In Kassel las ik in het kader van het project: 100 dagen (Documenta), 100 gedachten, het kleine essay van de kunstenaar Jimmie Durham, die hij heeft uitgesproken op een conferentie in Venetië. Durham, Amerikaan van de meest oorspronkelijke soort: hij is Cherokee Indiaan en heeft zich ingezet in de beweging voor Indiaanse rechten in de USA, houdt zich bezig met de verhouding, of ook wel steeds meer de scheiding die er is ontstaan, tussen natuur en cultuur. Weten we nog wel wie wij zijn, dat wij uit materie bestaan, dat materie niet van wie wij zijn gescheiden kan worden? Cultuur heeft natuur als bouwsteen.
Hij vertelt in dit essay dat hij een professor in de chemie en natuurkunde kent, die geen vis meer kan eten. Want hij heeft gezien dat vis voor het grootste deel van plastic is. Vissen eten het plastic op uit de zeeën en dat is een werkelijk deel geworden van de vis. Elke vis is voor een deel plastic.
Dan vertelt hij over het bijzondere van Venetië: Venetie is de enige stad op de wereld die als bouwstof een eeuwenoud eikenbos onder zich heeft: Het moeras in de lagune is indertijd geheel volgestampd met oude eikenbomen uit de beregen eromheen en op die 'grond' die er onstond is Venetie gebouwd. De prachtige stad Venetië, die ook door zoveel kunstenhanden en ogen gevormd is, wordt dus gedragen door een bos.
Ik las dat en verlangde om acuut weer Venetië te bezoeken. En dat gaat nu gebeuren. Ik denk dat je ook degene bent door de plaatsen waar je je begeeft. Elke plaats of plek is de concrete materie waarin je jezelf laat zijn. Jij en de materie mengen zich met elkaar, net zoals bij die vis.
O, en er is zoveel wat ik er nog niet gezien heb! Het begraveniseiland St Michelle, andere eilanden in de lagune, het museum met moderne kunst helemaal op de punt aan de overkant van het St Marcoplein, de St Marcobasiliek van binnen... Er gewoon zijn, er rondslenteren van pleintje naar pleintje, door alle kronkelige stegen,in die stad zonder auto's, gebouwd op een bos, genieten van de zee en de zon met een boekje, waaronder eentje die gaat over vrouwenkloosters in Venetië ... dat soort dingen.
