De moeder van de Biënnale is Venetië, een tweejaarlijkse kunsttentoonstelling die ondertussen over de hele wereld is gekopieerd. Tot en met in mijn eigen provincie, de Biënnale Gelderland, die ik gisteren bezocht in het MMKA, het museum voor moderne kunst in Arnhem. Het thema is Condensed Reality: De wereld zien in een korrel zand, met in het achterhoofd het gedicht van Wiliam Blake: To see the world in a grain of sand and heaven in a wild flower hold infinity in the palm of your hand and eternity in an hour.
Een best aangename tentoonstelling, waar ik in anderhalf uur doorheen gelopen heb. Het lijkt alsof het in de huidige tijdgeest past om dichtbij jezelf en de levende natuur te komen en om daarin het universele te zoeken. Ook de betekenis van tijd daarin, speelt een rol: hoe kan het dat een moment soms een eeuwigheid lijkt, dat je door hele tijdsperioden heen kunt gaan, maar dat er dan toch iets is wat blijft, als je bijvoorbeeld iemand in al die tijd niet gezien hebt? Of als iets verwoest is, maar toch voorgaat? Wat is duur en wat van waarde? De sfeer van de dOKUMENTA ademde door deze Biënnale Gelderland. Ik blijf in dOkUMENTA-sferen, maar zit nu 15 jaar eerder, bij Dokumenta X, 10 dus, in 1997, waar ik bij de Slegte 'The Book' heb gekocht, die politics met poetry probeert te verweven in een labyrint van tekst, foto's, collages. De betekenis van de stad als plek van samenkomst en verwoesting, wat het is om burger van een natie te zijn, terwijl er iets gaat gloren van het wereldburger zijn. Het boek bestrijkt de tijd van 1945-1997.
Het is zó interessant! De tijd vlak voordat het Internet doorbrak, de tijd waarin men de wonden likte van de tweede wereldoorlog en de verschrikking van het Nazisme, de revolte in Hongarije in 1956, De Algerijnse burgeroorlog, Vietnam, de consolidering van wijken als Harlem in New York, de val van de Berlijnse muur, de vraag of het communisme een oplossing zou kunnen zijn. Dát staartje ken ik: in mijn studententijd heb ik daar nog hevig over geboomd. Wat kan kunst betekenen? was ook toen de Dokumenta-vraag. De noodzaak om terug te kijken, te hernemen, op zoek te gaan naar het menselijke vlak voor de Millennium-wisseling: hoe ben je het meest een mens en daarin authentiek? Kuddegeest is dodelijk gebleken, authenticiteit niet zomaar voor handen en overleeft het menselijke door je te richten op je eigen natie of op de wereld? Op de wereld, is het antwoord, maar hoe? Ziehier hoe de positie van Geert Wilders in feite behoort tot de oudheid. In 1997, nog zonder internet wilde men al de grenzen van de eigen natie doorbreken. Een van de kunstenaars op deze Dokumenta was Martin Kippenberg. Hij stelde zich een soort ondergrondse voor die onder en dwars door de wereld, de aardbol dus, heenging en hij bouwde daartoe allemaal metro-ingangen, die hij op de hele wereld op de meest vreemde plaatsen neerzette, bijvoorbeeld midden in de bergen van Zwitserland. En nu een dus, op het gras, ergens in Kassel.
Die ondergrondse wereldmetro vindt ik een wel heel materieel sprekend beeld van wat internet nu is. Tijd en plaats condenseren en maken wonderlijke ontmoetingen mogelijk. A la Blake: Hold infinity in the palm of your hand, and eternity in an hour.
