Over ‘gelukkige’ familie (Librije/De Nakomer)

Ik kan wel jaloers zijn op gelukkige families. Familieleden die met elkaar praten en overleggen, open en eerlijk. Helemaal mooi als er ook iets uit hun handen komt. Dus gisteren keek ik achter elkaar naar De Opvolging. Over het enige drie sterren Michelin restaurant in Nederland, al 21 jaar. Met liefde in beeld gebracht, ook in de close-ups van gerechten, handelingen, de intense aandacht en zorg die aan alles wordt besteed. Elke aflevering centreert zich rondom een persoon: Jonnie de Boer, Isabelle, Thérèse, Jimmie en Nelson Tanate, die als een zoon aanvoelt.

Isabelle, de dochter, zegt dat het huwelijk van haar ouders als een sprookje is. En ik was om voor deze serie doordat Jonnie in de eerste aflevering vertelt dat hij vanaf een bootje een meisje op de brug zag lopen en tegen René en Natascha Fröger zei: met haar ga ik trouwen. Anderhalf jaar later trof hij haar in een discotheek en zo begon het.

Liefde is het kernwoord. Echte liefde die blijkt uit betrokkenheid op elkaar, en in de dynamiek van vasthouden en loslaten. Eerlijkheid ook, geen fratsen, niks hooghouden over jezelf en de ander. Ik las De Nakomer in één ruk uit, ook doordat me vanaf de kaft tóch een goed einde werd beloofd voor deze disfunctionele familie. Een drieling gemaakt uit reageerbuisjes en de nakomeling, even oud als de anderen maar pas 18 jaar later uit het vat gehaald, om te gaan leven. Allemaal ontstaan in een gezin waar de moeder hun leven lang hooghoudt en pretendeert dat zij een gelukkige familie zijn, terwijl de twee broers en een zusje niks met elkaar gemeen hebben en elkaar het liefste ontwijken. De ramp, het gat wordt al meteen verteld: de vader heeft als jongeman een auto bestuurd met dodelijke gevolgen. Hijzelf kwam er ongedeerd uit, maar twee anderen gingen dood en dan was er nog een meisje dat het ook overleeft heeft, maar met flinke littekens tot in haar hals. Zij zien elkaar weer en ze krijgen een liefdesrelatie mét een zoontje, vlakbij het grote huis waar de familie woont in Brooklyn Heights, New York dus. 

Er komt ook veel kunst voor in het boek. Vader wordt een verwoede verzamelaar nadat hij het eerste schilderij ziet van Twombly: een kluwen rood-oranje draden. Precies zijn eigen gemoedsgesteldheid, het brengt hem voor het eerst bij hemzelf. Hij koopt pakhuizen op, om alle kunst in op te slaan, in het toen nog verlopen havengebied in Brooklyn, op loopafstand van zijn huis en besteedt daar veel van zijn tijd. Deels waar, maar ook het huisje van zijn minnares en zoontje staat er. De jongen is wél op de hoogte van zijn andere familie, maar heeft geheimhoudingsplicht. De nakomer heeft, wanneer zij 18 wordt wel de moed en de ruimte om het hele familieverhaal te achterhalen. Zij heeft ook de drive en de wil daartoe en is ook niet beschadigd geraakt omdat zij haar vader nooit echt gekend heeft. Hij ging dood als inzittende van een vliegtuig dat op 9/11 één van de Twin Towers invloog. Nadat hij de avond ervoor aan zijn vrouw gemeld had te willen scheiden.

Zowel De Opvolging als De Nakomer gaan dus over wat een volgende generatie gaat doen met de erfenis van de ouders. Iedereen heeft te dealen met het nest waar je uit voort komt. Je weet niet of het helemaal ‘goed’ gaat komen met De Librije, want het is ook een last omdat het alleen maar minder kan worden, de absolute top is al bereikt. Maar de Librije ís Jonnie en Thérèse samen, de ene kan niet zonder de andere, samen hebben ze perfectie bereikt. Misschien zou het realistischer zijn, om gewoon te zeggen dat de Librije wél stopt met bestaan, als zij het niet meer doen. Hét recept van geluk; loslaten en opnieuw beginnen.

Struiken voorkant

 Het intieme leven van een stel kent heel veel compromissen, realiseer ik mij telkens weer, nu ik het van een afstand bekijk. Ik weet bijvoorbeeld dat de wijze waarop ik nu in New York ronddwaal en gewoonweg alleen maar mijn neus en mijn zin volg, nóóit zo zou kunnen, als je met zijn tweeën bent. Of het leven in mijn boshuisje: moet er niet aan denken om er hier met twee te zijn.

En nu maak ik het mee met mijn buurvrouw. Met de buurman, die vorig jaar gestorven is, had ik een goede band, waar ook tussen alles door in de loop der jaren heel wat vertrouwelijkheden werden uitgewisseld.

Zo zei hij eens: het liefste zeg ik hier de boel op en dan ga ik rondtrekken in een camper, maar ja dat kan nu niet. Hij had ook lol in mijn groene tuin. 

Maar nu is er de buurvrouw, die panisch is van elk blaadje groen. Voor haar heb ik al bomen gerooid, klimop weggehaald, de zijkant gesaneerd, zodat ze erover heen kan kijken. Hoe ver kan en wil je gaan?

Nu meent zij, dat de struiken op de erfscheiding MIJN struiken zijn en ik ze weg moet halen. Maar ik verzet mij tegen haar idee dat ook haar man het liefst een kale en cementen tuin zou willen. 

Dus voor het eerst is er nu een ‘conflict’. Bah, ik kan helemaal niet tegen ruzie. Maar ik kan ook niet zomaar de nagedachtenis aan de buurman verkwanselen…

Jan Mankes (2 &c)

 Even een tussenstop gemaakt, onderweg naar mijn boshuisje, voor Jan Mankes in het Arnhems Museum. Er is een gecombineerde tentoonstelling met het museum in Heerenveen; Verstilling en strijd, heet het. Ik ben al heel lang fan, hij komt zes keer voor in blogjes vanaf 2012, en dat was naar aanleiding van een bezoek in Heerenveen. Voor mij is de ‘verstilling’ altijd de hoofdmoot geweest. Alles herademt daarin en zijn dieren krijgen ‘menselijke’ trekken: dat zij weet hebben dat er zonder woorden soms een wereld te winnen is.

Door zijn zwakke gezondheid schilderde hij de directe wereld om hem heen én hij was getrouwd met de eerste Nederlandse vrouwelijke dominee: Dit zijn de twee weetjes die mij altijd zijn bijgebleven. Hier twee keer een lezende en studerende Anne Zernike.

En dat je dan op de achtergrond hetzelfde gemberpotje ziet. 

Een vogel op een mok, geitjes in het bos, met twee zonnebloemen op de achtergrond; het ademt ook allemaal een zachte intimiteit.

In deze tentoonstelling zag ik wel beter zijn sociale cirkel en het intellectuele, geestelijke klimaat achter al deze verstilling. Anarchisme, geweldloos zijn, vegetariër: het past in de huidige strijd die gevoerd wordt voor een leefbare aarde. Als het koud is binnen, kun je ook gewoon je jas aantrekken, om stookkosten te verminderen, dat gebeurde in 1917 ook al in het huishouden van de familie Mankes.

De ‘menselijkheid’ in zijn dierenportretten komt wel extra schrijnend binnen door het laatste schilderij wat hij gemaakt heeft en dat hij nog niet had goedgekeurd en het liefst vernietigd zag worden. Daar is gelukkig geen gehoor aangegeven. Het was al op zijn ziekbed, geveld door de Spaanse griep, met gebrek aan goed voedzaam eten, op het einde van de oorlog in 1918; 

Marmot in Herfstbos

Onder de bomen

 Met een verrekijker speurde ik in de hoge bomen. Helder vogeltjesgeluid, maar ik kan ze niet zien. Zo heel anders dan het getjilp van de mussen in mijn stadstuin, die voor je ogen op en neer huppen en fladderen. 

In de takken zag ik al de knopvorming van het eikenblad.

Geluksgevoel. In de zon op mijn geluksplekje.

Bob Dylan

Het is Zondag, mijn mijmerdag, en dit is een ander liedje van Bob Dylan dat ook door gospelkoren gezongen wordt. Omdat de tekst zo gelaagd is. Het kan over spirituele bevrijding gaan, maar ook konkreet dat een man het zingt in de gevangenis. Ik dacht ook ineens aan de grot van Plato: je ziet schaduwen op de wanden van een donkere grot door een lichtstraal van buiten. Het was het begin van de filosofie: wie ben ik, wat is de werkelijkheid? Ook zag ik door mijn verblijven in New York de alledaagse werkelijkheid van Bob Dylan. In New York zijn het de coördinaten van de stad : West en East, waarschijnlijk gebruik je deze woorden bijna elke dag, om aan te geven waar je bent: The Upper West Side,  The Lower East: dan weet je bv dat je respectievelijk in het allerrijkste gedeelte van NY bent, of in het van oorsprong allerarmste gedeelte, aan de East River. Als Bob Dylan dus zijn leven ziet van The West, dan is dat ook vanuit zijn toenmalige, eerste woonplek, Greenwich Village.

Hier zingt hij het lied met zoveel bekende artiesten; ik zie o.a. Joni Mitchell, Neil Diamond, Van Morrison, Eric Clapton, Ringo Starr, Ronnie Wood, Neil Young…een tijdloos lied, dat door meerdere muziekgenres heengaat.

Dit was hij in 1961… zó jong…net gearriveerd in NYC.

Er is nu weer een nieuwe bioscoopfilm, uitgekomen in Dec 2024, over zijn  leven, dat kennelijk toch ook in een mysterie gehuld blijft, gezien de titel: A Complete Unknown.

Er blijken meer dan dertig films te zijn over Bob Dylan en zijn carrière. Zelf ken ik I Am Not There uit 2007, waar zes verschillende acteurs, waaronder ook Cate Blanchett, een deelaspect van hem spelen, waarmee weer aangegeven is, hoe veelzijdig hij is. Van protestzanger heeft hij op later leeftijd een bekering naar het Christendom gehad, die hij daarna ook weer enigszins gerelativeerd heeft.

Hij won de Nobelprijs voor literatuur, wat niet door iedereen van harte gedragen werd.

In deze uitvoering, komt de kracht van zijn beeldspraak en taal binnen. Zó hart versterkend, met het Tokyo Philharmonic Orchestra, dit lied, dat in deze tijden weer helemaal actueel is.

Platenbus

Een heerlijke eerste lentedag met o.a liggen in mijn hangmat in mijn stadstuin. Met de wel 5 centimeter dikke graphic novel Berlin. Prachtig gedetailleerd getekend, waar de maker uitgebreid oude films, foto’s en archiefmateriaal voor raadpleegde. Het Berlijn rondom de jaren 1930, waar Hitler opkwam en er een uitgebreide alternatieve gay-scene was, vol seksuele experimenten, zoals je ook kunt meemaken in de film Cabaret. Je volgt de coming of age van een meisje dat van Keulen naar de wereldstad Berlijn verhuisd.

S’avonds naar de oude Honigfabriek. Ooit kende ik iemand die er nog werkte, een goede werkgever in zijn ogen en altijd gratis en onbeperkt deegwaren. Toen sloot het en werd het een kraak-achtige plek met creatieve werkplaatsen. Dit transformeerde tot een informeel gedoogd cultureel centrum met winkeltjes en café’s.Maar altijd was er de dreiging van sluiting, omdat nog niet bekend was hoe het paste in het gemeentelijke bestemmingsplan. Even gingen geruchten dat het een sjiek hotel zou worden met vijftig kamers. Het grenst aan een zijde aan de Waal, dus met een prachtig uitzicht. 

De laatste keer dat ik er ben geweest, was voor de eindafsluiting voor de vakantieperiode voor het personeel van de wijkcentra. 

Nu herkende ik de hele omgeving niet meer, want waar voorheen lege parkeerplaatsen lagen voor laden en lossen, is nu een hele woonwijk verrezen. Het lijkt erop dat de Honigfabriek definitief de status van een culturele vrijstaat heeft. Die oude industriële fabriekssfeer is er nog, maar nu kijken mensen ernaar vanuit hun enigszins sjieke, nieuwe woonkamers.

Ik heb er vier (!) uur gedanst bij Brebl, op  plaatjes van de Platenbus. Ik kende ze van de Vierdaagsefeesten; hoe ze tot zo laat mogelijk enthousiast plaatjes blijven draaien, ook al zijn er maar een handvol mensen. De bus was afwezig, maar wel hun vignet van de ouderwetste schemerlamp, zo eentje heb ik er ook eens gehad.

Het was er ouderwets gezellig druk, met een leuke mix van allerlei soorten van mensen. We vonden het wel voor herhaling vatbaar. Het is zo lekker om je gedachteloos uit te leven!

Het allerlaatste plaatje, daar heb ik ze eerder mee horen afsluiten. Een aloude klassieker van jongens die ooit je leeftijdsgenoten waren en dat altijd een beetje verzoenende, berustende ondertoon voor mij had. Maar nu: Ineens werd ik zó kwaad. Verdorie, het ís zo, er veranderd nooit iets, alles gaat maar door op dezelfde voet, de wereld gaat naar de verdoemenis! Ik stampte met mijn voeten en mijn handen waren even vuisten en ik sloeg in de lucht de boel kort en klein. Gelukkig allemaal heel onschuldig, omdat je tegelijk aan het dansen bent.

Amazing Grace (2)

 Ik word eraan herinnerd door een eigen blogje van 3 July 2015. Dat er een president was, die Amazing Grace zong. ( En dat Mark Rutte toen al de hakbijl zette in alle sociale en culturele voorzieningen.) 

En nu is er een president wiens brute wereldbeeld vol leugens de aardbol contamineert.  Want wij zitten nu ook met een regering die het ‘voor-wat-hoort-wat’ wereldbeeld van harte omarmt. Zoals: Weg met de ontwikkelingshulp, want als we er zelf niet beter van worden, dan heeft het geen zin. Het aloude: Ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke.

Waar blijft ‘Links’ met een alternatief ? Een inspirerend en ander wereldbeeld? Waar mensen, dieren , planten hun plek krijgen, zieken en armen en … zucht. Zeggen en doen, dat zónder Amazing Grace de wereld een gruwelplaats wordt, waar alleen het recht van de sterkste geldt. Hoe wreder en meedogenlozer, hoe beter, is de nieuwe wet. 

Dát is Amazing Grace: mededogen hebben naar elkaar en naar jezelf. Je hebt geen God nodig, om in Amazing Grace te geloven.

Alleen maar mensen. 

Dat weet je niet

Drie dagen achter elkaar veel in mijn boshuisje gelezen, elke dag één boek. Behagelijk in de zon binnen. Door de app TooGoodToGo, had ik bij de Brunchgelegenheid tegenover Park de Hoge Veluwe, vier gebakjes, vijf croissantjes, zes harde broodjes en een bruin zonnebloempittenbrood. De Lidl heeft nu ook het beste supermarktbrood, volgens eigen reclame, maar dan blijkt toch het verschil met brood van de bakker. Het eerste gaat na een week schimmelen, dat van de bakker blijft gerust twee weken goed. Dus voor €4,99 ben ik twee weken onder de pannen.

In het boekenkastbibliotheekje onderweg is, zo lijkt het, er een lezer bijgekomen naar mijn smaak. Na drie thrillers pakte ik nu een boek van Grøndahl mee, een van mijn lievelingschrijvers. Hij kan feilloos en haarfijn het innerlijk leven van zijn personages analyseren en fileren. Het is een troost om hem te lezen, omdat je hierdoor zelf, wanneer je door de oppervlakte van mensen om je heen kijkt, weet dát het allemaal ingewikkelder en complexer ligt, dan wat je kan vermoeden. 

Dat weet je niet is de titel van dit boek en je zit in de hersenpannen van een echtpaar. Hij van Joodse komaf, die daar helemaal niks meer mee te maken wil hebben, zij is een kunstenaar die nooit de moeite heeft genomen om door te zetten, haar werk aan de buitenwereld te tonen, terwijl er scharnierpunten in haar leven waren, dat dit wel mogelijk was geweest. Hun dochter is ook kunstenaar en heeft haar eerste vernissage, echter met ‘post-modern’ werk: video’s zo blijkt, waar ze zelf in meespeelt en haar nieuwe vriend uit Pakistan, die dus Moslim is. De dag voor de opening van de tentoonstelling maakt hij voor het eerst kennis met haar ouders. 

Ziehier de aanleiding waarom dit stel individueel terugkijkt in het eigen leven. Beide vragen zich af waarom zij nog bij elkaar zijn. Hoe het leven anders was geweest, als ze bij een oude geliefde waren gebleven. Of de moed hadden gehad om uit te breken. Je ziet ook een beetje de deceptie. Hoe ze over de andere denken, terwijl die ander héél anders over zichzelf denkt. 

Als lezer wéét je niet of dit stel bij elkaar had moeten blijven. De personages weten het op het einde van het boek ook niet. Beide zijn eenzaam in hun relatie.Maar hernemen, na een wél zichtbare rimpeling aan de oppervlakte, het leven met alle gewoonten daarin, zoals ze het altijd gedaan hebben…

‘Dat weet je niet’, is wel hét thema van de afgelopen weken, nu de wereldorde in sneltreinvaart aan het veranderen is. Wat dat gaat betekenen op zóveel vlakken; dat weet je niet…Vanochtend in de krant een visualisatie over een gebied dat ik goed ken, en dat vanuit Nederland bezien, een stukje buitenlands, woest bos is. Al door de Romeinen gepland; het Reichswald.  Voor Duitsland, zo heb ik ooit van een Kranenburger vernomen, is dit het uiterste achterland, waar men ook denkt dat daar alleen maar wat onnozele boeren wonen. En nu wil men dit dus tot een windpark ontwikkelen. Wat voor het ene land van nul en gene waarde is, is voor het andere land een vitaal natuurgebied.

En zo is het op het wereldtoneel ook. Geen samenspraak of overeenstemming of wil, om een ieder een plek onder de zon te gunnen. De ellende in intermenselijke betrekkingen, zowel op het mini-niveau van elk individu, als op wereldniveau: waarom lukt het zó slecht, die wél door iedereen verlangde vrede en harmonie?

Van arren moede zoek ik de oudste versie van Bob Dylan op, die klassieker die overal gezongen wordt, ik denk dat ik de eerste versie als kind heb gehoord in de kerk…Het is er 1963 en nu in retrospectief toch ook de tijd van opbouw; het vormgeven van nieuwe vrijheid, een optimisme dat love, peace, understanding binnen bereik lag.

PS Ik blijk op 20 April 2011 ook al een blogje aan dit boek gewijd te hebben. Helemaal vergeten. De eindeloze herhalingen van het leven…

Park, tuin, bos, de zon, dansen

Eergisteren voor het eerst weer een halfuurtje buiten op het bankje, windstil in de zon en gisteren even twee uur een rondje fietsen in mijn achtertuin Park De Hoge Veluwe.

Het is ook altijd de ervaring alsof ik een tijdmachine inga en weer even terug ben in mijn kindertijd. Achterop de fiets en ‘Hansje Pansje Kevertje’ zingen met Broertjes, die elk voorop in een kinderzitje zaten. Naar een jeneverbesboom lopen, maar nee, daar zitten midden in de winter natuurlijk geen jeneverbessen aan. Op het zand gaan liggen kijken naar de vliegdennen. Het is alsof mijn lichaam dan ook tot leven komt; buiten in de openlucht.

Binnen dansen doet dat ook.

Pas zag ik daarbij bewust mijn vloerkleedje van zijde uit India, geïnspireerd door Perzische motieven en dan kijk je in feite naar een paradijselijke tuin. Aan de wand een schilderijtje op zijde. De maker vertelde mij dat het over een bezoeker in een tuin ging, die in het begin ruzie maakt met de eigenaar van de tuin, daarna gaan ze samen toch spelletjes spelen en wandelen in de tuin, om uiteindelijk bij een waterbron uit te rusten.

Lachend, met felle grote ogen, wees hij het stripverhaal op het doek aan, zittend op een roestige fiets. Daarna wist ik zeker dat ik het kopen zou. Voor de belachelijke lage prijs van omgerekend 8 €.

De tuin, het park, een bos… ze geven je een verborgen plek, waar je kunt schuilen en kunt rusten en die je verkwikt. Dat is tegelijk ook even het leven dansen.

Joseph Brodsky en Rusland

 Ik kende hem voornamelijk doordat hij zo mooi over Venetië schrijft, zijn lievelingsstad, hij heeft zich daar ook laten begraven, op St Michele, het dodeneiland; Joseph Brodsky. Nu vond ik bij de kringloop deze essays, voor 1€. Precies op het juiste moment, nu ik weer even een inkijkje in Rusland zou willen hebben.

Hij is geboren in 1940 in Leningrad/ St Petersburg en zijn gedachten over deze stad gaf mij wel een nieuw perspectief.

Zie dat grote Russische rijk, haar grondgebied is het grootste van de wereld, Europa bengelt daar een beetje tegenaan. Maar het land is vooral leegte en vlakte en men wilde een havenstad, zoals alle belangrijke landen hebben en zo werd St Petersburg uit de grond gestampt. Net zoals bij Venetië en Amsterdam: er werden boomstammen in de moerassige grond geboord en hierop werd gebouwd.

En het doel was een ‘Europees-achtige’ stad: met brede wandelpromenade’s ( o.a. de Nevsky Prospect), paleizen en gebouwen met grandeur in architectuur-stijlen uit Europa. Heel anders dan alle ui-vormige kerken in Moskou. En toen kwam het communisme en onder Lenin werd de stad verwaarloosd en grauw. 

Maar de Russische literatuur van alle groten, werd geboren in deze stad. Het bewustzijn van grootse, meeslepende universaliteit werd gekoppeld aan personages met een heel rijk binnenleven, dáár gebeurde alles, maar met weinig dadenkracht en dadendrang. Volgens Brodsky zo ingegeven door de Russische politieke situatie van een onderdrukkend regime. En dat zit nog steeds zo in de Rus, schreef hij in 1979 al;  deze is gevormd door literatuur waar mislukking en falen een  prominente plaats heeft. Zoals het St Petersburg noot gelukt is om een centrale en belangwekkende havenststad te worden, gericht op Europa. Ook nog eens geheel verwoesd na de tweede wereldoorlog bij het beleg van Leningrad.

Hij illustreert het met twee standbeelden, vlak tegenover elkaar. De ene is de Bronze Horseman: een man uit de rauwe natuur, die deze temt en als het ware zegenrijk een beschermende hand daarover uitstrekt , zeg ik in mijn woorden. Hij staat op een gigantische natuurlijke meteoriet, de grootste van de wereld en helemaal ergens uit Rusland naar St Petersburg versleept. Maar toen kwam Lenin en dat is een beeld van industrie en een tirannieke man, die meent dat de wereld aan zijn voeten ligt.

Het levert mij nieuwe vragen op: O, dus Rusland was aanvankelijk juist wél gericht op Europa. Zou het dan toch een soort van minderwaardigheidscomplex hebben, en écht ook ergens bang zijn dat deze expansiedrang had richting Rusland, het excuus van Poetin voor de oorlog? Is het raar om vanuit de Russische ziel te denken dat het relatief kleine Oekraïne in feite toch bij het Russische Rijk hoort? …

Brodsky meldt ook dat de Russische taal zoveel rijker en gelaagder is, dan het Engels, zo heeft deze vijf verschillende woorden, voor verschillende vormen van kwaad; Evil. 

Wat als je denkt: Het is uiteindelijk voor het bestwil van Oekraïne zelf, om weer bij Rusland te gaan horen, terug naar de moederschoot; dat doet hun maar een héél klein beetje kwaad?

Ja, ik speel nu advocaat van de duivel.

ROAR!

 Ik heb dit liedje lang geleden leren kennen door nichtje L die het in de auto zong, dat was in 2014. Naast mijn favoriet, waarvan ik zei dat ze die wel op mijn uitvaart mocht zingen: Colours of the Wind. Wat een andersoortige energie. Ik altijd met mijn zoetsappige pogingen tot verbinding…Dat gebeurt wellicht nooit vanuit een ‘afstandelijke’, contemplatieverige energie. We (en dat is nu kennelijk op wereldniveau ‘Europa’) moeten in deze tijden iets anders tegenover de hetereseksuele, witte, machtige, rijke mannen zetten. Gaan brullen; ROAR; Katy Perry zong het ook bij de inauguratie van Biden.

Dit zag ik hangen in een historische wijk, op mijn eerste dag in New York, vorig jaar. Joe Biden, die juist diversiteit ziet als een peiler van de Amerikaanse Natie: To include those who have been excluded before. Hoe dit binnen enkele weken door Trump geheel is verkruimeld. Gelukkig blijft het in NY zelf wel de drive. ‘Laat alles wat ademt, in vrede bestaan’, zingt Rob de Nijs ineens in mjn hoofd.

Afgelopen week deed Tilda Swinton bij haar acceptatie speech op het filmfestival in Berlijn een hartstochtelijk pleidooi om onmenselijkheid weg te bannen en wees naar het rijk van de film waar alles mogelijk is. Zij is het soort vrouw waar Trump en de zijnen een bloedhekel aan hebben. De fotograaf Tim Walker weet dat onaardse, dat grensoverschrijdende van haar heel goed in beeld vast te leggen.

En in Venetië is dit weekend weer het begin van de Carnavalsperiode ingeluid.

Naast het nieuws heet die rubriek in Trouw. 

Het zou allemaal voorpaginanieuws moeten zijn. Al die plekken waar er een dynamische mix is van verschillende en altijd in beweging zijnde energie: ROAR!

Oerliedje: Before the Deluge

 Eindelijk! Weer eens een blauwe lucht bij het openschuiven van het gordijntje in de slaapkamer. Dat de lente in aantocht is, hoor ik ook aan de vogeltjes die verborgen zachtjes, verwachtingsvol, kwinkeleren.

Vlak voor het slapen gaan, dit oerliedje van Jackson Browne; Before the Deluge. Een liedje waarop ik mijn eigen levensprogamma maakte, zie ik nu, thuis in mijn tienerkamer met de platenspeler en de eerste kopjes thee, zelf gemaakt, warm gehouden op een theelichtje met daarin een waxinelichtje. Dát zou ik zijn, a dreamer. Ik zou niét degene zijn die zwichtte voor glitter, maar zicht houden op love’s bright and fragile glow…

En dan in het refrein: Let creation reveal its secrets by and by.

We leven nu weer in zo’n tijd dat de zondvloed dichtbij lijkt, zulke veranderingen gaande op het wereldtoneel en niemand weet hoe alles zal gaan uitpakken. Maar dit liedje zegt mij, dat dit gevoel er altijd al is geweest. Zoals al die protestliederen van Bob Dylan dat ook doen. Een fundamenteel besef dat de wereld in het geheel niet is, van wat wij er ten diepste over dromen. Iets in je die dan zegt: als ik  dit overleef, dan wil ik wel trouw zijn aan mezelf en meehelpen aan een nieuwe wereld. En dat trek je dan door tot in het heden: wat kan ik doen, wie wil ik zijn? 

Dit hele verhaal zit in dit ene liedje.

Ze zingen het een paar dagen geleden, Joan Baez an Jackson Browne, een beetje krakkemikkig, beide waren af en toe de tekst kwijt… Zeven jaar geleden zongen ze het ook samen, hij nog met donker haar, beide nog veel krachtiger. Dan zie je de tijd verglijden. En je kunt er niks aan doen, je lichaam wordt een  schim van wie je ooit was, langzaam vervaag je…Dit liedje gaat dus ook een leven lang met beide mee.

Nieuwe stadstuin

 Het viel me alleszins mee. De sfeer in mijn stadstuin is toch behouden gebleven. Al is de klimop weg, ik hoor vanochtend wel gewoon de musjes tjilpen en zag gisteren ook merels huppen. Ik kan in de zomer mijn hangmat nog ophangen. Het cement en beton bij de berging is niet aangetast, precies zoals ik al had gezegd.

Gisteren meteen de voortuin in gedoken en 4 uur lang de stammen een plek gegeven. (Wat een gesjouw en gerol!) Ook hier is de sfeer toch behouden gebleven, ook omdat de dikke stammen van beide bomen nog in de grond staan. Een voordeel is, dat er meer licht in huis zal zijn, nu er geen dik bladerdek meer is.

Ik vind het wel leuk, dat al die stammen er nog zijn. Dat geeft

 de tuin een beetje een bostuintje gevoel, ha, ha.

 

Ik tel vanuit mijn leesstoel bij het raam binnen, zes mussen die in de bruidssluier achter, aan de zijkant, aan het kletsen zijn.

Uitvaart

 Ik nam drie stenen uit mijn bostuintje en die ik ergens in het land heb opgeraapt, o.a van het strand, mee naar Nijmegen.

Ik plaatste ze op de graven van Opa en Oma, Ouders en Broer. Ik weet niet of ik het als positief ervaar, dat ik nu niet meer hoef te zoeken naar hun graven…Drie generaties van mijn familie liggen er. In het graf van mijn ouders is nog een plaats over, ‘daar kun jij wel bij’, zei Moeder. Dat geniet niet mijn voorkeur, maar als dit tegen die tijd het makkelijkste is, maakt het mij natuurlijk niet meer uit. Ik hoor dan altijd R. uit het wijkcentrum, die zei: ‘Gooi mij maar in de klikobak.’

Ik was er voor het afscheid van de vader van Schoonzusje. Een mooi afscheid, waar uitgebalanceerd meerdere soorten inkijkjes in zijn leven werd gegeven, afwisselend door beide dochters. Ook nichtje V sprak. Het ging over rouw en verdriet en een vriendin van S. zei meteen tegen mij, bij de koffie met goed gebak, dat ze helemaal ondersteboven en geraakt was daardoor, het kwam zó binnen en ze had gezien dat dat voor veel mensen zo was, ze zag mensen tranen uit hun ogen vegen.

De intensiteit die zij in haar woorden wist te leggen, raakte mij ook, terwijl ze tegelijk zei dat er juist geen woorden zijn voor verdriet en gemis.

De uitvaartbegeleidster, die dus niet veel had te doen, alleen de inleidende woorden en het nawoord, kwam bij de koffie naar mij toe. ‘Jij bent toch de zus van R.? Jij hebt toen toch ook gesproken?’ Dat ze zich het kon herinneren van alweer vier jaar geleden én even naar mij toe kwam, getuigt wel van haar professionaliteit, daar waren vriendin en ik het over eens.

Er was mooie muziek, wat langere stukken, en eentje was uit Tosca van Puccini, vertelde S. Het enige stuk van het lijstje van  haar vader, de andere stukken waren te ingewikkeld om in te passen, zoals Klezmer. Haar vader verzorgde het culturele  aanbod voor de jeugd in mijn stad en hij had als enige ook de sleutel van de Stevenstoren, waardoor ze er naar het vuurwerk konden kijken met Oud en Nieuw en zijn dochters werden door het hele land meegenomen, als testpubliek, of hij de voorstelling naar Nijmegen zou halen. Ook kende hij de poppenspeler Josef van den Berg persoonlijk, ook toen deze kluizenaar werd, en daar zijn ze ook weleens op bezoek geweest.

Zo hoor je ineens nieuwe dingen die je nog niet wist. De andere muziekkeuze lag helemaal in de lijn van hun vader: een Egyptische zangeres bij binnenkomst, het oude liedje ‘I got plenty o’ nuttin’ , Argentijnse tangomuziek met accordeon van Piazzolla. Maar die opera was het meeste bij mij binnengekomen.

Tachtiger jaren muziek

 Een nieuwe ontdekking: als je op Spotify, na je gezochte nummer het maar laat gaan, dan geeft deze je daarna muziek in dezelfde stijl. Het algoritme wordt een perfecte DJ die naadloos het ene in het andere laat vloeien en speelt de nummers ook helemaal af. En dus zat ik de hele dag in muziek uit de tachtiger jaren, want ik was begonnen met hits uit die tijd. 

Even wat lichaamsbeweging , was het idee, want ik was al dagenlang binnen in mijn boshuisje, wegens de kou en de regen. Dat is helemaal geen straf, integendeel. 

Effe dansen, werd zo’n beetje de hele dag;  die muziek aardig hard aan, van de bank op en af met de letterlijke handzame thriller van John Grisham; in één dag uit, The Exchange, het vervolg op The Firm, waar het echtpaar Mitch en Abby nu twee zoontjes hebben en wonen op de 69ste straat bij Columbus Circle en het Central Park, een stuk straat waar ik toevallig tien dagen op een rij doorheen heb gelopen, op weg naar Lincoln Center.

Na urenlang zat ik helemaal in een soort van flow en dit liedje kwam helemaal binnen. Pas nu weet ik dat dit een band is uit Nieuw Zeeland en de tekst geschreven is door Neil Finn, die ik alleen als dichter kende, een kerstcadeautje van vriendin W.  toen ik daar was en het 2002 werd. Hij is een bekende zanger, samen met zijn broer, zei ze indertijd nog, maar ik ben helemaal geen muziek toen gaan opzoeken, dat ging ook niet zo gemakkelijk als nu. Het blijkt de bekendste band uit Nieuw Zeeland te zijn, ze gingen uit elkaar, maar dit is bij hun reünie in 2022. De massa mensen die meedoet toont dat het een heel bekend lied is. En hoezeer ook muziek de oude religie heeft vervangen. 

Ik kwam op muziek uit de tachtiger jaren, omdat ik wakker werd met dit liedje; Every Little Thing She Does is Magic; Geen idee wat er zich heeft afgespeeld in mijn droomleven.

Huishoudboekje Vader

 Gisteren had ik meer dan 22 uur lang geen internet. De eerste uren merkte ik daar niet veel van, gewoon verder in boeken lezen en s’avonds tv kijken. Géén muziek op de achtergrond, maar dat is vaker zo. Maar daarna? Dan blijkt dat mijn lichaam toch ook aan het internet, of eerder aan de de IPad, vastgeklonken zit. 

Het ritueel om vlak voor het slapen gaan, nog even iets te bekijken op YouTube, verviel. En bij het ontwaken hetzelfde: zó gewend aan onder de dekens een rondje Insta te doen, mail beantwoorden of wegwerken, een blogje te schrijven en daarna de kranten in bed te lezen.

 Het enige wat nu met de IPad kon, was uitgebreid kijken in mijn fotobibliotheek en deze opschonen. En zo kwam ik deze foto tegen: van het huishoudboekje van Vader uit zijn prille studententijd. Zo lang als dat ik hem gekend heb, had hij een volkomen onleesbaar handschrift. Maar kijk hier eens, ontroerend zorgvuldig. Alleen in de een na laatste woorden onderaan zie ik het begin van die draden aan elkaar en op elkaar, zoals ik het heb gekend, ook hier krijg ik niet ontcijferd wat er staat. ‘Filhug. Brechten’, wat is dat? De príj́zen ook, uit die tijd; de huur van zijn kamer bedroeg 36 gulden in de maand.

Op de Zondag zie ik bios staan; dat lijkt me samen naar de bioscoop, elke week met Moeder. En de vaste uitgave van 1,25. In mijn romantische verbeelding, stel ik mij voor dat dit een cadeautje voor haar was.

En dan zijn er intrigerende letters; afkortingen van Iets, opgesplitst in 3 keer en dan vermenigvuldigd met 4.. Wat ís dat? …Ik zal het nooit weten…

Alles was erop gericht om te gaan sparen en maximaal 125 gulden uit te geven. Die specificatie van: brood, melk, boter, muisjes, vlees, eieren. Géén groente, fruit, rijst of aardappelen, rook-of drinkartikelen, wél muisjes en boter. Uit de verhalen van Moeder weet ik dat ze soms een ei met elkaar deelden en zij, als aankomende arts, precies berekende dat ze genoeg vitaminen e.d. naar binnen kregen.Dat zou dan in haar huishoudboekje aanwezig moeten zijn, alhoewel de ene in Leiden woonde en de andere in Utrecht.

Hoe langer ik ernaar kijk, hoe raadselachtiger het wordt. Het lijkt erop dat hij met de berekening van dagelijkse uitgaven, dan 15 gulden in de week kon sparen? O, nee: zijn wekelijkse uitgaven waren dan 15 gulden.

 En hoe ging dat dan? 10 keer in de maand boter, 4 keer vlees, 15 keer brood, melk en eieren, 2 keer muisjes? … 

De tram etc. kost 4 gulden per maand, maar hij ging met de trein naar Utrecht, is het verhaal. Komt hier niet voor. Wellicht verborgen in die letters. Of die vaste uitgave van 1,25. En waarom fietste hij niet? Was dat al de voorbode voor veel later, toen we hem op zijn verjaardag een fiets gaven, die hij vervolgens nooit heeft gebruikt? Of was fietsen toen nog niet zo’n gewoon vervoersmiddel?

Enfin. Een inkijkje in een dagelijks leven van heel lang geleden, dat mij tegelijk ook helemaal ontglipt.

Besneeuwd NY, Lieke Marsman, Geloof

Hier zit ik weer met mijn Zondagse gevoel op de bank, met een waterig zonnetje en het Zondagmiddagconcert, live, uit het Concertgebouw van Amsterdam, de 9e symfonie van  Bruckner.

Vlak voor het slapen gaan, nog even naar YouTube. En daar bleek, live, mijn favoriete wandelaar in New York net begonnen te zijn aan zijn wandeling door de sneeuw. Helemaal gelukkig en opgewonden, hij had de griep, vandaar dat zijn stem hees is, maar hij moést naar buiten en verslag doen.

En daar loopt hij dan, de wandeling die ik er misschien ook zou doen: Langs The Public Liberary met de leeuwen voor, Bryant Park door, naar Times Square en dan nog een pittoresk stukje door Hell’s Kitchen. Toen ben ik zelf afgehaakt, het was ook gestopt met sneeuwen.

Het is net alsof ik er zelf ben geweest, maar dan zonder het ongemak van de kou. Kijk, aan die bar tafeltjes heb ik in de zomer vaak gezeten, en dáár was het terras met pianomuziek. De fontein, die ik al eerder vol ijspegels zag, ligt nu vrij; in de zomer is die weggedrukt door het grote zomerpodium, waar ook films te zien zijn. Ja, alles is gratis.

Op straat , naast sneeuwpoppetjes en sneeuwgevechten overal ook kleine en grote gemotoriseerde sneeuwruimers, mensen aan het vegen en sneeuwscheppen. De wandelaar vertelt, dat het bij de wet geregeld is, dat morgenochtend voor 11 A.M alle sneeuw, overal weg moet zijn. Dus mensen beginnen meteen, want vallende zachte sneeuw is beter te verwijderen, dan wanneer alles in de nacht opvriest en ijzel wordt.Er wordt 6 inch verwacht, en dat is in járen niet meer voorgekomen.

Na het ontwaken, geraak ik in iets heel anders; een podcast met de oude dichter des vaderlands, Lieke Marsman. Ze heeft kanker, maar overleeft haar diagnose nu al zeven jaar. De laatste keer dat ik haar zag was bij Boerderij van Dorst, waar ze met één arm kranig een nieuwe ingang maakte bij een schuurtje en ook daar aan Raven vertelt dat ze steeds meer, ook waarde hecht aan alles wat niét rationeel te verantwoorden is.

Hier vertelt ze, dat ze op het moment van haar diepste wanhoop, een ervaring kreeg, die ze wel ‘goddelijke aanwezigheid’ zou kunnen noemen. Een soort van besef dat ze niet alleen is, dat er wellicht toch een onderliggend plan onder alles is…Ook sluit ze niet uit, dat er wellicht toch nog iets is na de dood. 

Daarna, een lang artikel in de New York Times. Vader Bill White schrijft vlak na zijn geboorte al een brief aan de toekomstige vrouw van zijn baby-zoontje Timothy ; dat hij ook nu al voor haar en haar familie bidt en hij nu al van haar houdt. Alleen blijkt de zoon homoseksueel te zijn, dus die vrouw zal er nooit komen. In het artikel zijn er dagboekfragmenten van de vader van 2013-2019, met daarbij de reflectie van de zoon van nu.

Vader is enthousiaste voorganger in zijn gemeente en moet in het begin erkennen dat hij homoseksualiteit verafschuwt. Het verst komt hij aanvankelijk in zijn acceptatie,  om homoseksuelen te gaan begeleiden om celibatair te leven of tóch te trouwen met een vrouw. Tegelijk is zijn liefde voor zijn zoon onvoorwaardelijk. Dus gaat hij deze toch ook steunen, met het gevolg dat de helft van zijn gemeente leegloopt en ergens anders gaat kerken. Zit hij op de goede weg, vraagt hij zich vertwijfeld af, en hij vraagt het natuurlijk ook aan God; wie heeft er wat aan, om iets te gaan verkondigen, terwijl er niemand meer luistert? 

Uiteindelijk blijkt er maar één criterium: Jezus zelf draaide indertijd de bestaande waarden om en ging consequent om met alle verschoppelingen, verstotenen, armen, enzovoort.

Eind goed, al goed: Vader en zoon zijn nu beide actief in dezelfde kerk.

Dit zijn dus mijn Zondagse thema’s en de overkoepelend gedachte hierbij is: Het maakt niet uit wat je gelooft en hoe je gelooft en of je gelooft en niemand weet of geloof ergens ook écht waar is; dat is de kernbetekenis van ‘geloven’. Wanneer dit geloof je een zinvol verband laat ervaren en het je onmogelijk maakt om anderen uit te sluiten, dan heeft dit geloof recht van bestaan en is het wáár.

Elk ander geloof dat breekt, vernietigt, oorlog veroorzaakt, hiërarchie en wanhoop. Weg ermee.

Geloof is als een besneeuwende avond in New York, door de ogen van de wandelaar: betoverend, magisch, bron van geluk.

Maori-Haka, Project Dandelion, Gat in de duinen

 Ik was enige tijd lid van Extinction Rebellion, heb met een spandoek voor de ING bank in Apeldoorn gestaan, spandoeken geschilderd. Ik dacht écht even dat het momentum er was: nú doorpakken en zoveel mogelijk in de openbare ruimte je stem laten horen, om de klimaatcrisis te keren. Maar toen werd de klimaatcrisis verstrengeld met de situatie in Gaza en daarmee werd het steeds politiekeriger en geheel geassocieerd met ‘woke en extreem Links’. Ja, natuurlijk is er een verband tussen klimaatcrisis en klimaatrechtvaardigheid maar de werkelijke hartekreet ondervond hiermee een gigantisch ruis. En nu wordt XR gecriminaliseerd en wordt demonstreren op de snelweg waarschijnlijk verboden. Moet XR nu dan ook de strijd gaan voeren voor het behoud van eigen actiemiddelen? Lijkt mij niet oké, dat is toch ongeveer ook eigen navelstaarderij. 

Zonder veel politie-inzet én ludiek en creatief, doordringen in de bubbels van de macht, en terug naar de eigenlijke zaak; Het Klimaat, het behoud van een leefbare planeet voor de toekomst, dat lijkt mij de weg.

Zoals deze Haka, die ineens midden in het parlement van Nieuw Zeeland werd uitgevoerd, door het jonge parlementslid van 22 jaar, tezamen met zes andere leden van de Maori-partij.Niet praten, maar doen.

Daar zie je, dat de culturele wereld van de Maori uiteindelijk ook kan zorgen voor een verschuiving omtrent de status van de natuur, liet een krantenbericht van afgelopen maandag zien. Niét protest, maar het tonen van andere opties en verhalen…dat is al lang een uitdaging van Links en Demokratisch, tegenover Extreem Rechts met fascistische trekken, dat wereldwijd de westerse boventoon is geworden.

De paardenbloem als nieuw vignet voor een wereldwijde beweging door leidinggevende vrouwen, in de grote politiek, maar ook in het dagelijkse leven, opgericht door o.a. de oud president van Ierland, Mary Robinson, geeft een vergezicht, waar iedereen aan kan deelnemen. 

Op een ander niveau en ander gebied, zie ik dit ook terug in een artikel in de NRC van vandaag, dat over opvoeden gaat. Kinderen van nu worden zó beschermd en gepamperd dat ze daardoor nooit zelfstandige, weldenkende en creatief handelende volwassenen worden. Weerbaarheid en gezonde groei ontstaat alleen als je kinderen loslaat in plaats van ‘gevangen houdt in jouw eigen bubbel, van wat jij meent dat goed is’, zeg ik nu in mijn eigen woorden. De schrijver refereert naar een actie die deze week ook het achtuurjournaal bereikte: je maakt een gat in de duinen, de wind geeft het zand vrij spel en uiteindelijk zal dat het hele duingebied krachtiger maken, met meer biodiversiteit.

Enfin. Géén protest meer, maar onbevangen zijn, vrijheid winnen door vergezichten…Weg van het beklemmende model van economische groei; een ander groeimodel, géén winst en nut, maar zin.

Deze dag

 Het is wel raar om op een dag iets te doen, terwijl je bewust besloten hebt op die dag ergens niet te zijn, waar de belangrijkste actie zich afspeelt. Konkreet: hoe ga ik om met mijn dag waar mijn tuin in de stad geheel wordt kaal gemaakt? Ik hoorde hier in de verte ook een graafmachine en zette dus meteen de radio aan. De klassieke zender, zo geruststellend en opwekkend; een fan van Simeon ten Holt liet meerdere versies van Canto Ostinato horen, dat eindeloze pianospel, nu met meerdere verschillende instrumenten. Zó lang dat hij berichten binnen kreeg van luisteraars, stop alsjeblieft, nou weten we het wel. Maar het paste wel bij een ‘levensritme’-gevoel; dat dingen in een stroom zijn, dat dit niet te stoppen is, almaar in herhaling en opnieuw.

Onderwijl las ik één van de nieuwste van Karin Slaughter die zomaar in het gratis boekenkastje lag, hier aan de Krimweg, de rechte weg van 4 km die naar het centrumpje van Hoenderloo leidt. Thrillers zitten voor mij in het gebied van ‘vakantie-lectuur’, maar ondertussen vergeet ik bijna dat je dan toch al jarenlang meeleeft met twee hoofdpersonages: Sarah Lint en Will Trent, zij kinderarts en lijkenschouwer, hij rechercheur met dyslexie en een traumatisch verleden in kindertehuizen. Eerder slechts vage collega’s , maar nu zijn ze dan op honeymoon in een sjiek exclusieve resort midden in de bergen, huisjes om een meer, prachtige natuur.Maar in het eerste hoofdstuk wordt de moord al gepleegd en dan vertelt het boek terug, hoe het 12uur tevoren was, 10 uur, enzovoort. Ergens heel passend; de combi van mooie natuur en bos en dat er dan een moord in wordt gepleegd, op deze dag.

En ik schep er genoegen in, om zomaar wat langer te kijken naar deze foto die ineens op mijn beginscherm van de IPad staat. New York, bij het Lincoln Center, waar er geoefend werd voor de dans Table of Silence op 9/11 Memorial Day. Dat publiek dat op de grote stenen meekijkt, twee eigenaren van hondjes die wetenswaardigheden uitwisselen. 

En toen kwam er ook nog een filmpje, een fotocollage van wat ik vorig jaar op deze dag deed, maar het bestand blijkt te groot om hier toe te voegen. Ik was in Domburg, aan het strand.

Op het  einde van de dag een bericht van de wijkbeheerder. En dat is dan dat. Het lijkt zo’n geruststellende klus, die ze klaarden.

Reis naar het Morgenland

De zon komt onzichtbaar op, het wordt licht en op dit moment rijdt er dus een hoogwerker de straat van mijn stadshuis in en weldra zal het een geraas en geronk zijn van kettingzagen en dergelijke, takken en bomen die kraken… een grote periode van mijn leven wordt afgesloten. Het klimopplantje van €3,50, nee het was toen nog de gulden, tegen de schuur die uitgegroeid was tot een klimopwoud, waar vogels in nestelden,  zal helemaal verdwijnen. Net zoals die twee bomen, waaronder de kastanjeboom die ik als één kastanje ooit in de grond heb gestopt. 

Ik wilde er absoluut niet bij zijn.

Gisteren las ik in enkele uren Reis naar het Morgenland. In het kader van ‘het herlezen van oude boeken’, het thema van de Boekenclub. Het maakte indertijd een grote indruk op mij en ik kreeg het als cadeautje van mijn vijfde klas middelbare school. Hun kaartje zat erbij. Ik herinner mij, dat ik ook verwonderd was, dat er woorden voor waren en ik dit kreeg, omdat het treffend iets uit mijn ervaringswereld beschreef. Dit boekje markeert ook een periode van mijn leven. Ik had een zweer aan mijn twaalfvingerige darm, was dus ziek, en moest daarvan herstellen. Zo’n zweer krijg je alleen van zenuwslopende omstandigheden; zo was mijn thuissituatie enigszins. Maar ook toen, naast het smerige kalkdrankje dat ik drie keer op de dag moest slikken, was er al een uitweg: mijn reis naar het morgenland. Die had ik net eerder ontdekt en de grote oude tempelsleutel die ik kocht op een groot tempelcompex in Sri Lanka, heeft daar altijd symbool voor gestaan.

Een reis die niet gebonden is aan plaats en tijd, waar allerlei soorten van mensen aan meedoen, doden en levenden, kunstenaars,  schrijvers, musici, eenvoudige lieden, alleen of in kleine groepjes en ook het bedachte doel kan verschillen…

De schilder Paul Klee wordt nadrukkelijk genoemd, als één van je reisgenoten. Gek toevallig, want enig weken geleden droomde ik van hem. Ik was in een geschilderd landschap van hem. Ik ging op zoek naar dat schilderij, maar vond het niet, maar zag na lange tijd weer veel werk van hem.

O! , dacht ik toen, ik was werkelijk heel lang fan van hem, dat ik dit bijna vergeten ben. Die geschilderde werkelijkheden van hem, die behoren bij mijn innerlijke landschap. En nu denk ik: dat zijn de landschappen die iedereen ook bereisd in Reis naar het Morgenland.

Werkelijkheden die je vervolgens zelf in je naaste omgeving maakt, ieder op een eigen wijze en ik deed dat door een oerwoudtuin om mij heen te creëren, een verborgen plek, waar ik in mijn nakie kon zonnen, met zoveel mogelijk levende natuur om mij heen. Kikkers en vissen in het vijvertje, een mussenkolonie, merels en tortelduiven in de klimop…enige jaren zaten er ook spreeuwen, maar die waren teveel van het goede. Ze zorgden voor een ammoniak-geur.

De Woningbouwvereniging vindt alles eigenlijk teveel van het goede. Dus vandaag krijgen ze enigszins hun zin en transformeert het weer naar een overzichtelijke en kale stadstuin.

Mijn reis naar het Morgenland, had ik gelukkig al eerder voortgezet, door te wonen in mijn boshuisje. Alle coulissen en decorstukken veranderen voortdurend, maar de reis die blijft, tot je laatste snik.

Er hoort een tegelijk zacht én droevig én hoopgevend liedje bij, dat helemaal toevallig gisteren ook weer naar mij toe kwam.

Merkstenen

 Heerlijk. Om wakker te worden en de stilte en de ruimte van het bos om je heen te voelen. Twee dagen geleden werd ik in de stad wakker en daar las ik in de ochtendzon in  Merkstenen van Dag Hammersköld Een dun boekje met dagboekaantekeningen van deze Zweedse diplomaat die secretaris generaal van de Verenigde Naties was van 1953 tot zijn vroege dood in 1961, door een vliegtuigongeluk. Een druk openbaar politiek leven, dat echter gevoed werd door ‘iets’ daaronder.

In Nijmegen, bij de oude afdeling ‘spiritualiteit’ binnen de oude faculteit ‘theologie’, die nu niet meer zo bestaan, is dit boekje een uitgebreid studieobject geworden. Er is aangetoond dat dit een modern mystiek geschrift zou zijn. Om dit op te sporen is er een ‘gewichtige’ bril ontworpen met, ik zeg het hier uit mijn hoofd, vijf criteria, waar je de ware mystiek mee kan herkennen.

Eerlijk gezegd, denk ik nu, dat dit vooral een kwestie is van ‘zien-wat-je-wilt-zien’. 

Neemt niet weg, dat er wel een toon en een stem nodig is, om dwars door het huidige politieke discours heen te breken. Wanneer ‘links’ een nieuwe partij wil oprichten, zou deze gevoed kunnen worden door iets anders dan kapitalistische mestgrond, waar geld het enige criterium is onder alle woorden.

Zulke woorden in Merkstenen en deze zijn  geschreven tussen 1945-1949, vlak na de Tweede Wereldoorlog, kunnen je op een ander been zetten. (Ik zie nu dat onderzoek de woorden later dateert, dan in mijn oude uitgave, namelijk uit 1952, maar dat doet er niet zoveel toe.)

 Een samenleving waar je je verwijdert van hen die met fel daglicht de aarde vertrappen. Jezelf en ieder ander zien in een verband met de aarde en de dieren en daar nieuwe wetgeving uit maken, nieuwe peilers, een nieuw perspectief.

Zo. Dit komt er ineens uit, in de ochtend van weer een nieuwe dag.

Babygirl

 Nog één dagje bleef ik ervoor in de stad: om Babygirl te zien, fijn in een bijna lege bioscoop, laat op de middag. Tevoren had ik al veel interviews gezien met Halina Reijn en Nicole Kidman, getriggerd door het bericht dat bij de première op het filmfestival op het Lido in Venetië in September, het hele publiek op het einde even stil was geweest, waarna er spontaan een lang ovationeel staand applaus van vijf minuten losbarstte. 

De film ging in de U.S. al met de kerst in première en werd heel goed ontvangen, het werd een kaskraker. En toen kwam deze dus uit  in Nederland en ineens waren er geluiden dat deze film het omgekeerde was van feministisch. Waarop Halina Reijn reageerde met: Alleen in Nederland legt men zo’n meetlat en vindt men dat een film ‘een boodschap’ moet hebben. Feminisme is voor haar, dat een vrouw totale vrijheid heeft om te voelen en te doen wat er in haar aanwezig is. De film is als een parabel of een sprookje en iedereen mag en kan eruit halen wat deze wil.

De eerste aankondigingen waren, dat het een erotic thriller zou zijn, maar in feite gaat het over een vrouw die een existentiële crisis meemaakt en voor het eerst is het zo, dat deze vrouw daarmee niét haar eigen ondergang tegemoet gaat, zoals in de vele vrouwenrollen die Halina Reijn zelf gespeeld heeft. De film zit vol autobiografische ervaringen van haarzelf of van wat zij direct in  haar eigen omgeving gehoord heeft.

In mijn omgeving vonden twee het een goede film, maar een ander vond het ronduit saai. Waarschijnlijk ook omdat er al zoveel scènes te zien zijn geweest en je ook al het einde weet, zei ze, en ze had verder ook niks met het thema van ‘kinky sex’ en Nicole Kidman blijft er een soort van poppenvrouwtje en ook niet echt overtuigend als machtige CEO vrouw van een groot bedrijf.

Ik vond het STEENGOED. Meer ga ik er, denk ik, maar niet over zeggen.

Misschien dan tóch wel twee dingen: 

1) Dat  ook de rollen van de mannen, de echtgenoot Jacob en Samuel de stagiaire  (let op de namen: respectievelijk een Bijbelse aartsvader en een profeet) en wat zij met elkaar meemaken in een uiteindelijke fysieke confrontatie óók hen in een existentieel moment in hun leven laat zien. Samuel uit de Gen Z generatie voelt en ziet desondanks zichzelf dingen bij andere mensen, Jacob is een door en door betrouwbare en goede man.

2) Dat de hartekreet van Romy aan haar echtgenoot, die zij voor het eerst noodgedwongen een tipje vanuit haar verborgen sluier geeft: ‘Ik wil gewoon normáál zijn!’ iedereen kan aanspreken. Want de authenticiteit van je eigen gevoelsleven zal altijd botsen met dat wat de samenleving je oplegt, wat moet en normaal is. Zij runt een bedrijf met gerobotiseerde technologie, die er regelmatig ook luchtig doorheen is verweven, kleurrijk en snel, als een soort subtiel humoristisch commentaar: zó wil je toch niet zijn?

Ik denk dat deze film in de loop van haar tijd uit zal groeien tot een echte iconische klassieker.