Deze Documenta staat in het teken van het collectief. Zij zijn uitgenodigd om hun leefwereld en visie te tonen en de de uitnodiging besloeg met name de inwoners van het zuidelijk halfrond van onze aardbol. Het Indonesische collectief Ruangrupa is de gastvrouw en zij willen het helemaal anders dan alle voorgaande Documenta’s. Voor hen mag deze Documenta liever 'Lumbung 1' heten. Zij zagen een kunstwereld die zich beweegt in een kapitalistische spiraal: nog voordat de Documenta is afgelopen, zijn alle kunstwerken al verkocht aan verzamelaars, met ook het mechanisme dat deze kunst nog meer waard wordt.
Ruangrupa introduceert het concept van de Lumbung, de rijstschuur waar een ieder die overtollige oogst heeft deze daar deponeert, ten bate van het geheel. Ze hopen dat door alle ontmoeting en interactie en samenwerking van de vele collectieven dit alles na deze Documenta doorgaat: wat het publiek nu ziet is eigenlijk actie en werk in proces, er wordt verteld over de wereld waaruit zij voortkomen én er wordt gezocht naar verbanden met Kassel zelf.
Een kas met een moestuin omheen was tien jaar geleden het rijke en subtiel koninkrijk van een kunstenaar, die een poëtische sfeer weefde met draden van verwondering, vervreemding, je werd er een kind in een volwassen lichaam. Nú is er alleen een soundscape en liggen er grote op elkaar gestapelde boomstammen en ik dacht aanvankelijk: is dit nou alles? Maar dan blijkt het te gaan over hun mangrovebos dat door klimaatverandering vernietigd wordt en het equivalent zijn de grote bomen in Kassel die door een tor worden aangevreten en dood gaan, ook een verstoring van een balans. Dus zij verzamelden deze bomen en maakten van de stronken door het park heen ook zitgelegenheid ervan en ik realiseerde mij dat hier in het Westen daar niemand op gaat zitten…want ‘wij’ doen dat op sjieke terrassen en in trendy cafés onder het genot van drinken en eten.
Er is veel ophef over deze Documenta, dat deze antisemitische zou zijn. Het gaat over twéé afbeeldingen op een heel groot geschilderd doek van een Indonesisch collectief dat al twintig jaar zeer grote pamflet-achtige doeken maakt. Er zit ook de Balinese stijl van schilderkunst in, waar goden, demonen en de mensenwereld zich met elkaar mengen, alles dicht tegen elkaar aangedrukt. Dat is álles in deze overvloedigheid van zoveel collectieven van over de hele wereld. De directeur van de Documenta is opgestapt, de premier wil voor het eerst in de geschiedenis niet komen, er was zelfs sprake dat deze Documenta voortijdig gesloten zou worden.
Wat triest en ook wat moedeloos makend. Toont het westen zich hier niet, juist van zijn betweterige, alles willen overheersende en controlerende kant? Is het toch bedreigend om een radicale andere manier van de dingen willen doen, te omarmen? Alles wat ik tot nu toe gezien heb was in nomadisch-achtige tenten en van riet gevlochten overkappingen in de openbare ruimte. De Documenta-Hal die van glas anders transparant en trots glanst, is nu gehuld in roestige golfplaten, zoals ik zoveel heb gezien in landen op het zuidelijk halfrond. De statige zuilen van het Fridericianum zijn nu zwart en ‘beklad’ met anti-oorlogsleuzen en andere ‘opruiende’ taal. In het anders museale hart van de Documenta wordt nu gekookt, geslapen, op kinderen gepast, veel gepraat, met elkaar gedeeld, enzovoort. Ik heb het nog niet van binnen gezien, dat ga ik vandaag doen.
Nu zit ik op mijn kleine campingstoeltje, die anders in mijn boshuisje staat, voor mijn eenboogstentje te typen. Op, ik geloof, dezelfde plek als tien jaar geleden. Met uitzicht op de Fulda, waar ik ook al een duik in heb genomen. Het lage water stroomt traag voorbij.
