Sinds vorig jaar, toen ik helemaal meegenomen werd in de wereld van Haruki Murakami, kriebelt er in mij een nieuw soort besef. Dat het 'menselijk bewustzijn' aan het veranderen is. Dat oorzaak en gevolg niet meer zo telt, dat mensen van de ene wereld in de andere kunnen vallen, werelden en werkelijkheden naast en door elkaar heen kunnen beleven. Droom en fantasie vlak bij nuchter realisme, een 'universeel-existentiële ervaring', zoals dat vroeger heette, vlak naast iets waar je vreselijk om moet lachen.
Hierdoor is de waarom?-vraag, een andersoortig iets geworden. Je hebt geen hemel of een hiernamaals meer nodig, want hier en daar, nu en later zijn maar relatieve begrippen. Ook het 'ik' lijkt vloeiender geworden, lijkt op meer plekken tegelijk te kunnen zijn en heel verschillende gedaantes te kunnen aannemen. Maar wellicht denkt u: wáár heeft ze het over...
Op de Biennale had Zwitserland een bijdrage die Chewing the scenery heette. Helemaal op de noordelijkste punt van Venetie, waar het moderne vaste land al te zien was, met ertegenover het eiland St Michel, de begraafplaats van Venetie, omzoomd met grote bomen, daar vloeiden werkelijkheid en spel ineen. Op een video zag je vier mensen met elkaar discussiëren, hoe het einde van hun theaterstuk eruit zou moeten zien. En plotseling staat eén van hen live voor je neus. Die mengt zich in de discussie en die wil niet hetzelfde als haar andere ik, de scenario schrijfster. Ze rent weg, de kade op, de anderen roepen haar terug, maar ze luistert niet.
Op dat moment word je zelf uiteengereten. De actrice op de kade begint zelf te filosoferen en rondom het gebouw te rennen, de vier mensen op de video, blijven ook druk doende en speculeren hoe het nu verder met haar gaat. Het is niet mogelijk om hen tegelijk te volgen. Het geheel is een loop, als je maar lang genoeg wacht, dan herhaalt alles zich. Wéér komt de actrice aanrennen, verkleedt zich als een bedelares in het zwart, gooit die kleding weer van zich af, zegt dat ze naar de overkant wil, naar de plek van de doden, naar St Michel. Wéér discussieren de anderen met haar. Door de ene keer de actrice helemaal te volgen en de ander keer de video, kun je een beeld van het totaal krijgen: chewing the scenery, dus. En dan nog, dan denk je daarna: wat heb ik nu eigenlijk gezien en beleefd?
Gisteren zag ik de film Cypher. Ook daar een spel omtrent meerdere ikken, de ene ik blijkt niet de echte te zijn, en de andere ook niet en wie, wie voor de gek houdt en wie werkelijk macht heeft over het brein van de andere... je weet het niet, ik zou de film nog eens moeten gaan zien.
Ik wil maar zeggen: er hangt iets in de lucht, meer weet ik er niet van. Zo'n Biennale-bijdrage, zo'n film, ze wijzen op iets...
