Voor het eerst heb ik een beetje heimwee naar het klooster. Dat komt omdat ik naar de tentoonstelling De wereld van Katherina ben geweest in het Valkhofmuseum in mijn eigen dierbare Nijmegen. Daar is het getijdenboek van Katherina van Kleef (ca 1440) ontsloten. Prachtige miniaturen, gemaakt dooer een onbekende meester, waar het bladgoud dik opgelegd je tegemoet glanst met zulke frisse, sprekende kleuren. Dagelijkse en Bijbelse taferelen zijn er te zien, natuurgetrouwe vlinders en mosselen en vissen en ranken van erwtjes als bladranden.Ook Heiligen zijn afgebeeld, de mond van de hel, middeleeuwse binnenhuistaferelen, baby Jezus heeft een looprekje op wieltjes, vogeltjes en kooitjes, hertjes, bloemen en planten, sterrenhemels, bakkers die brood in de oven schuiven, kippetjes aan het spit, diepblauwe luchten en Katherina zelve in een rood gewaad met hermelijnenbont omzoomd. Dit alles in haar getijdenboek: een boek dat ze dagelijks meerdere malen per dag ter hand nam, waaruit ze las en bad.
Ach... en dat roept wat heimwee op: naar een werkelijkheid die in het klooster gecreëerd wordt waar het zo vanzelfsprekend Anders is. Het getijdenboek, dat zorgt daarvoor: door daar meerdere malen op een dag thematisch uit te lezen houdt je je als vanzelf meer bezig met de Binnenkant of de Diepte van het leven. Al was het voor meerdere broeders domweg sleur, om uit hun getijdenboek te bidden, ik vond het altijd heel bijzonder om dat samen te doen.
In de tentoonstelling waren alle bladen te zien van het getijden van de Heilige Geest. Misschien omdat deze voor mensen van nu nog vrij gemakkelijk te begrijpen zijn. Waar hield Katherina zich op deze dag dan mee bezig? Met achtereenvolgens: wijsheid, inzicht, advies, standvastigheid, kennis, vroomheid en tenslotte, bij de completen voor het slapen gaan met de eerbied voor God. Katherina las deze op de dinsdag. Maar op de vrijdag was het thema Barmhartigheid, en zo had elke dag een ander thema.
Daarnaast zijn er getijden die passen bij de christelijke tijdsbeleving, zoals Mariagetijden en getijden van het kruis... ach allemaal mogelijk, daar wisselde ze dan mee af. Zo'n variëteit van de wijze waarop je een dag kan beleven, waar kun je dat tegenwoordig nog, behalve in een klooster?
De getijden van veel mensen bestaan uit: opstaan en radio aan, krant bekijken, werken van 9 tot 5, thuis komen en eten, achtuur journaal, tv, internet, klaar. Afgewisseld met kinderen van en naar school brengen, een cursusje volgen, boekje lezen, gamen, chatten, bloggen. En dan probeer ik hiermee naar de inhoudelijke kant van het leven te verwijzen: daar waar info en het leven Leven aan bod komt.
Katherina hield er overigens ook nog een heel huishouden op na. Ze at twee keer per dag warm, waaronder zeehond en had als rijk persoon vast veel te stellen met haar personeel, de inkopen en wat dies meer zij. En toch: zeven momenten in de dag waren gereserveerd voor haar getijdenboek. Zoals moslims vijf keer per dag bidden. En in het klooster was dat drie keer per dag: psalmen, veel psalmen bevatte het getijdenboek aldaar.
Als je niet uitkijkt, dan leef je een kaal, rusteloos leven, afgeleid en meegetrokken van hier naar daar. Ik heb het boek dat bij deze tentoonstelling is verschenen: De hand van de meester: Het Getijdenboek van Katherina van Kleef, na er meer dan een halve dag rondgelopen te hebben, maar gekocht. Nog tot 3 januari is het te bekijken in het echt, want dan gaat de tentoonstelling terug naar New York en daarna worden de bladen weer aan elkaar genaaid, dan wordt het weer één boek dat je nooit en te nimmer zelf in de hand zal kunnen nemen en wanneer een museum zoiets weer openlegt, je weet het niet.
