Wat was het toch bijzonder om wekenlang te zwijgen en rond te dwalen. Wat een ongelofelijke ruimte opent zich dan binnenin je. Sinds ik terug ben laat ik minstens een keer per dag dat beeld voor me drijven: Venetië in de verte, aan de overzijde van de lagune. Dat beeld geeft kracht en maakt me vrolijk en zelfs een beetje lyrisch.
Dan denk ik er weer aan, dat de skyline bepaalt wordt door die grote klokkentoren op het San Marcoplein. Bovenop was door de zestiende eeuwse architect oorspronkelijk een beeld van vrouwe Fortuna bedacht: Het Geluk en het Toeval, dat Venetië zo welvarend had gemaakt. Maar uiteindelijk kozen de dogen van de republiek toch maar voor een engel, een soort van beschermengel, Fortuna was wellicht toch iets te barbaars.
Venetië wordt bepaalt door klokkentorens die los van de kerk of basiliek gebouwd werden. Dat was met opzet. Venetië was een republiek en stond op géén goede voet met het Pausdom en het Vaticaan. Men wilde daarom geen klokken in de kerken bouwen, en gaf daarmee aan voor de vrijheid te kiezen: geen hiërarchie, geen feodale wereld: godsdienst staat los van de politiek.
De tijd in Venetië is daardoor tegelijkertijd de kloktijd van de handelsgeest: wie onder de klok loopt op het San Marcoplein, en in een 'rechte lijn' dwars door Venetië wandelt, komt uit bij de Rialto-brug het centrum van de markt en de handel; het dynamische leven van alledag. Maar tegelijkertijd verwijst de tijd ook naar de tijd die je gegeven wordt in een grotere ruimte. Vroeger was dat nog veel duidelijker. Je kwam aan per boot en de zeer markante klok markeerde dat je daarmee Venetië betrad en in die klok bewegen de hemellichamen en draaiende drie wijzen uit het Oosten regelmatig hun rondje tijd.
De Drie Wijzen: zij bezochten dat bijzondere kind die geboren was in een kribbe, waarvan zij weet hadden door wetenschappelijk inzicht: dat is de kleur van het religieus bewustzijn, waarvan Venetië tegelijk ook doordrongen was: De grote Maria Salute-kerk, eerder een tempel, aan het begin van de Canal Grande werd gebouwd uit dankbaarheid dat niet geheel Venetië door de pest getroffen werd.
Ach... het zijn dit soort gedachten die voor mij levenwekkend zijn. Ik vind het een enorme troost dat er op de wereld zo'n plek gebouwd is door mensenhanden. En in feite elke dag gekoesterd wordt, getuige de zovele toeristen die de stad bezoeken. Elke dag zijn er in Venetië meer toeristen dan bewoners. Dat is gek, en tegelijk ook een prikkelende gedachte: dat elke toerist even een tijdelijke bewoner is van een plek waar kloktijd en esthetische tijd van bewondering en genieten samenvallen.
