Ik was al bijna overtuigd: Hoe Thomas Hertog in Zomergasten tegen het einde van de drie uur zegt: áls er ander leven in het heelal is…dan is het toch wel erg onwaarschijnlijk dat uit die miljoenen mogelijkheden, door alle tijd heen, zich nog niemand gemeld heeft. Ook Theo Maassen lijkt om: dan is het een nog groter…wonder…dat we hier zijn?! Ik parafraseer beide nu. Maar vanochtend dacht ik ineens: maar wát als die miljoen andere vormen van leven in hun ontwikkeling ongeveer even ver zijn als wij? Dan kúnnen ze zich niet melden, net zoals de mensheid zich niet kan melden naar anderen. Thomas Hertog gaat er zomaar vanuit dat beschavingen verder en intelligenter zijn dan wij zelf. Dus uiteindelijk vind ik dit even duizelingwekkend, want dit zou ook zomaar waar kunnen zijn: er is wél ander leven in het heelal, wellicht ontelbare, en we leven allemaal tesamen in dat immense heelal, waar we elkaar nog niet hebben kunnen bereiken en waar misschien niet eens zoiets als ‘tijd’ bestaat, als ik Thomas Hertog goed begrepen heb.
Het ‘wonderlijke’, het ‘mysterie’ van groei, de diversiteit van leven, de mogelijkheid tot leven begint voor mij in mijn eigen bostuintje. Ik had zaden van de Oost Indische kers, ik heb ze op dezelfde tijd in de grond gestopt, op hetzelfde moment water gegeven in mijn kasje, ze op hetzelfde moment gepland, toen ze allemaal even groot waren. Maar de éne is héél klein gebleven, degene die aan de bosrand, onder de laurierkers groeien en de anders véél groter, met blaadjes ter grote van een courgetteblad, die op haar beurt weer klein blijft…Ja, logisch, de ene heeft meer ruimte en meer zon, enzovoort, maar het gaat mij erom dat het groeipotentieel in het begin exact gelijk is, en toch…Zo verwacht ik dat het groeipotentieel in het heelal wellicht vele vormen heeft aangenomen.
In de uitzending kwamen ook deze twee heren voorbij: Stephen Hawking: leermeester en collega van Thomas Hertog. En David Attenborough die languit op de grond lag om iets te vertellen over een bijzondere orchidee. Beide een mens: de ene geheel beperkt, afhankelijk van machines en techniek om zichzelf in de buitenwereld te kunnen tonen, in het dagelijks leven volkomen afhankelijk van hen die hem verzorgen, maar zijn geest onderzocht de uithoeken van het heelal. De ander is zijn hele leven de wijde wereld in gegaan, heeft de hele planeet onderzocht, is bij de ‘wonderen van de natuur’ geweest, diep in de oceaan , op hoge bergtoppen, de eindeloze savanne, het ondoordringbare tropisch regenwoud. Beide exemplaren van het menselijk ras en beide vanuit een volkomen andersoortige bestaanswijze, komen uit bij een soort van nederigheid, respect voor wat er is, dat de mens maar een ienie-minie onderdeel van het onkenbare Alles is…en bovendien gaat dit alles óók dóór als de mens er niet meer is en zichzelf uitroeit. David Attenborough is ‘klimaatactivist’ geworden. Kijk naar de documentaire Breaking the Bounderies’ waarin hij alles uit de doeken doet, op dezelfde wijze als hij dat deed in al zijn natuurdocumentaires. Het is NU de tijd om te handelen en actie te ondernemen.
Mijn beeld dat overheersend is, van deze Zomergasten, is die van twee mannen die aan de keukentafel een goed gesprek voeren, waar de ene tracht de andere te begrijpen, puur op het onderwerp waarover het ging: het heelal, de kosmos, zwarte gaten, imploderende sterren, dat er wellicht geen oorzaak en gevolg bestaat, quantummechanica…enzovoort. Daar blijft de éne, Theo Maassen en ook ikzelf, de kijker, toch een buitenstaander, want eigenlijk begrijp je bar weinig van alles wat ‘de professor’ in zijn leven heeft onderzocht.
Ik miste Janine Abbring, die ongetwijfeld verder had gevraagd en gezocht had, hoe Thomas Hertog al zijn kennis en wetenschap verbindt met zijn persoonlijke leven. Éven lichtte hij dat zelf op, in zijn introductie van zijn keuzefilm: The White Balloon, waarvan Theo Maassen ook al vergeten was dat dit op stapel stond. Theo zat met zijn kop in de wetenschap, die hij tegelijk niet echt kon begrijpen, maar greep niet de kans om Thomas Hertog beter te begrijpen.Thomas vertelde dat hij hield van de Iraanse cultuur, ook vaker daarheen gereisd was, dat hij ervaarde dat er daar een andersoortige gevoeligheid was: niet alleen de objectiviteit en de ratio telt, maar iets wat met mystiek te maken heeft: de vanzelfsprekendheid dat er talloze perspectieven en werkelijkheden zijn, dat ze allemaal recht hebben om te bestaan en dat er een samenwerking tussen mensen en naties nodig is, en dan ‘zou het wel goed komen’. Ik parafraseer weer; de naam voor deze houding is ‘kosmisch humanisme’. Ik kende de term niet.
Zelf woont Thomas Hertog op een geitenboerderij met vier families: daar had ik wel meer over willen horen: is er een link tussen deze leefwijze en zijn wetenschap, of is het toeval? Maar ook toeval is in zijn brein geen onschuldig term…
De maker van deze mooie film uit 1995, Jafar Panahi getuigt ook van een leven dat niet zomaar vanzelfsprekend is: Hij is tot twee keer opgepakt door de Iraanse overheid omdat hij anti-overheidspropaganda maakte en pas na een hongerstaking vrijgelaten in 2011 en 2021. En dan toont deze film de wereld van een kind dat een goudvis wil gaan kopen in Teheran en dat deze werkelijkheid van even groot belang is, als die van de volwassenen om haar heen. En het getuigt van de volharding en creativiteit van een kind en dat er door samenwerking véél mogelijk is.
Mooi is, dat de eerste die haar écht wil helpen en haar verzekert dat het haar zal lukken om de goudvis te kopen, een oudere vrouw is, die ook een witte hoofddoek draagt: beeldrijm tussen jong en oud, tussen het nu en de toekomst.
Zij verliest daarna een bankbiljet met groot geld in een rooster en het is een balonnenverkoper, die met een stok, een ballon en kauwgom het biljet weet op te vissen. Een hele wereld gered door inventiviteit en samenwerking. Zo ‘moet’ het met de mensheid en de aarde ook kunnen gaan.
