Gerald Bynre had in Kassel een installatie gemaakt van meerdere grote filmschermen in de oude balzaal van een oud hotel in Kassel, dat in de gloriedagen van voor en rondom de wereldoorlogen het middelpunt van het culturele en uitgaansleven van Kassel was. Nu was het er verlopen, er hing een melancolie van vergankelijkheid. Je liep in het donker rond, langs en achter de schermen. Op die schermen was een groep Victoriaanse heren in een engelse herensalon zeer zwaarwichtig een gesprek aan het voeren over de seksualiteit van de vrouw. En die van henzelf. Met aplomb werd er gedebatteerd of de vrouw nu wel of niet een orgasme kon krijgen, welke seksuele handelingen de heren al dan niet al verricht hadden.
Taal en het verhaal: Byrne houdt zich bezig hoezeer een vanzelfsprekende context een werkelijkheid kan scheppen en hoe die tegelijkertijd ontkracht kan worden. Op de schermen met allemaal verschillende projecties, zag je ook de regisseur aan de knoppen, het bordkartonnen decor en in een bioscoopzaaltje moderne vrouwen van nu, lachen om de vanzelfsprekendheden van de heren. De relativiteit van de tijd waarin je leeft, en de neiging om jouw tijdelijke vanzelfsprekendheden tot waarheid te verheffen: daar betrap je jezelf dan op.
In Kröller-Müller zag ik hoezeer deze kunstenaar al lang, heel consequent met deze thema's bezig is. Hier ensceneert hij een gesprek van een aantal heren bij het Rietveld- paviljoen in de beeldentuin van Kröller-Müller, terwijl de regen tikt: een plek die tijdloos is door de abstractie van enkele witte muren met wat dwarsbalken. Ondertussen, terwijl ik keek, regende het ook werkelijk, buiten. Het is opgenomen in 2005: Nederlandse acteurs spreken aardappelaccenterig de Engelse gedachten uit van 12 science fiction-schrijvers aan wie in 1963 is gevraagd om zich voor te stellen hoe het na 1984 zal zijn. Delen van deze gesprekken zijn indertijd al gepubliceerd in Playboy en Byrne heeft dit opgeduikeld.
Ik vind dit fantastisch! Hoe Byrne speelt met de verschillende werkelijkheden van taal, tijd, visies en hoe je als kijker een soort tijdreiziger wordt van de ene werkelijkheid naar de ander, en hoe ze tegelijk allemaal naast elkaar kunnen bestaan. Hij heeft ook een heel project rondom het monster van Loch Ness. Wat is waar en wat niet? Wie ben je als je in zoiets gelooft? Hoe zinnig en onzinnig is alles tegelijkertijd. Ik word daar nederig van.
