Ik weet wel hoe dat komt: ik maakte een onderscheid tussen dans en luistermuziek. Het eerste was er gewoon op de dansvloer en het tweede daar ging ik bewust naar op zoek, Zo heb ik wel weer de elpee Tapestry, grijs gedraaid van Carole King, die ik op YouTube helemaal uit haar dak zag gaan wanneer Aretha You make me feel like a natural woman vertolkt. Ik lees nu in Trouw bij Wim Boevink dat dit nummer op die elpee oorspronkelijk voor Aretha geschreven was.
YouTube vind ik een geweldige tijdmachine, als het over artiesten gaat. Je ziet ze in hun meest prille en groene versie tot in hun allerlaatste, meest recente Ik, en soms ga ik iemand in alle stadia van haar leven bekijken en beluisteren, vaak juist de liedjes waarmee ze bekend zijn geworden, en hoe in elke leeftijdsfase zo’n artiest het nummer blijft vertolken. Vaak al beverig, zoals Paul Simon, al zo lang een favoriet van me, toen nog als Simon & Garfunkel, al sinds ik zelf een jaar op de middelbare school zat, omdat de grote broer van een vriendinnetje fan was. Dan weet je weer dat je allemaal hetzelfde achterland wacht, je kunt héél broos worden... Maar zo niet Aretha als ze in een bontjas tot aan de grond Natural Woman zingt en die bontjas halverwege uitgooit: een stralende, krachtige oude vrouw en er schoot nog door me heen: leeft ze nog? Nog geen halve week later kwam het antwoord.
Madonna is iemand aan wie ik altijd mijn eigen fysieke staat van dienst heb gemeten, omdat ze even oud is als ik. Was zij nou een rolmodel voor vrouwen, heeft ze een lans gebroken dat je als vrouw jezelf elke keer opnieuw kan uitvinden, heeft ze meegeholpen aan de homo-emancipatie en taboes rondom de heiligheid van religie en godsdienst doorbroken? Of is ze ook gewoonweg een commercieel dier, dat haar gebrek aan zangcapaciteiten verhulde met spraakmakende acts? Ik zelf heb nooit kunnen kiezen tussen beide opties, ik ervoer beide, weleens. Trouw had deze week een onverdeeld positief artikel over haar, maar een lezer heeft dit vandaag doorbroken: Madonna een vrije vrouw? Kom nou.
De kracht van de stem en de naakte vertolkingen van Aretha Franklin staan als een huis en zijn onomstotelijk wat ze zijn. Geen verhullingen met acts en toestanden om haar heen. Is dat dan het uiteindelijke criterium, zoals ook Adèle met haar mega stem en liedjes dicht op de eigen huid niks meer nodig heeft, dan zichzelf? Maar een performer als Madonna liet me dus al vanaf het begin van haar carrière nadenken over de posities van vrouwen, homo’s en godsdienst in een breder maatschappelijk verband. Misschien zijn zangeres zijn en performer zijn in de popcultuur, gewoonweg twee helemaal verschillende takken van sport.
