Met kat Sam op schoot, achter de iPad, keek ik liggend op de bank naar de Netflix-documentaire My Octopus Teacher. In het kader van hoe weinig we wellicht weten over wat er in dieren omgaat. Alweer een jaar en driekwart geleden, zag ik in dit blog onder ‘octopus’, had ik het boek Other Minds gelezen en daar staat me van bij dat octopussen waarschijnlijk heel intelligente dieren zijn. Zou dat nu bevestigd worden? Ja, dus.
Een filmmaker raakt in een crisis in de gewone wereld, te druk, het lukt hem niet meer om contact te maken, zijn relatie met zijn zoon staat op een heel laag pitje, ook filmen lukt niet meer. Hij ziet dat er radicaal iets moet veranderen en hij gaat terug naar de onderwater kelpbossen van zijn jeugd in een woeste baai in Zuid-Afrika en besluit daar elke dag te zwemmen en te duiken in het koude water. Hij ontmoet er een octopus die daar in een hol woont en gaat haar dagelijkse leven volgen en na enkele weken heeft hij ook weer energie om onder water te gaan filmen.
Het resultaat zijn prachtige buitenaardse beelden van die onderwaterwereld, waar de octopus aanvankelijk schuw is, maar dan met een lange tentakel letterlijk contact maakt. Hij ziet deze op slimme wijzen van kleur en vorm veranderen op zoek naar eten en vijanden, zoals streepjeshaaien ontwijkend, hij ziet deze spelen met vissen en ternauwernood ontsnappen aan de dood, een tentakel missend en dan groeit er na enkele weken toch een minuscuul klein nieuw armpje aan, terwijl deze doodsbleek met haar grote oog in de rotsspleet verscholen ligt.
En het meest frappante is dat de octopus uitgebreid fysiek contact maakt door languit op zijn borst te gaan liggen, voor het laatst, als een afscheid : de dag erop zijn er twee octopussen, ze paren en zijn octopus zal alle energie geven aan haar eitjes tot de dood erop volgt en deze volkomen verzwakt opgegeten wordt door een streepjeshaai. De filmmaker is werkelijke aangegrepen, hij heeft de octopus bijna een jaar elke dag gezien. Ze leven maar ongeveer twee jaar, had ik in dat boek gelezen, dus het is de natuurlijke gang van zaken, ook dus dat de octopus sterft ten bate van haar nageslacht. Wat een werkelijke wonderlijk andersoortig leven is daar dus op de zeebodem. Op het einde van de film duikt hij met zijn zoon en die vindt een heel klein octopusje dat beweegt rondom de vingers van zijn hand: de filmmaker ervaart het als een boodschap van zijn octopus; het leven is door gegaan, er is een grote kans dat dit een nazaat is van zijn octopus.
De afgelopen twee nazomerse dagen fietste ik naar de Bisonbaai, hoe lang is het wel niet geleden dat ik hier zomers lang kwam? Mijn blog wordt steeds meer mijn eigen geheugen: dat was in 2013 voor het laatst. Zo rustig als nu heb ik het er nog nooit meegemaakt en tussentijds staan er in de horizon naast de schoorsteen van een oude steenfabriek, ook twee witte windmolens. Je mag het niet zien als horizon vervuiling, maar toch... je wordt daardoor ook met je neus gedrukt van deze moderne tijd en de noodzaak van schone energie. Een beetje kijken waar je kijken wil, natuurlijk, want ook de warme nazomer is het resultaat van opwarming van de aarde en dan vind ik dat even niet erg. Ook Corona is ver te zoeken in een rustige natuurlijke omgeving.
Ik fietste door een landschap dat mij aan de schilderijen van Monet deden denken: rijen populieren, velden die de sfeer van hooi ademen en de stuwwal er achter is als de heuvels in Frankrijk. Er is een ooievaarsnest bij Zyflich, twee ooievaars stapten er rond en zaten gisteren, terwijl de zon een grote rode bol was, op hun nest. En nu is de zomer werkelijk voorbij, eentje die ik nooit zal vergeten: Doordat de stad en musea al een half jaar buiten mijn bereik liggen is de natuur om mij heen intenser gaan spreken en is nabij gekomen in nieuwe vormen; ik denk dat ik daar nog veel kan leren.
