maandag 17 juli 2023

New York was Nieuw Amsterdam

Dit is een kaart van de zuidelijke punt van Manhattan, dat nu downtown, heet, in New York. Ik vind het prikkelend om naar te kijken: zó is de stad der steden dus begonnen. Gesticht door Nederlanders en die invloed kom je ook overal tegen. Tot en met in het stadswapen, waar een windmolen in is verwerkt. Nederland is het enige land op de wereld dat steeds terug komt in historische beschrijvingen op plaketten, overal in de stad. Broadway, nu de enige weg die vanaf het zuiden helemaal doorloopt tot het noorden en een bocht maakt, was vroeger ‘ de Brede Weg’. Harlem was Haarlem, Brooklyn was Breukelen, The Bowery is afgeleid van het woord ‘boerderie’. Op de kaart zie je dat de Nederlanders een gracht hadden gegraven van de East River, zó de stad in zoals ze dat in Amsterdam ook hebben gedaan en dat is nu Canal Street, de weg die nu dwars door China Town gaat. Ze bouwden een muur, of wal, om de stad af te scheiden van de wildernis erboven en te beschermen tegen de Indianen: Walstraat en dat werd Wall Street. Hoe elke oorsprong toch altijd aanwezig blijft in het hier-en-nu.

En zo begon New York dus, héél groen, op een plek waar helder stromend water was, en ook dat zie je terug in die fontein die nu klatert, terwijl nog geen 500 meter verder het financiële hart van New York werd gebouwd, maar éérst die oude kerk (Trinity Church)…En dat is nu de rijkste kerk ter wereld omdat deze het omliggend land verhuurd had en daar dus nog steeds inkomsten uit krijgt, uit wat nu de duurste grond ter wereld is. Het was de eerste kerk die ik mee maakte, waar je zonder geld in een bakkie te hoeven doen, een kaarsje kon ontsteken. Ik had éven de neiging om de hele kaarsenbak vol met brandende kaarsen te zetten, er brandden er maar een paar.

Dat is zó bijzonder aan New York: dat je in letterlijk één oogopslag meerdere eeuwen tegelijk kunt zien.

En daar waar regelmatig een duif neerstrijkt, bij City Hall, bij het stadszegel, kun je lezen dat ook de molen, één van de maaksels was, die er op de New Yorkse grond gebouwd werden. Toen was New York nog Nieuw Amsterdam.