Naast Melle, is er pal tegenover het station Venlo, een beetje een megalomaan groot gebouw, voor een provinciestadje: Het Limburgs Museum. Dus ook daar naar binnen gegaan, ook aangetrokken door de titel van deze tentoonstelling: MYSTIEK. Rituelen. Verstilling. Extase. Onderverdeeld in drie zalen. Wat mij betreft rammelde de tentoonstelling aan alle kanten. Vier aantrekkelijke woorden, waar het moderne verlangen naar verheffing in vervat is, maar elk met een wereld aan mogelijkheden. Wat doe je ermee? Het begon wél veelbelovend en heftig: met een gekruisigde aap ( De Confrontatie) met naast hem , zoals Maria en Johannes bij het kruis, twee andere opgezette apen, respectievelijk ‘De Kleren van de Keizer’ en ‘Het Verzoek’. Van een Maastrichts kunstenaarsduo: Les Deux Garçons.
Maar dan? Je staat in een zaal die is ingericht volgens de bouwkundige principes van de benedictijn Dom Hans van der Laan (1904-1991), die in wiskundig afmetingen en kleurgebruik zocht om in zijn architectuur de verstilling van een modern klooster te bewerkstelligen. Met opzet zo gedaan, door de tentoonstellingsmakers, maar je staat in de zaal die over ‘rituelen’ gaat. Er klinkt het gezang van Hildegard van Bingen, nissen en tussenruimtes zijn gevuld met katholieke parafernalia, zoals miskelken, gebedenboeken, filmpjes van processies, en dergelijke. Op het einde van de zaal vielen mij vooral de dierensacrofagen en de gemummificeerde kippen van de kunstenaar Koen Vanmechelen op. Alles rondom kippen is zijn levensproject. Ik heb ooit door museumzalen vol levende kippen gelopen, dus ik vind het mooi dat zij in zijn verbeelde wereld, ook een dierwaardig afscheid krijgen. Maar er gebeurt teveel van van alles in deze zaal, die ‘rituelen’ als thema heeft. ‘Rommelig’ , was het woord dat bij mij opkwam.
Vervolgens kom je in een totaal verduisterde zaal, die het thema ‘verstilling’ heeft. Eyecatcher is een dame op een bed à la Orphelia van Hans Op de Beeck, met de poëtische titel: My bed a raft, the room the sea, and than I laughed some gloom in me (2019). De keuze van deze kunstenaar hier, past: Stilte en verstilling is zijn thema. De video’s ‘Staging Silence’ waren rondom de Corona-lockdown ook in het Kröller-Müller museum te zien. De kunstenaars zijn overigens allemaal gekozen omdat zij komen uit het zuiden van Nederland; Limburg of daaromheen, in Vlaanderen, België. Maar ja… of nu nét dit centrale werk over ‘verstilling’ gaat? De dood lijkt meer nabij, maar in mystiek gaat het juist niet over deze absolute stilte. Het gaat daar eerder over levenwekkend licht, temidden van het leven, terwijl je stil bent.
En dan mist de tentoonstelling door de laatste zaal ‘Extase’ voor mij helemaal de boot. Je staat plotsklaps in een rode zaal vol uitbundigheid en expressie, met ook aandacht voor het Limburgs carnaval. In de mystieke gang komt in alle religies éérst de extase en dan de verstilling. Kijk naar Boeddha, die uiteindelijk in een glimlach stil zit onder een boom. De dansende derwisjen uit het islamitische Soefisme, die ronddraaiend zich in extase dansen en daarna stil vallen. En ook in de katholieke traditie: er is eerst het uitbundig losgaan met carnaval, daarna de inkeer met het vasten, om daardoor mee te kunnen leven naar een verrijzenis toe. In het hindoeïstische India komen alle goden met al hun drukke levens, en ook de erotische extase van de Kama Sutra voort, uit het Ene. En keert daar ook naar terug: zie de yoga, die in India ontwikkeld is. De vitrine waar er een heel aantal Mariabeelden staan, bij het Holi-feest uit India, lijkt mij voor iemand met een verstilde en devote Maria-verering een affront…
Deze tentoonstelling die ‘Mystiek’ heet, hinkt op meer dan twee benen. Of beter gezegd: verstrikt zichzelf als de meerdere tentakels van een octopus, in zichzelf. Je kunt er, met een onrustig, oppervlakkig, verstrooid bewustzijn wél goed snoepen. Voor elk wat wils : een héél aantal goede hedendaagse kunstwerken, die ieder op zich wél een coherente en consistente ervaring zichtbaar maken. Temidden van vooral katholieke gebruiksvoorwerpen en filmpjes, maar daar kun je ook zin in hebben. Alleen de laatste uitspraak op de rode muur van Hadewijch, voordat je de tentoonstelling verlaat, doet recht aan wat ‘mystiek’ ten diepste beweegt: de ervaring van radicale liefde die uitnodigt en uitdaagt, om deze ook in het dagelijkse drukke leven te beoefenen.
