Ik vond zomaar een zwart jasje met daarop heel kleine visjes geborduurd, een van de favoriete beesten van zowel moeder al vader. En in de eerste schoenenwinkel die ik in ging zwarte laarsjes, lekker ruim en iets te groot en ze deden me een beetje aan clownsschoenen denken, dus ook heel geschikt voor 'later'.
Later, dat is nu dus, de dag erna en alle dagen die nog komen. Je leeft in een soort van kokervisie, nee, dat is het woord niet: je wordt meegenomen in een volle trechter waar het water in blijft borrelen, tot het moment dat je in de schemer, gisteren weg gaat van de begraafplaats.
Het was te donker om nog terug te keren naar het graf, dus dat heb ik vandaag gedaan. Dat hele diepe, diepe graf, was nu weer vol aarde met de bloemen er bovenop. Er is nog plaats voor nog een en dan kon je gisteren, toen het graf open lag, goed zien. Niks voor jou ? heeft moeder ooit aangeboden? Nou nee, ik dacht niet boven mijn ouders te willen liggen, zei ik toen. Maar wat maakt het eigenlijk uit? Moeder ligt nu boven vader, maar dat is tegelijk niet wat je echt denkt en voelt.
We hebben haar te grave gedragen, in de kerk letterlijk haar kist gedragen, Op de begraafplaats deden 'studenten' het, zo had de begrafenisleidster verteld. Ik ben wel blij het in de kerk zelf gedaan te hebben. Bij Vader was het ook wel aangeboden, maar meer in de trant van: doe maar niet, we kunnen er ook wieltjes onder zetten'. Zo beïnvloedbaar ben je in zulke tijden, kritisch denkvermogen blijft achterwege.
Nu zei deze: doe maar wél: het kan juist een goed gevoel geven, achteraf, het is helemaal niet zwaar, als je dat met zijn zessen doet en populierenhout, waarvan de kist gemaakt is, is heel licht. En het voelt goed aan: ik vind de herinnering prettig, om iets van het gewicht van Moeder te voelen in mijn hand, haar laatste materialiteit.
Maar er is verder zoveel andere materie, waar ze aanwezig in is. Vandaag bekeek ik alle foto's van de afgelopen acht maanden: haar kamer waar op tafel haar kleurpotloden lagen en waar ze mandala's en kaarten kleurde, die ze de wereld in stuurde,al die uitjes die we maakten,zoals in de Hoge Veluwe tot twee keer toe, uit eten op mijn verjaardag, en met al haar kinderen op haar eigen verjaardag.
En dan dat ene filmpje die Zusje Twee maakte: Waar ze met haar iPad in de hand het lied Ik heb een steen verlegd, op YouTube, gezongen door Paul de Leeuw, laat horen en dat dit op de begrafenis zal zijn te beluisteren. Haar subtiele gelaatsuitdrukkingen daarbij, bijna stil... Zo vergaat deze dag: na mijmerend, haar gedenkend.
Ze is er niet meer. Dat vond ik toen ze leefde ook al een groot geheim: dat zo'n heldere geest zomaar ophoudt met bestaan. Het zegt me uiteindelijk niet zoveel, die woorden dat ze nu bij God zou zijn, ofzo. Het beste deel van haar is er nu ook: om mij heen en in mij. En zo was dat ook al, toen ze nog leefde. En dat is een even groot geheim.
