Ik luister en kijk per toeval naar het liedje ‘Joodse Vrouw’, gezongen door Jenny Arean. Hoe een heel leven met alle gevoelslagen daarin, die dit leven mee vorm hebben gegeven, voorbij komt. Je kunt zelf niet overzien hoe een enkele keuze alles kan bepalen. En dat je de reikwijdte van dat moment ter plekke helemaal niet door hebt. In dit geval verleidt zij als veertienjarige in de onderduik een jonge Friese boerenzoon omdat zij één keer in haar leven de liefde mee wil maken. Toen bleek de oorlog vlak erna voorbij. En ze blijft bij hem.
Het sloot aan bij de film die ik voor het slapen gaan zag: Closer, geregistreerd door Mike Nichols, ook van Joodse ouders met Russische en Duitse wortels, beide op tijd naar Amerika gevlucht. Vier mensen in beeld, twee mannen en twee vrouwen, o.a. gespeeld door Judd Law, Nathalie Portman en Julia Roberts en het laat iets achter van: met gevoelens kun je niet spelen, ze ook niet controleren, wat ten diepste woelt komt altijd aan de oppervlakte en ertussendoor leef je vaak in schijn, niet werkelijk aanwezig… dat is wat in het boeddhisme ‘Maya’ heet.
Pas bij de aftiteling zag ik de naam Mike Nichols, wel bekend, maar van wat? Nu blijkt hij zijn filmcarrière begonnen te zijn met ‘Who is Afraid of Virginia Woolf?’ dat als tiener al een grote indruk op mij maakte, door de agressie en geweld dat er in die liefdesrelatie verweven zit. Ook The Graduate met muziek van Simon en Garfunkel is van hem, ‘The Birdcage’ en meerdere films met Meryl Streep: Silkwood, Heartburn, Postcards From the Edge, de prachtige tv-serie Angels in America waarin Joods-zijn een belangrijke rol heeft. Ik lees dat hij zijn acteurs veel speciale aandacht kon geven, zodat het beste uit hun kon komen. Closer maakte hij op 74-jarige leeftijd en dan zie je dat hij trouw is gebleven aan het zeer scherp waarnemen wat er allemaal in mensen kan woelen en dat hij daar mild verslag van doet.
Ik denk steeds meer dat ‘oorlog’ en daarmee het kennismaken met geweld, mensenlevens bepaalt, met name als dat op jonge leeftijd tot je komt en het daarmee niet vanzelfsprekend is dat je mensen kunt vertrouwen, dat het veilig kan zijn bij een ander, dat de wereld zoals die er is blijft: tenminste als basis waarvandaan je dan wél veel turbulentie en onzekerheid aan kan gaan. Al die overlevingsstrategieën die dan een volgende generatie mee gaan bepalen: zwijgen, wisselende gevoelsstemmingen, wantrouwen, negeren… Hoeveel lagen moet je dan afpellen en wie zal kunnen oogsten bij zo’n liedje van John Lennon: Give Peace a Chance…
