ook omdat ernaast dat vrouwtje zit’ weet iemand te vertellen. Ja, die ligt zich daar te koesteren in de spaarzame zon. Ik verwonder mij hoe al die bewegingen ook zo erg als die van een poes zijn.

‘Waarom blijf je hier zo lang kijken?’ vraagt een jongetje aan mij. Ja, ook ik wordt bekeken. ‘ Omdat ik het zo’n gek dier vind, zó groot, het kan wel zes meter worden, en dan zo harig en dat die alleen maar planten eet. Ik heb het nog nóóit gezien!’ Hij bestaat ook niet meer weet het jongetje. Maar hij heeft hem wel al eerder gezien, bij Freek. O, ja dat is een favoriet programma bij kinderen. Het beest heet ‘grondluiaard’; leuke naam.

Het is de tweede keer in al deze jaren dat ik de otters actief zag; zwemmen, achter elkaar aan het rennen. ‘Ze hebben geen doel in het leven’ zegt de ene tiener tegen de ander. ‘Hoezo?’…’Nou ze moeten op jacht kunnen gaan om te kunnen overleven.’ Het antwoord volstaat en geeft mij op het eind van dit dierentuinbezoek ook dé reden waarom het ook wel zielig voor de dieren is. Deze otters roeren zich bijna nooit. Want ze hoeven zelf geen vis te vangen. Hun terreintje is bést groot en gevarieerd voor twee, maar natuurlijk niks in vergelijking met de vrije natuur.

Thuis fladderde er ineens een vlinder tegen het keukenraam. Heeft deze bij mij binnen overwinterd ? Wat nu? Zij vliegt zichzelf nog stuk tegen het glas. Maar het raam openen, dan fladdert zij ook de winterse kou in. Toch maar gedaan. Het risico van de vrijheid.

Menselijke kwetsbaarheid. Kathy Prendergast

Wij…dat is de mensheid, zijn zo kwetsbaar en breekbaar…we zijn tot grootse dingen in staat, maar maken  er over het algemeen een potje van. Niet in staat om elkaar te beschermen of te redden. Zoals dit klosje garen, gemaakt van menselijk haar van drie generaties. Je kunt het waarnemen, iemand heeft het gemaakt, (Kathy Prendergast),maar je weet dat je er geen draad van kan gebruiken, nooit zul je hier zelf een kledingstuk van kunnen maken.

Ja, ik kijk nog steeds naar beelden uit Gaza. Een poosje heb ik erover geblogd. Omdat ik niks anders kon, ik was er door bevangen én kwaad. En dan ben je erover uitgedacht en lijkt het geen zin meer te hebben. Met lede ogen zie je aan dat Israël dóór kan gaan ondanks de ‘wereldopinie’. 

De trigger om er nu toch weer iets over op te schrijven, was het bericht op het journaal: Mensen uit Israël zijn naar Nederland gevlogen om voor het internationaal gerechtshof in Den Haag te demonstreren en te vragen om het oppakken van alle leden van Hamas. Ze scanderen als in Bijbelse klaagversen : ‘ze kwamen binnen in onze huizen, ze kwamen binnen en ze namen onze kinderen mee, ze kwamen binnen en ze verkrachten, ze kwamen binnen om te moorden.’ En ik denk dan: jullie hebben de luxe om een vliegtuig te pakken en hier een paar uur te staan. En dan? Ga je op familiebezoek, nog een paar bezienswaardigheden zien, wellicht de start van een rondreis door Europa? 

Al die mensen in Gaza…Hun stem gaat verloren, wordt niet gehoord. 

Hoe is het mogelijk dat de journalist Wael Hamban Ibrahim al-Dahdouh  die voor de camera tijdens zijn werk te horen kreeg dat zijn vrouw en een paar kinderen waren omgekomen, desondanks toch door bleef gaan met verslag geven en uiteindelijk zelf ook gewond raakte en vervoerd is naar een ziekenhuis in Egypte, toch nog kan glimlachen en zijn duim kan opsteken? Samen met de jongeman van 25 jaar, ook journalist en nu toch ook de Gaza strook verlaten, die hem hier bezoekt om samen te rouwen om zijn goede vriend die ook is omgekomen en die de zoon is van Wael Hamban, en die het gebaar van vrede geeft? 

Het is de moed van de wanhoop. Én een teken van de onverwoestbare hoop die ook door onze bloedbanen giert, tot de laatste snik.

De laatste beelden op Instagram van hem, Motaz Azaiza, zijn gruwelijk. Ik zag de resten van een verkoold babylichaampje bij de brokstukken van een couveuse. Ze worden door Instagram afgeschermd, je moet doorklikken om beelden te zien. Maar die ene kon ik later al niet meer terug vinden… Was die té erg? Mogen we niet al te zeer geschonden worden in ons eigen menselijk gelaat? 

Het is een strategie die velen toepassen, op alle niveaus: wegkijken van pijn, eigen kwetsbaarheid niet onder ogen kunnen zien en de eventuele pijn die je daarmee een ander aandoet, door deze te negeren…

Nee, bidden heeft geen zin, zeggen velen. Er is geen God die ons kan redden, want als deze er was, dan had hij het al lang gedaan. Een God die al deze menselijke machteloosheid aanziet en niks doet, is een wrede God. Die zou ingrijpen in al die vergeten oorlogen, de wapenwedloop tussen Oekraine en Rusland, de Klimaatcrisis… 

Kathy Prendergast maakte ook deze wollen Praying Gloves. De handen aan elkaar gebonden, maar toch…Het menselijke gebaar van de handen heffen, in rust. Blijven uitkijken naar…? Warmte. Hoop.

Hertenbotje (?) uit de zee

 

Kijk, dat vind ik nou leuk. Ik zocht op internet naar info over een intrigerend botje dat ik in het zand, nog bijna in de golven, in Domburg vond en kwam bij Naturalis uit. Stuur een foto op met een meetlint ernaast. Dat deed ik. En dan de volgende dag meteen een antwoord terugkrijgen! Leuk dat bos en zee nu met dit botje bij elkaar zijn gekomen. 

Sneeuw in New York en Valentijnsdag. Taylor Swift

Een maand lang wandelen in New York heeft een soort van stempel in mij gedrukt. En elke keer als ik er wéér wandel, nú virtueel, maar bijna dagelijks, is het alsof ik die stempel in nieuwe en andere stempelverf  rol en de afbeeldingen voegen zich moeiteloos bij mij. Alsof ik weer een beleving toevoeg aan een soort van schatkamer van ervaring.

Gisteren woei sneeuwstorm Lorraine door New York. Mijn favoriete wandelaar uit Queens lukte het niet om zijn parapluutje goed te houden. Na drie kwartier door de straten ploegen zei hij dat hij doodmoe was. Maar toen kwam hij aan in Central Park en zijn stem smolt. This is amazing…I can not tell you how I feel…this is truely a Winter Wonderland. Een vrouw die net verhuisd is in een appartement aan de andere kant van de gang, laat haar nieuwe uitzicht zien én voor het eerst in 15 jaar zichtbare sneeuw op een boom, zomaar voor haar neus.

En New York maakt opnieuw haar aantrekkingskracht voor mij waar: Het is vandaag Valentijnsdag en dat wordt uitgebreid gevierd op Times Square; het is als een echt dorpsplein in deze Stad der steden. Je kunt er opnieuw je huwelijksbelofte verfrissen en relaties en vriendschappen bezegelen.

En ondertussen ben ik mij mondjesmaat ook aan het verdiepen in het fenomeen Taylor Swift. Haar muziek resoneert aanvankelijk helemaal niet in mij, ze is volop een meisje-meisje, houdt van glitter en glamour en ook van drama, zegt zij zelf. Ze is tuttig, veel liedjes zijn gericht naar verbroken liefdes en ze schijnt daar één op één passages uit haar eigen dagboeken voor te gebruiken. Ik kijk en luister aanvankelijk met bevreemding, maar gaandeweg valt er iets van een kwartje. Ze is een soort van levende paradox. Haar muziek is catchy, extravert, poppy, bedoelt om aandacht te trekken. Maar…er wordt elke keer ook een verhaaltje verteld over onzekerheid, teleurstelling, de strijd en zoektocht naar authenticiteit. Ze is bloedserieus maar weet ook afstand te nemen van al dat gedoe, dat ze zelf is. 

Misschien nog een keer een heel uitgebreid blogje over haar. Voor nu dit liedje van haar laatste bekroonde album. Je kunt een pin op je kleren spelden, want het refrein zijn al gevleugelde woorden geworden: 

Hi! it’s me, I am the problem, it’s me.

De zon volgen, laatste wil

Het was het eerste woord dat bij mij binnenviel, toen ik hier de bus uitstapte, terug van Domburg aan zee: GROND. Ik rook meteen de aarde, groen; het bos. Een geur die je vergeet als je er altijd in vertoeft, maar nu, tijdens de wandeling van bijna een uur, met rustpauze, pregnant mijn neusvleugels beroerde. Dit ruik je niet in het zand, aan zee. Je ruikt het dus nergens in Zeeland, dat helemaal geen bossen heeft. Ik zou het zeker gaan missen, als ik echt in Zeeland zou wonen. 

‘Als…dan…’ : Het is een soort van redenering waar ik eigenlijk niet van hou. Je hebt het te doen met wat ís. Daarom dat ik ook al vaker heb geventileerd dat; als ik dood ben…men mij dan wel in de klikobak mag gooien. Maar dat kan natuurlijk niet, dus dan zadel je mensen op om toch iets van een afscheid te gaan maken. Welnu; ik kwam dit liedje tegen en dacht daar direct bij: Als ik dood ben, dan mag dit wel gedraaid worden als laatste liedje, als die kist (of whatever) weer de kerk (of whatever) uitgedragen of uitgereden wordt. Ik volg dan natuurlijk niks meer, maar het is wél wat ik bij leven nastreefde. En ja, ik weet dat ‘De Zon’ bij Franciscus van Assisi ook verwijst naar méér dan alleen naar dat hemellichaam.

En nu ik dan toch bezig ben: dit blogje met deze Zegewens werd de afgelopen tijd gelezen. Dat kan dan ook wel uitgesproken worden, want ik sta er nog steeds achter, al bevind ik mij tegenwoordig niet meer in dit taalspel. Zó dit scheelt mijn nabestaanden alweer wat werk. Tenminste als iemand dit blogje archiveert. Maar zulke mensen zijn er wel in mijn omgeving.

Carnaval en Chinees Nieuwjaar

Het is weer carnaval beneden de rivieren in Nederland. De NPO besteedt er dit jaar echte aandacht aan, in de app zijn ze verzameld onder ‘Carnavalsverhalen’. Ik heb er een aantal van gezien en het wordt dan zo duidelijk als wat dat het overal gaat over de kracht van de gemeenschap. 

Een jaar lang samenwerken aan de opbouw van de carnavalswagen, grappen verzinnen over de plaatselijke gekte, liedjes van troost en relativering. Ooit heb ik zelf nog wel deelgenomen aan het hossen en de polonaise en twee liedjes van Wim Kersten zitten vast in mijn geheugen: Bij ons staat op de keukendeur; het is niet altijd rozengeur en : Weet je wat ik graag zou willen zijn?, een bloémetjesgordijn, een bloémetjesgordijn.

Oorspronkelijk komt Carnaval voort uit de katholieke kerk, maar die staat dit jaar mooi in zijn hemd in het dorp Itteren. Die hebben een prinsessenpaar en de pastoor was niet van plan om hun de communie uit te reiken. ‘Nou dan schaffen we de traditionele carnavalsmis gewoon af’, was de gezonde reactie. Hier zijn mensen dóórgegroeid. 

In een traditionele carnavalsmis zie je helaas het feodale tijdperk voor je ogen verschijnen: Het zijn mannen die de dienst uitmaken, het is prins carnaval en zijn mannelijk gevolg dat onthaald wordt en de vrouwen dansen er als dienstbare majorettes om heen. 

Elke keer weer maak ik het mee: katholieke mannen kleven aan elkaar, vaak delen ze ook nog eens hun heimelijke homoseksualiteit : priester-bisschop-enzovoort-zijn is een verkleedpartij; mooi toch, die lange jurken met brokaat en kleur. 

Ik zag de film Angels and Demons; de thriller speelt zich voornamelijk af in Vaticaanstad en ik denk dan: het is géén gezicht, al die kardinalen bij elkaar in hun rode jurken met wit kant. Tenzij je het kunt zien als een grote travestietenshow, maar dan heeft het zijn onschuld verloren door het sexuele misbruik.

Al met al worden vrouwen in het katholieke bewustzijn vriendelijk getolereerd: Om ze uiteindelijk niet serieus te nemen.

In Venetië was er op Zaterdag de opening middels een botenparade over de Canal Grande en op de Zondag zag ik de rijke adel, al dan niet ook in het echte leven, paraderen en flaneren over het San Marcoplein in werkelijk prachtige kostuums, bijna allen gemaskerd. Men laat zich welwillend fotograferen door de omstanders.

 Dit jaar valt Carnaval gelijk met de komst van het Chinese Nieuwjaar; het is het jaar van de Draak. Het begint met de Fire Cracker Ceremony. Ik herinner me hoe een zuster in het klooster helemaal verbaasd was, toen ik vertelde dat het knalvuurwerk bedoeld is om de boze geesten te verjagen en dat je daarna dan weer schoon en helder een nieuw jaar tegemoet kunt zien, dat vervolgens gevierd wordt met al het siervuurwerk. De hele wereld geniet nu dus van deze Chinese uitvinding van het vuurwerk, voortgekomen dus, uit een wereldbeeld.

In New York was het weer druk in de straten, alle New Yorkers naar Chinatown, en alle straten waar nu geen verkeer doorheen mocht, waren gekleurd door de confetti uit de knalbonbons. 

Leuk vind ik dat: ik ben er met gemak zelf bij: in een dorp als Itteren, in Venetië, in New York. In feite ben ik er altijd als de kippen bij als dat ergens, in welke vorm dan ook, gevierd wordt en vorm krijgt: Die kracht van de gemeenschap, zonder welke er geen leven is.

Zeeuws Licht

 Vanochtend heb ik het écht gezien: het Zeeuwse Licht. Zó helder en intens. Ik dacht aan bijna een jaar geleden, toen ik twee kunstlenzen kreeg: Nieuw zicht. Later op de dag, weer de rest van Nederland in. Alsof er een grauwsluier hing.

Naar musea; het landschap en de kunst

De gastvrouw in het museum van Domburg vertelde me dat ze 35 jaar geleden vanuit Brabant naar hier was verhuisd, om de liefde, en nog geen dag spijt had gehad. Ze vertelde dat iedereen er een badhuisje heeft, langs de kust. Dat is elk jaar weer een happening. Begin April komt het bericht dat alles weer is afgeleverd op je huurplek en dan mag je het zelf opbouwen. Haar man vertrekt in de ochtend om kuilen te graven en dan komt zij later. Iedereen is er. Er wonen, schat zij in, 2000 mensen in zowel Domburg als ook in Oostkapelle. Het verenigingsleven bloeit.

 Op het strand ontbijten aan je tafeltje en stoeltjes, tot s’avonds laat blijven, als alle badgasten alweer verdwenen zijn, met een verrekijker de dingen volgen. Zonsondergangen; wel een beetje jammer dat je nu de lichtjes van de windmolens ziet…

Westkapelle is meer nog een dorp met net wat minder zomerse drukte. Mensen hangen daar erg aan elkaar. Dat komt ook omdat daar iets mis is gegaan tijdens de invasie met de geallieerden. Daar is een stuk dijk opgeblazen en dat heeft veel inwoners het leven gekost. Daar is het verenigingsleven nog intenser. In de vorige generatie ontweken mensen daar Domburg, dan reisden ze via één van de ‘kerken-dorpen’ om. Ze vinden Domburgers uit de hoogte en hautain. Omdat Domburg de middleclass en ook koninklijke bezoekers trok omdat ene dokter Metzger het als kuuroord wist aan te prijzen. En dan had je er ook nog een kunstenaarskolonie. 

Ja, in het hoogseizoen kun je over de koppen lopen, dat levert ook gevaarlijke verkeerssituaties op, want bezoekers zien de hoofdstraat als een wandelweg, terwijl het ook de doorgaande straat voor de auto’s is. Vaak zeggen mensen bij haar in het museumpje, dat ze hier even bijkomen, een kleine oase van rust.

Dat museum staat voor een grote verbouwing, er komt een heel gebouw bij. Nu is het maar klein: een replica van de houten kot die de schilder Jan Toorop in 1911 gebouwd had vlakbij het strand, als tentoonstellingsruimte voor de kunstenaars.

Ze raadde mij een wandeling aan door ‘het kronkelbos’, zoals haar kinderen het altijd noemden, naar een ander museum Terra Maris, bij het kasteel Westhove.

In het natuurmuseum leerde ik dat dit bos De Manteling, een uniek Europees bos is van eikenbomen die grillig en klein zijn gebleven; het is zo gegroeid door de zilte omstandigheden en de wind. Het is heel afdoende als zeewering. Er bloeiden nu sneeuwklokjes en narcissen stonden op springen, ik zag een reiger.

Ik had in het museum wel echte Mondriaans en zo verwacht, de kerk in Domburg is uitgebreid door hem geschilderd, maar nee, dat kan het museum helemaal niet betalen, wegens de verzekeringen.

Thuisgekomen zag ik het letterlijke duinlandschap in zijn werk terugkomen en kon ik mij goed voorstellen dat het landschap hier hem geïnspireerd heeft richting de abstractie. Er zijn hier grote vlakken en zwarte strepen door de palen die de zee inlopen.

En dan is er nog het ‘Zeeuwse Licht’, heel helder en klaar. Het is geen verbeelding, door wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de concentratie van kristallen in de lucht hier hoger is. Op de enkele momenten dat de zon doorbrak, meende ik het ook te zien.

Ruimte in Domburg