Ik eet buiten in de ochtendzon als ontbijt één van de gebakjes uit het verrassingspakket van TooGoodtoGo. De vogeltjes kwinkeleren hoog in de bomen. Mijn leven is geweldig.
Ik las gisteren Oroppa van Safae El Khannousi, haar debuutroman en winnaar van de Libris Literatuurprijs. Wat een meeslepende, speelse, krachtige en dynamische stijl! Je krijgt een inkijk in het Europa van de ‘zwarte’, laten we zeggen: niet blanke migranten, al dan niet gevestigd in Europa. Degenen die je ziet op de grote busstations van Flixbus.
Ik zag ze aan de rand van Parijs; een tentenkamp op de stoep van negen tentjes met moeders, oma, kinderen; zuid-Amerikaanse afkomst en ook toen ik de grote vlooienmarkt opkwam. Het zag er letterlijk zwart van de mensen die in kledinghopen graaiden van 1 € per stuk. In de overdekte oude passages en marktstraatjes van eind 19e eeuw, daar zit dan de Parijse witte sjiek met hun speciale antiquiteiten.
In Parijs voelde ik mij ook ineens weer een ‘buitenlander’ in bijna het enige metroritje dat ik deed. Ik werd driftig op mijn schouder getikt, terwijl ik op het puntje van een stoel zat met mijn rugzak. De man achter mij, net niet middelbaar, zo’n gewoon type met een slonzig wit T-shirt, koptelefoon en oude broek, liet merken dat mijn rugzak hem tóch had aangeraakt. Misprijzend en venijnig gebaarde hij dit aan mij.
Je voelt de segregatie; op straat in het centrum, in de parken en bij de toeristische attracties. Allemaal witte mensen óf internationale toeristen. Hoe anders is de sfeer in New York!
Maar ik dwaal af. Oroppa is weer een mijlpaal in de Nederlandse literatuur. Géén autochtoon wit perspectief; het speelt zich in Amsterdam, Parijs, Casablanca, Tunesië af, in de rafelranden van de steden, de woestijn en kleine dorpjes, een gevangenis. Gebaseerd op verhalen van bestaande mensen. De auteur zegt in een kort interviewtje hoezeer ze belang hecht dat er verhalen verteld worden; zolang als mensen verhalen blijven vertellen zit er nog levenskracht in hen.
Hoe lang kan dit nog tellen in Gaza? Ondertussen las en bekeek ik ook deze graphic novel van Joe Sacco; Footnotes in Gaza. Gemaakt in 2009 (!), toen nog mogelijk om dit enigszins met ooggetuigen te reconstrueren. Over twee gebeurtenissen die zich in November 1956 (!) hebben afgespeeld. Honderden Palestijnse jongens en mannen moesten zich verzamelen in Khan Younis en Rafah. Onderweg door de hoofdstraat in een lange dikke rij, werden ze afgeschoten door Israëlische soldaten. Een overlevende zei in 2001, wanneer Sacco zijn onderzoek begint: Toen werd de haat geboren.
Tijdens de jaren van het maken van dit boek is er aan de lopende band ook weer verwoesting, geweld en slachtpartij, waar Sacco, omdat hij erbij was, dan ook over bericht en tekent. Kern is dat niemand in Gaza opgewassen is tegen de macht van het leger van Israël. Woonhuizen worden vernietigd. Op het einde van het boek het Israëlische perspectief: ‘We moeten wel, in dat woonhuis zat er vermoedelijk onder een babywiegje, het begin van een tunnel. Alle Gazanen doen eraan mee, kinderen verdienen hun zakgeld door mee te graven.’ En toen was het voor het eerst dat men tunnels ontdekte, waar mensen doorheen konden lopen.
En dan denk ik: ja, bijna logisch dat Israël nu de kans denkt te grijpen om alle Gazanen te doden en voorgoed ‘hun’ land uit te krijgen. Zeker nu Trump zich er ook een nieuwe Rivièra droomt. Het blijft ook een schokkend perspectief dat ik bijna niet geloven kan: dat er op de hele wereld maar ongeveer 15(!) miljoen Joden leven. Volgens Wikipedia leven daarvan 5,3 miljoen in de USA, 35.000 in Nederland. En dan bedenken dat er in New York grote orthodoxe gemeenschappen leven, die tégen de staat Israël zijn… Als ik Jood was in Israël zou ik wellicht ook denken: we moeten af van die miljoenen Gazanen en Palestijnen, ze woekeren over ons heen als onkruid. Trauma en levensangst die bij hun 2000 jarig oude Exodus en Diaspora hoort. En deze ervaringen hebben ze één op één bij alle Palestijnen gezaaid. Altijd geweld en angst om je heen, levensgeschiedenissen van trauma naar trauma. Verlies dat niet verwerkt kan worden, want er zijn wéér nieuwe doden in je familie.
Wat geheel anders is, is dat de Palestijnen een vreedzaam en landelijk leven leidden tussen oeroude olijfboomgaarden, vóór de Nakba, zoals de Palestijnen hun ‘nieuwe’ geschiedenis markeren, toen zij verdreven werden van hun gronden. Terwijl Joden rijk zijn geweest voor de tweede wereldoorlog, zoals in steden als Antwerpen en Amsterdam in de diamantenhandel. Ook in New York liep ik het eerste jaar dagelijks door een zeer gegoede buurt, met mooie boomrijke voortuinen en grote auto’s én het leerhuis, waar elke avond de mannen bijeen kwamen. Het was de rand van de Russisch-Joodse wijk.
Ik weet het niet hoor… Ik zag het bericht voorbij komen waar er over de publiekstemmers van het Songfestival gezegd werd: denken jullie nou écht dat dezen op een neger gaan stemmen? Hoe kan het dat het liedje op de vijfde plaats bij de vakjury eindigde en van Europa maar 42 stemmen kreeg? En hoezo gaf Nederland het Israëlische liedje de volle twaalf punten? Is dit een oprechte keuze of tóch door de regering zo ingefluisterd? Of is er vanuit Israël zelf een gigantische lobby, via reclame en YouTube en de sociale media die het publiek ertoe aanzet om op Israël te gaan stemmen? Grijp je kans om steun te betuigen aan Israël, je hoeft het liedje daarvoor niet eens te kennen… Op Times Square in NY was er reclame, met deze oproep.
Ik kende ooit iemand die bij het COA werkte, in de opvang van minderjarige assielzoekers, het gaat over 30(!) jaar geleden. Er kwam een Chinese delegatie naar Nederland omtrent nieuwe handelsbetrekkingen en zij kregen de opdracht dat zij in die week op zoek moesten naar Chinese asielzoekers om die een status te geven… Hoezeer leven we werkelijk in een vrij en democratisch land? …
