De belangrijkste figuur in het bewustzijn van de Mexicanen is Maria de Guadeloupe. Volgens Octavio Paz zijn er twee dingen die Mexico samenbindt: Zij en de nationale loterij. Volgens het verhaal verscheen zij in 1531 aan een arbeidersjongen bij een heuvel nabij Mexico City en vroeg of daar een heiligdom gebouwd kon worden. De jongen Juan Diego, ging hiermee naar de aartsbisschop die hem niet geloofde, hij moest met een bewijs komen. Bij de derde verschijning gaf Maria hem een doek met haar beeltenis en vroeg hem naar een plek te gaan; daar bloeiden castilliaanse rozen, die niet voorkomen in Mexico. De oom van de jongen werd ziek en hij verzorgde hem en hij kwam daardoor te laat voor de vierde ontmoeting met Maria. Hij wilde haar uit schaamte zelfs ontwijken, maar Maria onderschepte hem aan de andere kant van de heuvel en sprak de iconisch geworden zin: ‘Ik ben hier, ik ben immers jouw moeder.’ Toen verscheen Maria voor de vijfde keer aan zijn oom, die op de doek met haar afbeelding werd gelegd en genas. Hierna was de aartsbisschop overtuigd dat het echt was, en vlak daarna werden er meerdere mensen genezen.
De afbeelding toont een donkere Maria, ze heeft een zwart lint bij haar buik dat erop duidt dat ze zwanger is, sterren op haar blauwe mantel, staande op een maansikkel en achter haar een stralende zon. Al deze dingen hebben ook een betekenis in de cultuur van de Azteken, attributen van een godin, waardoor dit meteen aansloeg. Ook nu is haar verering een mix van elementen uit de katholieke traditie en de inheemse cultuur. Waarschijnlijk is het geschilderd door een Franciscaan en die meenden dat de missie het beste aan zou slaan, als deze aanhaakte bij wat er al aan betekenisgeving was. Aha!, denk ik dan, en de sterren en de maan zijn in de Franciscaanse wereld al een zuster, en Heer Zon is aan aanspreektitel voor God. Ook de bloemen in het verhaal passen in de sfeer van het Zonnelied.
Ik zou er bijna weer katholiek van willen worden. Want hier zie je hoe met macht en geldelijke middelen er een basiliek en een klooster op die plek werd gebouwd, die ook weer aansluit bij de sfeer van de oude tempels. Zo kon het door de eeuwen heen gaan horen bij de drie grootste bedevaartsoorden van de wereld. Mensen worden geraakt in hun hart, ze ervaren massaal verbinding…Ja, in dat soort plekken geloof ik, of het nou een festival is, in een museum, in een theater, op pelgrimstocht naar Mekka, de Kumbh Mela in Allahabad in India, de Vierdaagse, de Olympische Spelen, enzovoort.
Je ziet hoe het hele complex ruimte biedt voor velen en perfect past in het omringende landschap. In Lourdes, waar ik ooit drie weken lang was, heb ik datzelfde ervaren . Hoe de grot waar Maria verscheen en het riviertje erlangs, met de baden voor de zieken (men ervaart er levengevend water), een theatraal complex vormt. Voorin dan de kerk met de grote zijarmen voor de dagelijkse processie met kaarsjes. Een kapel waar je tot diep in de nacht in een monstrans ‘het lichaam van Christus ‘ kunt aanbidden. Of erbij kunt mediteren, als bij een kunstwerk; het is alleen een kwestie van perspectief, hoe je mee wil doen. Alles wordt er één grote omhelzing.
