Verhalen: Be-Longing

Vader (en ook Moeder) zou zich in zijn graf omdraaien, als hij dit had gezien. Ik ben hier in een ander wijkcentrum en daar oefent een Molukse groep. De oudsten zijn van mijn leeftijd, maar de meesten zijn veel  jonger en er lopen kinderen bij. Ze hadden een beamer nodig, dit is de generale repetitie van hun voorstelling. Ik zie Molukse vlaggen  en spandoeken, ik zie zwarte kleding en namaakgeweren.Op het scherm zie ik oude zwart-wit foto's van demonstraties. Ik hoor strijdkreten: we want RMS!

Dit gaat over de wens van een  onafhankelijke Ambonese staat. In de jaren tachtig van de vorige eeuw hebben Ambonezen hiervoor twee treinkapingen gedaan in Nederland en kinderen, vrouwen en mannen van de Indonesische ambassade gegijzeld. Moeder heeft als psychotherapeut die slachtoffers hiervan nog geholpen, zoals 'de man op het balkon', die elke dag op het Journaal te zien was. Ze was zowat de eerste in Nederland die wees over het gevolg van geweld en dreiging van slachtoffers, de gegijzelden. Dat mensen nazorg nodig hebben. Zo vredig was het nog in Nederland: men was geneigd tegen kinderen te zeggen: je hebt eng gedroomd.

Vader hield zich bezig met bemiddeling tussen Indonesië, Nederland en Ambon. Volgens hem leefden deze onafhankelijkheidsgevoelens helemaal niet op Ambon zelf. Lachend zei hij dat RMS - voor de Molukkers - een vrije republiek; de Molukse Republiek,  - in Ambon zelf de afkorting was van Rumah Makan, een eethuisje. Indertijd mochten jonge Ambonezen in Nederland op kosten van de staat naar Ambon reizen. Zij kwamen terug met dezelfde soort bevindingen. Het ideaal leefde niet zelf in Ambon. Het geheel verdween naar de achtergrond.

Nu zijn we dus veertig jaar verder ofzo en de achtergrond blijkt hier dus een ondergrondse stroom die gewoon door is gegaan. En door zál gaan: kleuters met zwarte kleding en zwarte petjes, dansen hier nu ook al mee... Wat moet ik hiervan denken? Boven zijn twee islamitische scholen bezig en uit een praatje met een jongetje vooraf, weet ik dat hij nu Soera 93 uit zijn hoofd aan het leren is, in het Arabisch. Hij vindt deze school leuker dan de doordeweekse...

Ik zag in een natuurdocumentaire van David Attenborough over The Great Barrier Reef, dat er nu wetenschappelijke theorieën zijn van het ontstaan ervan, die kloppen met wat al 15.000 jaar geleden  verteld werd door de Aboriginals. Je zag een aantal mannen dansen op het strand: daar wordt dat oude verhaal over de ontstaansgeschiedenis nog altijd verder verteld.

Sommige verhalen verder vertellen van generatie op generatie: dat heeft iets moois, iets oers, het zet individuen in een lange keten van mensen en een gemeenschap waar je bij thuishoort. Het geeft wortels en een gevoel van Belonging. Mooi, denk ik nu: daar zit ook het woord Longing in: verlangen.

Maar hoe moet dat verder in deze Nederlandse samenleving, waar elk gevoel van traditie lijkt te zijn verdwenen en waar het adagio is: Ieder heeft zijn eigen verhaal! Leve het IK. En ondertussen worden er in het hart van de samenleving zoveel andere verhalen  geweven en verteld. Wat weven wij als vangnet en Be-Longing?....

Frans scharrelkipje

Ik heb daar veel lol van gehad, deze week: ik kocht met 35 procent  korting bij Appie een hele Franse scharrelkip. Op de verpakking staat, dat deze elke dag minstens acht uur buiten heeft rondgelopen. Een hele kip is veel in je eentje,  maar de gedachte dat deze anders, na zo'n mooi leven, afgeschreven bij het afval zou geraken, nee, dat wilde ik niet. Zo'n beestje verdient het, om na de dood een goed afterlife  te krijgen.

Dus de eerste dag sneed ik er de twee kippenpoten vanaf, bakte ze in roomboter en at ze, heerlijk, met aardappelen en appelmoes weg. Daar had ik nou zin in, lekkere vette handen en veel jus, die vanzelf ontstond en die langs je lippen over je kin naar beneden droop.

De tweede dag, haalde ik de kippenvleugels eraf en die stopte ik in een marinade van witte wijn en Jack Daniels BBQ-saus, met veel knoflook. Hoe dat zal gaan smaken, moet ik nog ontdekken. Uit de rest sneed ik heel soepeltjes twee kipfilets. Die marineerde ik in ketjap met kruiden. Voor inspiratie daaromtrent keek ik in het oude receptenschrift dat Moeder me nog gegeven had. Zij had het van haar derde zus gekregen, op 19 jarige leeftijd, toen zij op de boot werd gezet om in Nederland medicijnen te gaan studeren. Ik maakte daar twee grote kipsatés van.

Toen had ik nog een karkas over, met stukken vlees en vel en aanverwante dingetjes. Daar trok ik soep van. Jonathan Safran Foer heeft heel aanstekelijk in Eating Animals geschreven over Joodse kippensoep, waarvan de recepten soms al vanaf de twaalfde eeuw in families rondzwerven. Dat hij die soep het meeste mist sinds hij overtuigd vegetariër is geworden.

Dus ik googelde op Joodse kippensoep en leer daar, dat het dé maaltijd is, om griep uit de buurt de houden. In warme kippensoep komen mineralen vrij, die virussen wegwerken. Ik had er al gesneden winterwortelen en  aardappel bij gedaan en voegde alsnog mosterd en sambal, peper en nootmuskaat toe. En het is echt zo: na deze maaltijdsoep zijn de laatste slijmvormingen van een verstopte neus , verdwenen.

Wat een plezier van één zo'n kip! De kip was ook zó mals. Het liet zich zonder moeite in al die stukken snijden. Dat heb ik weleens anders meegemaakt, met een taaie Nederlandse kip. Veel witter en plomper dan deze Franse. Deze was klein, maar o, zo geurig en zo veel eleganter.

Ik denk aan de kunstenaar Koen van Mechelen, die een hybride kip wil scheppen, waar de beste eigenschappen van kippen van de hele wereld in voorkomen. Daartoe heeft hij eerst gekeken naar de verschillende kippen van verschillende landen. Zijn theorie is, dat elk land een kip heeft voortgebracht naar zijn eigen volksaard.

Herinneringen enzo

Gisteren had ik dan toch nog mijn ijspret op natuurijs. Ik toog naar de Oude Waal, niet wetend of er nog wel geschaatst werd. Ik kan zelf nauwelijks schaatsen, maar herinner me wel, ooit in de oudheid juist daar met een ex over het ijs gezwierd te hebben. In navolging van zijn lievelingsfoto van zijn ouders: als jong stel, ouderwets in elkaar ingehaakt, op het ijs. Ik liet me zo'n beetje dragen in zijn armen.  Je bent jong en je stelt je iets van een toekomst voor samen.

A la zijn ouders? Nou niet dus, want het huwelijk van zijn ouders stond toen net onder spanning. Maar met de bemiddeling van een priester, nou ja bemiddeling... zij wilde weg om heel goede redenen, de priester wees haar op de  Huwelijkse Trouw, en toen blééf ze en maakten Ex en ik een merkwaardige Kerstdag mee, waar zijn moeder onder het garnalen-pellen in de keuken achter gesloten deuren haar moeite uitte en hij zijn vader in de voorkamer bezig hield. Ja, dat was een heel traditioneel huwelijk en ik streed met die oude ex, om daar vooral niet in te geraken: hij kon nauwelijks nog koken en vond het heel gewoon dat zijn moeder als hij thuis kwam zijn schoenen poetste.

Deze herinneringen kwamen terug, terwijl ik over het ijs heen schuifelde en onderwijl genoot van de grote zwermen ganzen boven me, een hardrij-wedstrijd die gehouden werd, kinderen met stoeltjes en de schaatsen omgebonden, een opa die zijn kleindochter aanmoedigde. Het ijs was al zo zacht, dat als je stilstond het aan de zolen plakte. Na een poosje maakte ik met mijn schoenen ook schaatsbewegingen en durfde die aardige plas water helemaal over te steken.

Ouder herinneringen, uit de tijd dat je echt jong was Zou je dat in die tijd toch allemaal intenser ervaren dan later, als er al meer eelt op de ziel is gekomen? Ik zag gisteren twee films van Richard Linklater: Before Sunset en Before Sunrise. Linklater kende ik door de film die vorig jaar uitkwam: Boyhood. Je volgt dezelfde acteur van kind naar volwassenheid. Het duurde dus even zoveel jaren dat de film gemaakt werd.

Deze twee filmen bewerkten hetzelfde: je ziet de hoofdpersonen écht ouder geworden. In de eerste film komen een jongen en meisje elkaar tegen in de trein en beleven een avond en nacht in het zomerse Wenen. In de tweede film zijn ze negen jaar ouder en treffen ze elkaar weer in de Engelse boekhandel aan de Seine,  Shakespeare & Company, want hij is schrijver geworden en het boek gaat over die ene avond en nacht samen, en zij leest erover en komt hem opzoeken bij de boekpresentatie.

Ik kwam door de film in een andere, nog oudere, oudheid. Ik kwam  een paar jaar achter elkaar ook in die boekhandel, met een andere Ex: In Parijs beleefde ik mijn allereerste hotelnachten met een geliefde. Heel Parijs bleek in staking, van de metro tot de musea,  dus hij en ik kwamen nauwelijks uit dat hotel, maar we vonden dat niet erg. De boekhandel in de film, precies zoals in mijn herinnering, riep deze periode op. Opnieuw: de intensiteit van de jeugd die ervaringen wellicht dieper in je groeft dan later...

En hoe zit het dan met je jeugd, daarvoor, je kindertijd?... Nu Moeder en Vader beide weg zijn, komen ook uit deze tijd sterker herinneringen naar boven, dan ooit. Alsof je ineens je bewust wordt, dat deze twee mensen waaruit je bent voortgekomen, in zo'n grote mate je leven hebben mee gevormd.

Je brein doet zo onverwachte dingen met je. Jelle Brandt Corstius, die met de urn as van zijn vader, Hugo, over de Alpen heeft gefietst zei iets van: Mensen vragen hoe het met de rouw gaat. Alsof ik elke avond voor mijn tentje zit te grienen. Zo is het niet, het is af en toe een steek van verdriet. Dat herken ik. Het onverwachte van dit verloop. zorgt ervoor dat ik niet zeker weet, of het nu verstandig is om naar India, Varanasi, af te reizen. Ik googel en het kan nog steeds. Maar iets in me houdt me tegen om op de boekingsknop te drukken. Daarvoor in de plaats schreef ik dit blogje.

Wij weten het niet

Tja. Hoe mijn werk-toekomst eruit gaat zien blijft een vraag. Eerst wordt er gekeken of er nog locaties zijn met weinig licht, waar ik kan werken. Zo niet dan wordt het dus een ziektemelding vanaf 10 februari... En ik moet me gaan onderwerpen aan een uitgebreid specialistisch onderzoek om te kijken wat mijn belastbaarheid kan zijn.

Allerlei termen vliegen je om de oren en de bedrijfsarts bleef maar spreken over een 'hij', als hij de neuroloog bedoelde. Hetgeen ik steeds corrigeerde in 'zij', dat kan ik niet laten.  Het was nota bene een Pipi Langkous-achtig meisje met rode sproeten op haar armen, de chef-neuroloog. Al met al kan het hele traject twee jaar duren en er kán uitkomen, dat ik zelf maar ontslag moet nemen, als er te weinig uit het onderzoek komt, wat objectiveerbaar is.

Hoe erg vind ik dit? Ik weet het niet. Mijn identiteit hangt niet van mijn werk af, dat weet ik wel. Ik ga de volkomen leegte tegemoet, als die er niet al een beetje is. Het idee dat je die tegelijk kunt vullen met werkelijk van- alles- wat vind ik wel oké, voor nu. Zo heb ik mijn vakantie dus gecancelled. Maar ik zóu ook toch nog wél weg kunnen gaan en toen ontstond het idee: 17 dagen naar Varanasi, een vliegticket en overnachting regelen met een dakterras dat uitzicht heeft over de Ganges.

Dit is het soort vakantie die helemaal mijn eigen stijl is: lang op één plek, gewoon maar kijken en ervaren. Ja, dat kun je zó boeken via internet en juist omdat dit wél zomaar kan en je op de drempel daarvan kunt zijn, stel ik het voor nu uit. Er kwam haast en stress bij omtrent het visum en de vaccinaties, daar had ik géén zin in.  En waarom dan maar 17 dagen? Alleen omdat de georganiseerde rondreis dat aantal dagen had...

Kortom: wij weten het even niet. Ik niet, de bedrijfsarts niet, de personeelsfunctionaris niet. In het wijkcentrum werk ik nu met de nieuwe 'satelietbeheerder'. Zij is ook healer en ervaart dat zij hoort bij de mensen die de aarde naar een ander, beter niveau brengen. Daar hoort deze chaos-tijd bij, zegt ze. Chaos op alle fronten. Gisteren zei ze op het einde van de dienst: maar ja, je weet het, licht en liefde is er altijd. Zo kun je altijd gelukkig zijn. Ik hoor voor haar ook vanzelfsprekend bij die mensen met dat 'hogere bewustzijn'. Omdat ik meditatie heb gegeven in een klooster.

Effe over Trump

Alles rondom Trump heeft vermakelijke, akelige, vreemde, gevaarlijke, absurde, prikkelende kanten. Vrouwen wereldwijd, hebben gedemonstreerd, er waren duidelijk minder mensen bij de inauguratie, Meryl Streep heeft zich geroerd en nu is er een video van Lubach die de wereld over is gegaan, waar Nederland zogenaamd opteert om ná Amerika, het grootste land van de wereld te zijn. En de absurditeit ten top: er gaat werkelijk een petitie door Amerika, om Nederland die kans te geven, dit te worden.

Vermakelijk, toch? Heel de wereld wordt ook op een ludiek wijze  een beetje wakker.

Akelig toch? Dat er mensen zijn die dat videofilmpje van Lubach serieus nemen.

Vreemd toch? Zo'n bijna belangrijkste man van de wereld, die alleen maar heel primair en instinctief kan reageren. Elke eloquentie is verdwenen, en iets daarvan slaat nu ook over op het leiderschap van Mark Rutte, die middels een open brief aan alle Nederlanders, ook kiest om het zo simpel mogelijk te houden.

Gevaarlijk, toch? ... Is dat zo?  Ontvlamt er zo meteen een soort van wereldoorlog met China, zullen de nieuwe oliepijplijnen die Trump weer gaat bouwen openbarsten en zal al die vette drek de aardbol gaan overvloeien? Letterlijke en figuurlijke Trump-oliepijplijnen

Absurd, toch?....Dat het werkelijk mogelijk is geworden dat zo'n blanke gorilla, wonend in een gouden, roodfluwelen toren, met glitterende kroonluchters, wie weet nu zó het Witte Huis van binnen heeft veranderd, daar waar de Obama's kozen voor moderne, minimalistische kunst aan de muren...

Prikkelend: ja, dat is het wel. Als ik vanaf een andere planeet zou komen en ik zou de geschiedenis van het mensdom in vogelvlucht kunnen bekijken, dan zou ik denken: zó, daar zit men dan opgezadeld met een grote witte haan met dommige ogen en een gele kuif, na die zwarte, soepele, elegante panter... wat doet dat mensdom zichzelf toch aan?

Ik kan me niet losmaken van het beeld van de hand van de vrouw van Trump, die op zijn schouders rust, tijdens de openingsdans op zijn inwijdingsfeestje, uitgerekend op My Way, als je scenarioschrijver was, dan zou men denken: doe niet zo clichématig, Die hand dus: strak en gespannen, de vingers tegen elkaar geklemd, met een gezicht dat gebotokst is, de sfeer van een mislukte oude barbiepop... Dan daarnaast, al die sensuele, gepassioneerde dansfoto's die er van de Obama's zijn.

Wanneer alles wat je in de wereld bereikt en hoe je reikt, gewoon begint in dat hier-en-nu, van die paar mensen om je heen die jouw wereld vullen en hoe je elkaar benaderd; hoe veel liever woon ik dan in de dans van de Obama's, hoe treurig kun je dan worden van het dansen van de Trumps...

Bijna een bloemenzee

Al was het stralend weer en had ik, weet ik nu, kunnen genieten van winterse tafereeltjes, zoals schaatsende mensen in de vennen en in de Ooijpolder, Trouw had een prachtige foto vanaf deze locatie, heb ik dit weekend voornamelijk binnen doorgebracht. Het appartement van Moeder moest worden leeg geruimd en onverwacht nam ik toch een Billy-kast over, die anders in stukken zou moeten worden gehakt, richting de restafvalcontainer.

Al die planken stonden in mijn woonkamer en ik wilde het eigenlijk naar de schuur brengen en bedacht toen, dat ik ook een oud bed kon weghalen in een kamer die al veel langer als hobbykamer fungeert en daarvoor in de plaats die boekenkast weer kon opbouwen. Dus daar hield ik me gisteren, de Zondag, mee bezig. En ik nam de platte-scherm-tv over en die moest ook aangesloten worden op de slaapkamer. En zo banjer je een hele dag door je eigen huis.

Alles en alles van Moeder weg. Zij zelf is weg. Zij komt nooit meer terug en ook de laatste plek, waar ze nog zulke mooie maanden heeft beleeft, is nu ook weg. Tenminste: ik vond het mooie maanden. Hoe zal ze die zelf beleefd hebben? Ik nam wat religieus getinte boeken mee, die ze als laatste daar las. Ik zie wat ze zelf heeft onderstreept.

Wat een worsteling ook, Wat een intens verlangen om God te zoeken en te kennen en elke keer weer is 'hij' daar, waar liefde en licht overwint van het duister, en daar waar mensen dat samen gestalte geven. Ik zag haar dat doen, die laatste periode: ze probeerde zoveel mogelijk lief en stralend te zijn. Ik denk dat ze dat ook zelf meer zo ervoer, er waren heel wat mensen om haar heen, de bezoekjes droogden niet op, na haar tijd in het hospice. Maar het was er  natuurlijk nooit 24 uur per dag, altijd.

Wat is er anders, of je nu in de bloei van je leven bent, of helemaal tegen het einde, of 'iets er tussenin', je weet het tenslotte ook nooit: ook dit kan van mij de laatste dag zijn.., wat is er anders, dan elke keer weer je wenden naar het licht en de warmte, naar plekken van verbondenheid, naar harmonie?

En hoe moeilijk blijkt de mens het te hebben met dit 'simpele' verlangen. Ik kijk terug en weet hoe moeilijk het was om dit met Moeder zelf gestalte te geven...terwijl  zoveel dat ze las en wat ze beoogde, gericht was op contact, op het zoeken naar 'samen'. Dat schrijnt ook: alsof ik haar onvermogen nu vanuit haar beleef.

Het is niet anders: in een mens kan het tegelijk zomer en winter zijn. De bloemenzee waarnaar je verlangt kan bevroren zijn in een stilstaand beeld van een knop die op het punt staat te ontluiken, maar  net niet genoeg kracht heeft. En een ander deel van je brein kan dat zien, het bepeinzen, daarop reflecteren, maar het niet veranderen. Zoals die foto in Trouw: je was er bijna bij, maar je had het te druk met andere werkzaamheden, in je eigen interieur.

(G)een brief

Ik zit verwikkeld in een aparte mailwisseling. Op de eerste avond dat mensen op bezoek konden komen om Moeder te zien, die lag opgebaard, verscheen er een ex-cliënte van Moeder. Ze was zeer geëmotioneerd, had de tranen voortdurend in de ogen en ze zei dat ze door Moeder , de liefde had leren kennen. Dat is me nogal wat en ook bijzonder om te horen. Mijn Moeder, voelde voor haar aan, als haar moeder, en zij voelde zich een dochter van haar. 'Maar ik ben je moeder niet', had moeder haar elke keer wel fijntjes gezegd.

Je ontmoet dan dus iemand, voor wie Moeder onvergetelijk is, en aan wie Moeder het beste van zichzelf heeft gegeven. In het gesprekje met haar, waar ook een vriendin van Moeder deelnam, iemand die eerder van mijn leeftijd is, maar wel dertig jaar bevriend was geweest met Moeder, allereerst als partner van haar man, die ouder was, en met wie ook Vader het heel goed kon vinden.

Ze brak in en zei: 'Ja, ze (moeder, dus) was een bijzondere vrouw... maar het lijkt me toch niet gemakkelijk om haar dochter te zijn!' Uit de grond van mijn hart zei ik: 'Ja,! dat klopt, dat is zo, dat was niet altijd even makkelijk.' Het deed me goed, dat een vriendin van Moeder zelf dit voorzetje gaf. Moeder werd ter plekke van therapeut, een beetje meer mens. Dat gebeurde ook met de woorden die ik op de afscheidsviering gesproken heb.

Deze ex-cliënte kwam daarna naar me toe, vond de woorden zó mooi en het deed haar erg denken aan woorden uit een brief, die Moeder ooit aan haar gestuurd had, na het overlijden van haar moeder, met wie ze een ingewikkelde relatie had gehad. Of ik die brief wilde lezen? Nou, heel graag, zei ik. Het is toch een kans, om de stem van Moeder te horen, als therapeut: ze was een goede, dat is wel duidelijk.

Maar ze stuurde de brief niet, omdat ze dacht dat die woorden van Moeder mij wellicht helemaal niet zouden troosten. Ze citeerde wel uit die brief, citaten waar ze zelf veel aan gehad had, en ik hoorde meteen de stem ven Moeder in die woorden. Ik mailde haar, dat ik dacht dat de brief me wél zou kunnen troosten. Toen mailde ze dat ze er nog eens over had gedacht en nu dacht dat Moeder zelf het wellicht niet prettig had gevonden, als ik deze brief zou lezen. Ze hield tenslotte haar privéleven weg: ex-cliente wist niet eens dat ze vijf kinderen had.

Tja... ik denk persoonlijk, dat Moeder helemaal geen bezwaar zou hebben, als ik haar brief las. Integendeel: ik denk zelfs dat het Moeder goed had gedaan, dat er zomaar een tipje van haar beroepsleven zichtbaar zou kunnen worden. Dus ik voelde me weer genoopt, omdat ex-cliënte toch te melden. En nu is het afwachten, hoe zij daarop reageert. Ze meldde al, in een soort naschrift,  dat ze het spontane  aanbod niet had moeten doen, en dat dit haar speet, omdat ze verwachtingen had gewekt.  Ik begrijp heel goed, wanneer ze daar bij blijft. Maar het voelt als een worst, die je voor de neus is gehouden, maar die toch aan je voorbij gaat.

Twijfel

Helaas... en toen ging de reis naar India niet door. Tenzij ik bijna 400 euro extra wilde betalen en dat is me toch echt te gortig. Dit is de derde keer in mijn leven, dat India rakelings lang mij heen glijdt. Ik vond in een India-reisgids, die ik allang in mijn bezit heb,  al een route, door mezelf uitgestippeld, die  exact hetzelfde is als van de reis die ik geboekt had. Wat nu dan? Ik heb die dagen al vakantie opgenomen en weet niet of ik dat zo weer kan terug nemen. Ik vrees van niet. Bovendien viel het zo mooi: wég van een oude werkplek, op vakantie en dan aan een nieuw hoofdstuk, somehow, somewhere  beginnen.

Leidinggevende roept: Ga naar een reisbureau! Die hebben vaak meer opties! Maar ik zag het reisbureau precies hetzelfde doen als ik: kijken bij dezelfde reisorganisatie, want daarmee waren ze verbonden, en dan zouden ze net als ik, alleen surfend op internet, de reis kunnen aanvragen en ook moeten wachten of en hoe het mogelijk is. Alleen reizen waarbij staat: kan direct geboekt worden, komen dan in aanmerking. Maar dat kan ik zelf ook.

Maar er zijn bijna geen reizen meer, op zo'n korte termijn. Nu ben ik ongemerkt in een soort van stroomversnelling geraakt. Ik zag een mooie safari-kampeerreis naar Tanzania. Staat ook op mijn verlanglijstje. Ik vertel dat in het Wijkcentrum, maar dat ik nog twijfel, en dat het zo meteen hetzelfde is: je boekt en zit eraan vast, de andere partij komt met een andersoortig prijsaanbod en alleen dan mag je weigeren. Maar dan zijn er weer een aantal dagen voorbij en als het niks wordt, dan is de kans dus nog kleiner, om iets te vinden. Men vindt hier dat ik subiet moet boeken, en wel NU.

Twee weken thuis zitten, terwijl je vakantiedagen weg  tikken, nee, dat zie ik niet zo zitten. Weggaan zou fijn zijn. Maar de rondreis in India, was gekoppeld aan Moeder, elke andere reis is...? Ja, natuurlijk, ALLE reizen vallen in de geest van Vader en Moeder, die na hun pensionering de hele wereld hebben bereisd. Vader was sowieso elk jaar ongeveer zes weken alleen van huis.

Het voelt aan, alsof ik aan een nieuwe leefstijl snuffel. Zomaar zo'n soort rondreis, ik ben gewend om heel zuinig en 'beschaafd' om te gaan met mijn uitgaven. Elke keer weer de vraag: heb ik dat nou nodig en waartoe? Stomme vraag tegelijk, want ik  héb dus ook niet veel nodig, zo blijkt. Reizen hoort wel bij mijn verlangen, het zit een beetje in mijn genen, denk ik... Dus, tja, wat nu? Ik weet het even niet. (En natuurlijk roept Moeder weer heel hard in mij: Doen, doen! Of ik ga luisteren, ik weet het niet.)

Komen en gaan

Het is op dit moment een heel rare tijd. Ik heb werkelijk geen idee wat ik volgende maand om deze tijd doe. Ik heb een reis naar India geboekt, maar heb nog geen uitsluitsel of deze door kan gaan. Zo ja: dan bevindt ik me dan dus ergens  in India. Zo nee.... dan bevind ik me.... waar? Mijn huidige werkplek stopt vlak voor de geplande reis naar India. Volgende week is er een gesprek over mijn 'werk'-toekomst.

Wat doe ik dan? Wat ga ik doen? Niet meer werken in wijkcentra met veel kunstlicht en impulsen, dat vind ik niet meer verantwoord, zo heb ik al bekend gemaakt. Ik droomde pas, dat ik een geweer moest gaan dragen, dat ik de onderdelen daarvan, zonder dat mensen het wisten, uit een kluis moest halen en in elkaar moest zetten. Het duizelde in mijn hoofd en dacht: dit is levensgevaarlijk. Ik wist dat dit over mijn werksituatie ging. Wat dan wel? Volgende week is er een gesprek met de Arbodienst, de bedrijfsarts en de personeelsfunctionaris.

Ik hoop het komend jaar heel veel te gaan kamperen. Daartoe heb ik een nieuwe tent per internet aangeschaft: The Laughing Owl geheten. Grootste voordeel: je kunt erin staan, het heeft voor een hele grote leefruimte met raampjes én hij weegt heel licht. Niet goedkoop, maar met deze tent wil ik het de rest van mijn leven doen. Die leeftijd heb ik al, om zo te gaan denken... Ik ben al drie middagen niet thuis geweest, heb het pakketje gemist, en tot nu toe is die dus nog niet in mijn handen; mijn tweede huisje.

En zo hobbel ik een beetje voort, in deze eerste maand, na het heengaan van Moeder. De meeste condoleance-correspondentie is gebeurd. Haar appartement moet uitgeruimd worden, haar oude woonplek heringericht en dan gaat dat de verkoop in... en daar komt een erfenis van. En dan heb ik ineens meer geld dan ooit. En de magnetron, het eerst soort exemplaar ooit, uit 1994 ofzo, door Broer aan mij gegeven toen hij voor twee jaar naar Niger ging, begaf het.

Het lijkt wel of er van alles tegelijkertijd gaat en komt. Ik zou naar de winkel kunnen rennen om een nieuwe magnetron te gaan kopen. Eentje die meer kan dan alleen maar ontdooien en opwarmen. Maar na drie dagen, gewoon maar de tweede portie spaghetti in een pan opwarmen, Chinese hapjes stomen in een grote pan, melk en gluhwijn opwarmen in een breed rood trechterkannetje, nog  uit het huishouden van Moeder... ga ik het Belang van een nieuwe, al niet meer zien.

Gisteren zei C. tegen me, zelf negentig jaar, in een rolstoel en moeilijk pratend, zij kende Moeder ook: 'Dit gaat allemaal de grond in, dat is zeker' en ze pakte met beide handen haar eigen wangen vast, en kneep er hard in, 'maar de geest... dat weet niemand wat daarmee gebeurt'. Die ene regel 7 uit Psalm 124, die drukte dat voor haar uit: dat waar je niks van weet, maar waar zo lang geleden al woorden aan zijn gegeven:

Onze ziel, 
als een vogel, 
kwam vrij 
uit de vogelaarsstrik:
de strik brak -en wij,
wij ontkwamen.

Geheime tuin

Wat was het gisteren een prachtige winterse dag. En wat komt het dan goed uit, als je een lange wandeling gepland heb: vanaf Station Tiel Passewaaij helemaal over de Waalbanddijk ongeveer 10 kilometer, alwaar A. enen M.  zijn neergestreken in een klein huisje vlak achter de dijk en waar ze een inwijdingsfeestje hielden. Ook al zou er mist zijn of donker weer: ik had me voorgenomen om er naar toe  te gaan wandelen.

Over de Waalbanddijk: zo heet het aan de andere kant van Nijmegen ook, en dan wandel je richting Duitsland, door de Ooijpolder, de rivier links van je. Nu ook: maar dan richting Geldermalsen, richting de zee.  O, wat mooi die uitgestrektheid, alles besneeuwd wit, in de verte de boten en soms dichterbij, als de uiterwaarden minder breed waren. Kinderen op sleetjes , de dijk af, paarden met dikke dekens bij het stro, schaapjes als bolletjes ovalen wol, in het wit. En zowaar: twee ooievaars op hun hoge wielnest. Zijn die vergeten om naar het Zuiden te vliegen?

Het is de soort tijd , waar ik vragen stel aan mijn eigen brein: Je wordt wakker en je denkt: O, Moeder is gestorven, ze is er niet meer. Om vervolgens te denken: en hoe dichtbij of veraf voelt ze nu aan? Tijden haar leven voelde ze soms ook als veraf aan: ik keek naar haar en zag haar afscheid nemen van haar eigen leven. Maar haar kinderen hoorden daar niet op een actieve wijze bij, geloof ik. Zo lang wij in haar nabijheid waren en heel regelmatig kwamen, was het goed.

Ik nam haar kleurpotloden mee, van die hele zachte, dat kende ik nog niet, en voor het eerst kleurde ik ook in een kleurboek: De Geheime Tuin, geheten. Daaruit had ze heel veel platen gekleurd en ook uitgescheurd, als cadeaus voor anderen. Een nieuw exemplaar  lag al klaar om weer in te kleuren en die heb ik nu thuis. Al kleurend komt haar wereld vol kleur en emotie wel dichtbij. Sterk voel ik haar verlangen naar uitreiken naar anderen, verbinding. Tijdens haar leven te intens aanwezig, zodat ik vaak afstand moest nemen.

Wanneer ik mediterend wandel of mediteer: dan vallen alle werkelijkheden samen, ze lossen op, er zijn geen scheidingen meer, en op die momenten zijn er ook geen gevoelens van rouw. Alles is dan één, en dat komt wellicht vlakbij Moeders eigen woorden op de rouwkaart: Ik vlieg naar U terug. Deze woorden kwamen op, voor de maandagochtend-meditatie

Alleen

wanneer ik al mijn ronddwarrelende

gedachten, vragen, gevoelens

laat dwarrelen

totdat zij de bodem bereiken

ontstaat er in de lege stilte

een ruimte

waar ik zelf aanwezig word

een bloem die zich opent

en bloeit.

Niet alleen ik word dan aanwezig: maar alles en een ieder. Dat blijft een zeer groot geheim van het leven: van de levenden en de doden: Er is een realiteit waar vanuit je leeft, die niet gekoppeld is aan concrete, dagelijkse werkelijkheden, maar die veel omvattender is. De werkelijke grond en bron die voedt en je laat wortelen. Bijna geen mens meer, met menselijke gebreken en tekortkomingen... maar een bloem die bloeit. In een geheime tuin die niemand met het visuele oog ziet.

Nog te zien

Het is vandaag vrijdag, mijn helemaal vrije dag, extra zo beleefd, sinds ik geen meditatie meer begeleid bij de Clarissen, wat op deze dag was. De afgelopen tijd was het de autoritjes-dag, waar we als dat mogelijk was, een dagje of middagje met Moeder weg gingen. Het werd vandaag een stralende middag met een blauwe lucht en sneeuw die tintelend  aan het smelten was.

Dan voel je dat extra: 'Anders hadden we...' Maar het is nu anders. Dus ik besloot om naar de begraafplaats te wandelen en daar een kaars aan te steken. Het heel grote hart vol roosjes in alle tinten roze, waar alle linten van de familie aan zitten, lag er, na drie weken nog best aardig bij. De kou heeft de bloemen bevroren en het verval tot stilstand gebracht.

Op de terugweg, midden op de brug over het kanaal, stopte er een fietser met een capuchon op. Ach, het is C. die ik ken van de meditatie.  Toen mijn moeder in het hospice was en zij daar een familiefoto met mij daarop zag, kwamen we er dus achter, dat ze mijn moeder ook kende. Ze hebben samen nog een praatje voorbereid en afgestoken in de gemeenteraad, omdat men het enige zwembad aan deze zijde van de stad wilde opheffen. Moeder zwom daar altijd, en op die plek is ze in februari onwel geworden: het begin van haar einde...

C. had ik al even niet gezien, ze was in de Grondel langs geweest en daar had ze gehoord dat ik daar weg ging. En ze miste de meditatie en toen moest ik haar berichten van de onzekere toekomst van de communiteit en hoezeer mij dat geraakt had. En ik moest haar vertellen dat Moeder dus overleden was. Ze had steeds plannen gehad om haar te bezoeken, maar haar eigen vader was ziek geworden... en nu kon het dus niet meer. Apart om juist C. zo, eventjes,  te zien: in haar persoon komen meerdere werelden van mij samen.

En toen opende ik hier in de bieb, mijn mail en daar  stuurt J. mij een gedicht. Zij had aan iedereen verteld hoe mooi ze de afscheidsviering had gevonden. Zo mooi, zo zou het altijd moeten zijn, zo kan het dus ook: 'Ik kon er niet genoeg van krijgen, om aan iedereen te vertellen hoe mooi ik het vond', zei ze gisteren in het Wijkcentrum. En dat de klokken bij het weggaan uit de kerk midden in de stad hadden geluid, en dat er zoveel mensen waren die echt stil stonden: dat heb je zelf niet kunnen zien, zei ze.

Elke dag ontvangt ze een gedicht van Plint, en deze vond ze voor nu wel toepasselijk en ja, ik ook, het is van Bert Schierbeek:

ten opzichte van dat
ene licht op zee
een schip
staan alle sterren stil
tenzij zij vallen
bedrogen door het licht
van de ene ster reeds
eeuwen gevallen en nog
te zien
blootsoogs

zien wat er niet meer is
omdat het er nog is

zo valt ook de mens
in het ogenblik de 
eeuwigheid in

Grenslanden

Ik hou een heel grote behoefte om me op 'de realiteit 'te richten. Dus geen fictie lezen, of een film kijken, maar iets uit 'het echte leven'. Zo lees ik nu de autobiografie van Oliver Sacks, beroemd geworden door de verfilming met Robin Williams, van Awakenings: patiënten de jarenlang in een catatonische toestand verkeerden en wakker werden door het toedienen van L-dopa, maar daar zoveel bijverschijnselen van kregen, dat sommigen verkozen om weer 'in te slapen'.

Hij leek een vriendelijke, aseksuele dokter en dat was hij ook in die tijd van zijn leven. Oliver Sacks blijkt homo, hij heeft het daar moeilijk mee gehad, hij heeft een paar korte relaties, of wellicht eerder amourettes gehad, niks duurde heel lang, en toen 'gewoon' 35 jaar niet meer gevrejen. Hij was verzot op motorrijden en hij beschrijft hoe hij in zijn jonge jaren in  het weekend van de Westkust naar de Grand Canyon reed, heen en terug , achter elkaar, zonder veel te slapen, en dan Maandag gewoon weer braaf verschijnen in zijn witte jas op de afdeling.

Dat contrast tussen je beroepsleven en je privéleven, de verschillende identiteiten die je daarmee aanneemt. Het kan allemaal. Bij Sacks is het opvallend, dat hij privé zelf experimenteerde met drugs en wat dat met zijn brein deed, en vervolgens geintrigeerd raakte hoe het brein van patienten wellicht veranderbaar is, bij de toediening van middelen.

Ik bekeek ook de documentairereeks Grensland van Jelle Brandt Corstius. Over Rusland en de omliggende staten. Dan denk ik; wat leven we hier in onze eigen kokervisie met onze zeer beperkte blik op de wereld. Hij praat er met al die Poetin-aanbidders: de jonge generatie die niks weet van een Koude Oorlog of een IJzeren Gordijn, maar in Poetin gewoon hun held en redder zien. Mensen die smalend over het Westen praten, waar geld en individualisme alleen maar telt.

Ik sla de krant open en denk ineens: waarom is het in elke kwaliteitskrant zó gewoon om verslag te doen hoe alle omliggende landen omgaan met 'de vluchtelingen'en dat er een afname of een toename is in het aantal? Ik zie die rijke jongeman in Togo dan weer voor me, die met glimmende ogen vertelde dat hij genoeg geld gespaard had om naar Europa, Duitsland was zijn plan, te gaan. Zijn Droom. En dat is alweer twintig jaar geleden en ook toen waren vluchtelingen een probleem in Nederland, , maar anders dan nu.

Ik denk aan Moeder: die maakte 'zomaar'  als niet-Europese vrouw met een kleurtje een glansrijke carrière in Nederland. Dwars door glazen plafonds en discriminatie heen. Het was deels vanzelfsprekend dat ze dat deed. Nooit gehoord van haar dat vrouw-zijn of gekleurd-zijn een rol of een remmende factor speelde in dat openbare leven.

Hoe  kneedbaar is het menselijk brein? Moet je zeer intelligent wezen, om boven jouw dagelijks omstandigheden uit te stijgen, zoals ook Ayaan Hirsi Ali van vluchtelingenmeisje de maatschappelijke ladder beklom? Had  ik in Rusland ook gewoon weg kunnen lopen met Poetin? Hij heeft een heel groot gevoel voor humor, zegt men daar unaniem. Waarom ben ik zo blind, dat ik het niet kan zien?

Wat is realiteit? Iets in mij hoopt dat Trump als een soort van koevoet of als L-Dopa, zal gaan dienen om 'ons', wij 'van het vrije westen', bij zinnen te brengen en ons laat verstaan wat ons écht  gelukkig maakt. Het door breken van allerlei soorten van Grenslanden.

Haar blik

Het is best vreemd om in je omgeving te horen, hoe mensen zich voelden na het overlijden van hun eigen moeder. Iemand meldt me zelf helemaal geen verdriet gehad te hebben omdat haar moeder zo vredig was heengegaan, Ze had meteen het gevoel dat haar moeder 'op een goede plek' was aangekomen.

Weer een ander zegt helemaal niet gerouwd te hebben om haar moeder. Zij had een heel problematische relatie met haar moeder en voor haar ging het leven heel gewoon door, geen enkele extra rimpeling aan het oppervlak. Mischien heb je al eerder om haar gerouwd, tijdens het leven, zei ik haar, om de moeder die er nooit is geweest. Ja, dat kon zo zijn.Iemand zegt dat haar moeder en ook haar vader meteen op een geheel andere wijze dan tijdens het leven aanwezig voelden, heel dichtbij. Of ik dat ook zo had?

Ik herinner me dat ze me hetzelfde vroeg toen Vader was overleden. Bij hem had ik heftige emoties: Meteen toen hij overleden was, voelde ik eerst dat hij, vanuit zijn bed in het ziekenhuis, nog in zijn lichaam was en plotseling als boven mij voelde en  meekeek naar het tafereel. En in de auto naar Moeders huis zei hij in mijn oor: Zorg goed voor haar! Tot weken na zijn dood, voelde hij dichtbij en toen ineens. leek hij te zijn vertrokken, weg, hij verwijderde zich. En dat is zo gebleven.

Maar nu, bij Moeder... Soms een vlaag en een steek en pijn: Nee, ze is er niet meer. Ze is niet meer opzoekbaar, bezoekbaar. Nooit meer zal ze die blik naar je werpen, zoals in de laatste maanden: dat het niet uitmaakte wat we gingen doen, dat het samenzijn genoeg was...

Verder is het rustig en kalm. En dat was meteen zo, nadat ze gestorven was. Ze verschijnt soms in een veel jongere versie van haarzelf. Bijvoorbeeld toen ik twijfelde of ik een reis naar India zou gaan boeken. Doen! zegt ze dan, nog met pikzwart krulhaar, dat overigens in die tijd van haar leven, al geverfd was. Soms glimlacht ze met haar krachtige, bevestigende blik, haar 'beste' blik, die wellicht veel van haar cliënten meer gezien hebben, dan ik, haar dochter.

Een blik die alleen te ontvangen is, als er ook genoeg afstand is, omdat die anders gemengd was met teveel vraag en hunkering, teveel van wat men 'de opslokkende' moeder noemt...Ook bij het afscheid bij haar bed, gaf ze die blik, die op dat moment ook door een ieder beantwoord kon worden. Omdat ze ging. De blik van: We hebben elkaar uiteindelijk toch ten diepste gezien, al konden  we daar in ons dagelijks leven allebei geen goede vorm aan geven. 

Naar India?

Soms gaan dingen in een sneltreinvaart. Leidinggevende kwam naar het Wijkcentrum om mij te condoleren. En hij had al een persoonlijke condoleancekaart gestuurd naar me, de eerste die binnen was gekomen. Hij vroeg hoe het met me ging. Ja, gek is het. En alles staat op zijn kop, alles is veranderd. Hij kon er nu van mee praten, want ook hij heeft te horen gekregen dat er na de reorganisatie geen plaats meer is voor hem. Ik stond er eigenlijk beter voor, dan hij, hield hij me voor, er waren meerderen wegen die ik nog kon bewandelen. En zolang als hij er nog was, wilde hij me heel graag helpen.

Ik vertelde hem dat de laatste maand alleen maar in het teken van Moeder had gestaan, en dat alle veranderingen op mijn werk verbleekten bij dat Grote: Weten dat Moeder zo zou overlijden en dat het toen ook gebeurde... Ik was wel toe aan vakantie, zei ik hem, ik had al een rondreis gezien door Noord-India, dat leek me een mooie bestemming, ook omdat het een van de laatste reizen was die Moeder met Vader heeft gemaakt, en dat de Taj Mahal en ook de tempels in Zuid-India behoorden tot de mooiste dingen, die ze gezien had, dat had ze nog gezegd, ergens in die laatste maand.

Per mail had ik al gevraagd of ik vrij kon hebben, maar niet aan hem. Ter plekke zei hij: ik geef je hierbij vrij, ga maar boeken. Dus... Slik, o hellep! Dus als het allemaal lukt, dan laat ik me zo meteen 17 dagen rondreizen en zie dan in sneltreinvaart allemaal highlights: Delhi een dag , de woestijnstad Jaipur, een vogelreservaat Keoladeo, het tempelcomplex vol erotische beelden van Kharuorajaho, de stad van de levenden en doden Varanasi...

Eigenlijk niks voor mij, want doorgaans hou ik van een slow tempo, lekker op mijn gemak. Maar nu wil ik me wel letterlijk bijna, mee laten slepen, zelf helemaal niet te hoeven nadenken of iets organiseren, het allemaal over je heen laten komen. Ook als een soort van verkennende rondreis. Mocht India, het staat al heel lang op mijn verlanglijst, mij bevallen dan weet ik zo meteen al van enige hotels die daar op die plekken staan en ik ga daar alvast zeker vragen, hoe duur een overnachting is op eigen gelegenheid...

Nou moet het nog wel gaan lukken. Ik heb nu geen paspoortgegevens bij me, en kan dus nog niet gaan boeken. Ik ga er nog een nachtje over slapen, en als ik morgenochtend daar verrukt van wakker word, ja, dan...!

Rondzwervingen

Altijd leuk: zo'n besneeuwd, bijna wit dagje als deze. Ik opende het gordijn, of beter; ik haalde de paarse doek weg, bij het tuimelraam, en ik kon niet naar buiten kijken: alles was wit. Wandelen naar de winkel en dan met opzet over het gras: om dat knerpend, knisperend geluid onder je voeten. Alles bemist, wittig en stil. Besneeuwde takjes, dakpannen, ik hou wel van deze poedersuiker - wereld.

Tijd om me eens in totaal andere sferen te begeven en de makkelijkste manier om je zinnen te verzetten is, languit liggen en films gaan kijken. En dan , het toppunt van luiheid daarbij: een kant en klaar maaltijd opwarmen in de magnetron en met een dienblad op schoot eten en kijken. Zo. Even helemaal niks. Behalve dan, wat er naar je toe komt en waar ik dan bijna gedachtenloos voor kies, al bladerend door de dvd's van de bieb.

Ik zag: Experimenter: The Stanley Milgram Story. Het is een biopic van een waargebeurd leven: het is 1961 en om de Holocaust te verwerken verzint Dr Stanley Milgram, verbonden aan Yale University een experiment: Proefpersonen krijgen de opdracht om stroomstoten toe te dienen als de ondervraagde, in de ruimte ernaast, niet het goede antwoord geeft. Om zelf te voelen wat die meemaakt krijgt de proefpersoon 45 volt toegediend en dat voel je. Maar zelf kan hij oplopende voltages stroomstoten toedienen, tegen het dodelijke aan. De proefpersoon hoort de reacties aan de andere kant,  zelfs tot het stil wordt. Het blijkt dat 65 procent van de proefpersonen all the way gaan, mede omdat de 'doctor' die het begeleidt, steeds op een rustige wijze zegt: Please continue. Ondertussen is het een bandrecorder aan de andere kant: niemand krijgt in het echt, stroomstoten toegediend.

Zo zijn mensen dus: zeer beïnvloedbaar, in een vanzelfsprekend systeem verdwijnt eigen denkvermogen als sneeuw voor de zon... Hoe herkenbaar in relaties, familieverbanden, in kloosters, peer-groepen enzovoort.

Op naar de volgende film, die in feite over hetzelfde bleek te gaan: 99 Homes: greed is the only game in town. Inspired by true events, staat er op het hoesje. Hoe een slachtoffer van dezelfde praktijk, dader wordt: op meedogenloze manier mensen uit hun huis zetten, middels het vervalsen van documenten en heel kleine lettertjes in het wurgcontract. 

Ik zie mezelf aan en realiseer me, dat ik, zo vlak na het heengaan van moeder, geen behoefte heb om me onder te dompelen in romantiek maar kennelijk zoek naar de rafelrandjes van menselijk gedrag. De spannende serie The Bridge 3, zit daartussen in: een beetje autistisch-asperger-achtige vrouwelijke rechercheur in Zweden, die je al sympathiek vindt, door de eerdere twee delen, moet samen met een Deense rechercheur, vrouw en kinderen zijn al jaren vermisd, maar hij ziet ze dagelijks in zijn huis rondlopen, een hele reeks lugubere moorden oplossen. 

Maar ik zag ook Lip service, een serie over les(Bi)sche vrouwen in Glasgow, fijn deze moderne tijd en dan zien dat gedachten over vloeiende seksualiteit nu zeer gewoon zijn. Zo word en ben je vanzelf een ouder mens, die zich ooit druk maakte over issues, die helemaal niet meer tellen. En dat gold ook voor Effie Gray, ook al gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Zij is een van de eerste vrouwen nog in de Victoriaanse tijd, die zich laat scheiden van haar man, de beroemde schrijver en kunstkenner John Ruskin, omdat hij het huwelijk nooit consumeerde, zoals dat dan heet. Een heel mooie kostuumfilm. Het scenario is geschreven door Emma Thompson, die de beschermvrouw speelt van Effie Gray. Deze film, nam ik mee, omdat het zich deels in Venetie afspeelt.

En zo zie ik dus, wat er zoal mijn brein in en uitgaat, deze dagen, waarin ik nog niet terug ben in het 'volle leven'.Ik las ook de heel dikke pil: Het uur van onze dood, van Philippe  Aries, een geschiedenisboek over tweeduizend jaar sterven in het Westen. Dat boek viel me zomaar in handen , al struinend in een antiquariaat. Zo ontdekte ik  dat Moeder een 'getemde' dood, en dat is een mooie dood, heeft gehad. Zo was het tot in de negentiende eeuw: sterven doe je publiekelijk, in bed, met zoveel mogelijk geliefden om je heen. De dood was nabij en vertrouwd tijdens het leven.

Ik vond toen ook nog een ander, dun, boekje: De tuin van de profeet van Kahlil Gibran. Ik las een stukje en het kwam me voor dat de sfeer van Moeder tot mij sprak: Zo zal de sneeuw van uw hart smelten, wanneer uw Lente is gekomen en zo zal uw geheim wegstromen om de rivier des levens te zoeken in het dal. En de rivier zal uw geheim opnemen en het dragen naar de grote zee. (...)  Hoe zou het anders kunnen? In bos en schaduw wanneer de regen danst in de bladeren op de heuvelen, wanneer de sneeuw valt, een zegen en verbond; in de vallei als gij uw kudden naar de rivier leidt; in uw velden, waar beken als zilveren stromen het groene kleed tezamen houden; in uw tuinen  als de vroege dauwdruppels de hemelen weerspiegelen; in uw weiden wanneer de avondnevel uw weg half verhult; in dat alles is de zee met u, een getuige van uw erfdeel en een beroep op uw liefde. 'Het is de sneeuwvlok in u, die stroomt naar de zee'

Ter kennisgeving

In alle hectiek rondom een begrafenis, word je dan op een gegeven moment gevraagd, of je een advertentie in de krant wilt laten plaatsen. Bij Vader hadden we dat wel gedaan, maar nu bij Moeder besloten van niet. En nu dan achteraf denken: het zou toch wel aardig zijn, dat wanneer iemand googelt op één van hun namen, je dan kunt zien dat beide overleden zijn. Zus T. meldde dat bij de naam van mijn vader, er een verwijzing is naar dit blog.

Hun namen zijn: Christine Kho-So (So Djiang Nio) en Frans (Ong Giok) Kho Mariakasih. Ja, die meld ik nu, om zo meteen te kijken of dit dan, als je googelt, inderdaad te voorschijn komt. Ik doe dit op mijn eigen verantwoording, ik ben hun oudste dochter en ik maak me al jaren kenbaar in dit blog. Het is fijn om te weten dat ik hiermee wellicht een mogelijkheid schep ter kennisgeving.

Moeder is, omringd door haar familie, overleden op 20 december 2016. Vader is overleden precies  8 jaar geleden, in 2009, op deze dag: 7 januari. Mocht iemand die dit leest contact op willen nemen met hun kinderen, vijf in getal, dan kan dit door op dit blog te reageren, middels reizi@live.nl

Elkaars getuigen

En zo zijn we alweer vijf dagen in het nieuwe jaar... Ik heb voor deze week nog vrij genomen, maar ik kom in een Wijkcentrum terug, waar men al heeft opgeruimd, als ware het dat ik al verdwenen ben. Geloof ik. Ik had er een boekenkast ingericht, die ik op peil hield door bij nieuw gekregen boeken, oude die er al lang stonden, weer naar een boekenboom bij mij in de buurt te brengen. Ik was best trots op de kwaliteit van de volle kast.

Natuurlijk moest ik die steeds weer verdedigen tegenover de twee vrijwilligers T. en J, die nooit een boek lezen en en die het allemaal maar onzin en rotzooi vonden. Ze schijnen tijdens mijn afwezigheid flink huisgehouden te hebben. Het was ook zo: de prognose was dat ik er in 2017 niet meer zou komen. Zoals elk menselijk leven komt en gaat... en als je gaat dan gaat de rest gewoon door. Hetgeen de bedoeling is.

En zo ging Moeder.  En iedereen en alles herneemt weer de eigen gang, want het-leven-gaat-door. Moeder had op de familie-Facebookpagina al twee foto's geplaatst van haar uitzicht op een boom, vlak bij haar raam. Op de ene foto is het herfst, met felgele blaadjes aan de dunne takjes, op de andere is de boom kaal. Ze schreef er iets bij van: 'In de lente zal deze weer vol bloesem staan. Zo is het leven.' Ze wist natuurlijk dat de kans het allergrootste was, dat ze dat zelf niet meer zou zien.

Zo zijn en blijven mensen elkaars getuigen: de een kijkt voor de ander, de een leeft door, al is de ander gegaan, de een draagt de herinnering en het leven wat daarin vervat is verder, soms zelfs, terwijl die andere op eigen wijze ook voortleeft.

Doe mij maar even niks, nu. 'Laat alle klokken stilstaan'. Dat is een dichtregel van W.H .Auden, bij de dood van zijn vriend. Funeral Blues heet het gedicht. Doe mij maar even niks? Is dat wat ik werkelijk wil? Gisterenavond viel ik helemaal door de normale tijdzones heen, toen ik las in een oud dagboekschriftje van mijn moeder, aan mij.  Ik was acht en een halve maand, toen mijn opa (haar vader) stierf in Indonesië, terwijl zij in Utrecht woonde. Ik was net van haar borst af.  'Een afscheid', schrijft ze daarover met blauwe vulpen.

Dan richt ze zich naar mij, voor de tijd wanneer ze zelf gestorven is. 'Weet dan, dat ik nu ervaar dat ik zeker weet dat ik en papa dan bij je zijn', schrijft ze. 'Al zijn we niet meer met ons lichaam aanwezig, we zijn er wel en blijven voor je zorgen.' Ik stel me voor dat ik daar destijds dus gewoon naast lag als baby'tje. Dat ze zicht op mij had met mijn kleine armpjes en beentjes, nog niet kunnende lopen... En dat alvast schreef. Voor nu?...