De Nederlandse vlag en Rob Jetten

Al heb ik niet op hem gestemd, ik begin het wel steeds leuker te vinden dat hij waarschijnlijk premier van Nederland wordt. Bij Obama’s Yes we can zat óók de laag dat er voor het eerst een zwarte president kon komen. En nu komt er waarschijnlijk voor het eerst een gay-premier. Hij in de armen van een man: zonder moeite zullen deze plaatjes vanzelfsprekend de openbare ruimte gaan vullen. Ironisch ook: Henri Bontenbal struikelde over de veiligheid van een homoseksuele jongen in de klas, gebrek aan empathie, Rob Jetten doet het vanzelf: het was in het geheel geen onderwerp van de campagne, en dan is het er ineens: homo’s kunnen premier worden. Een geheel andere cultuur dan wat zit in het verweer van Bontenbal: ‘we hebben ook homoseksuele bewindspersonen geleverd.’ Ja, verborgen en besmuikt; kijk ons eens deugen en fatsoenlijk zijn…

De Nederlandse vlag was wel bewust aan de campagne toegevoegd. Ook daar begin ik steeds meer lol in te krijgen. Iets in het Nederlandse DNA is altijd over ondernemingslust, tolerantie, vrijheid, scherpzinnigheid, inventiviteit gegaan. De Gouden Eeuw leverde de Joodse denker Spinoza op, Descartes is vanuit Frankrijk gevlucht naar het vrije Nederland en heeft hier waarschijnlijk zijn adagio, het begin van de moderne filosofie bedacht: Cogito Ergo Sum; ik denk dus ik besta. Niet God regeert, het is de mens zelf die verantwoordelijkheid kan nemen en een ieder kan een gelijkwaardige burger zijn, waar verschillen vanzelfsprekend zijn.  En nodig om de samenleving draaiende te houden.

Zó is dat dus in den beginne (rond 1640) geregeld in Manhattan door Adriaen van der Donck. Hij liet deze tekening maken van de eerste nederzetting, om aan de Nederlandse Staat kenbaar te maken, hoezeer het van belang was om het Nederlandse Recht te verankeren in Nieuw Nederland. Op alle schepen wappert fier de Nederlandse vlag. Nederland moest vaart maken, want er waren andere kapers op de kust, zoals Engeland. Er was een ‘zooitje’ van handelaren, een ieder pakte en handelde waar het maar mogelijk was. Zoals overal op de wereld. Maar hij zag de potentie van het eiland Manhattan en de rijkdom van de rest; het huidige Amerika, dus, en wilde dit veilig stellen voor Nederland. Zijn naam is echter uit de Amerikaanse geschiedenis bijna verdwenen, de naam Peter Stuyvesant is nog wel bekend. Manhattan is tot vijf keer toe van eigenaar gewisseld, van Nederland naar Engeland en weer terug, om uiteindelijk in Engelse handen te vallen. Maar wél met behoud van vrije burgerrechten in wat New York ging heten;  door Adriaen geïmplanteerd.

Ik las het de afgelopen dagen allemaal in dit boek van Russel Shorto. Op de laatste pagina vat hij deze geschiedenis nog eens samen:

De eerste inwoners van Manhattan arriveerden niet met verheven idealen. Ze kwamen -of het nou boeren waren, leerlooiers, hoeren, wagensmeden, barmeisjes, brouwers of kooplieden - omdat er hoop was op een beter leven. Er was onmiskenbaar slonzigheid in de plaats die ze schiepen. Maar het was erg oprecht en, op een bepaalde manier, erg modern.

Misschien…zal Rob Jetten op een slonzige wijze premier van Nederland worden, veel water in zijn eigen wijn moeten doen, maar ik hoop dat hij desondanks toch te zien zal zijn; met hoop op een beter leven, oprecht en modern.

Het kan wél?

Ontwaken na de verkiezingsdag om 6.30uur. Nieuw Nederlands politiek leven op dood hout? Het kan wél als men nu werkelijk dóórpakt. Graag als kerstcadeautje een nieuw kabinet.

Nieuw leven uit oude stammen.

Het meest authentieke en grootse moment van zijn leiderschap: hoe Frans Timmermans zijn vertrek aankondigde…

Oude politiek tegenover nieuwe politiek, geen behoefte meer aan de witte zeven vinkjes man. In New York gaat waarschijnlijk een jonge enthousiaste moslim de burgemeester worden, hier is nederlands hoop in bange dagen een man die binnenkort met een man gaat trouwen. Wellicht viert Nederland ergens in de komende tijd het homo-huwelijksfeestje van haar premier.

Weerstaan

 

Een foto uit NY die tevoorschijn komt.

De drukte weerstaan. De verkiezingscampagnes weerstaan. De algemene wereldse maleise weerstaan.

Soeverein zijn.

Weg van de feitjes, de woorden en de ‘wetenswaardigheden’.

Freewheelen in je geest, overal en nergens heen. 

Zomaar een gedachte op een grijze maandagochtend in het bos met regen.

Toen en nu (3)

 Herfst in De Hoge Veluwe.

Mega grote paddestoelen net buiten het fietspad.

Toegang naar het Pampelse Zand vanaf het Bezoekerscentrum, vroeger Restaurant De Koperen Kop. Dit is het oerlandschap van mijn jeugd.

Het is er helemaal stil.

Het echtpaar Kröller-Müller ligt er ook begraven, op de Franse Berg. Daarnaast  en in het landschap de beginselen van het grote kunstmuseum dat Helène hier gevisualiseerd had, maar toen brak de tweede wereldoorlog uit. 

Wat vroeger voor mij een beetje enge totempalen waren in een bunkerachtige omgeving, is een samengesteld kunstwerk, dat de toegang had moeten zijn van het museum. Dit hele gebied was in mijn jeugd verwaarloosd, nu is het toegankelijk gemaakt.

De Familie had er de laatste gezamenlijke picknick, naast de ‘totempalen’. Vader en Moeder rondgefietst met hun kinderen en kleinkinderen. Het zou nu niet meer kunnen, je zit ineens helemaal in het zicht.

Een ieder een eigen groeiwijze, los van elkaar. 

Als toetje dan nog een rood-met-witte en het windstille plekje met uitzicht op de gerenoveerde speeltuin waar we vroeger speelden.

De stilte beheren

 

Het blijft fantastisch: Om in de nacht hier in het donkere bos naar een heldere sterrenhemel te kijken. Heel in de verte hoorde ik het zachte gebrom van verkeer, verder de stilte.

Wat doe ik toch, als ik dagenlang geen mens zie en alleen maar dit bos voor mij heb?, vroeg ik mezelf af. Het antwoord kwam vrijwel meteen: Ik beheer of behoed de stilte.

Waarom?

Omdat de stilte de enige ruimte is waar er een dun vlies ontstaat tussen jezelf en een immense presentie die iets met licht en liefde te maken heeft. Die aanwezigheid is niet persoonlijk, maar misschien ook weer wel. Omdat je er zelf meer mens, dus persoon, van wordt ; er een verbondenheid tussen alles en allen te ervaren is die in het geraas van alledag geheel naar de achtergrond verdwijnt. Mensen creëren met hun streven en beven, hun doen en laten, een gigantische Ruis.

In New York zat ik een poosje met deze vrouw alleen in het parkje annex plein van het hoger gerechtshof; het ‘Paleis van Justitie’, het was daar ook stil.

Ja, het heeft ook iets met gerechtigheid te maken en rechtvaardigheid. In die stilte is beter te ervaren wat een ieder recht doet, hoe mensen, dieren, planten tot hun recht kunnen komen; ruimte voor een ieder, alles in allen, om te groeien en te bloeien.

In Burgers Bush zag ik deze plant voor het eerst. Ja, daar heeft het ook mee te maken: uit de harde korst kunnen tere bloemen bloeien, die uitstaan naar het Licht.

Gemengde dierentuinervaringen

Gisteren was het een zonnige droge dag, dus ik greep mijn kans om naar de dierentuin te fietsen. Ook daar was het leuk herfst, ook voor de nep-dino, die toch die betovering bij mij genereerde toen ik ze voor het eerst zag in Steven Spielbergs Jurrassic Park.

Ik zag onlangs deze oude film van hem op TV. Wat is hij een goede filmmaker, dacht ik. Hoe hij niet bestaande werelden werkelijk heeft laten worden, waar je weer kijkt door de ogen van een kind. Alle elementen van E.T. zijn hier al aanwezig.

In een dierentuin wordt je in feite ook een beetje voor de gek gehouden; alsof je meekijkt in hun natuurlijke habitat, terwijl alles gekunsteld is. En tóch is het leuk om een stokstaartje in de ogen te kunnen kijken, waar niet uitgesloten is dat deze even nieuwsgierig is naar die andere wezens om hem heen, die zij in de natuur zelf nooit zo zou zien.

Ook grappig om iemand in het publiek te horen zeggen: die eet geen humus. 

 En om te zien dat een panther zich met exact dezelfde gebaren na het eten wast, als een kat bij zijn etensbakje.

Wij weten helemaal niet meer wie wij ‘natuurlijk’ zijn. Londen is letterlijk gebouwd door paardenkracht, in New York zakte je met je voeten in de paardenstront, we eten vegetarische schnitzels en burgers die uit de fabriek komen, want we hebben van dieren een voedseleenheid gemaakt. 

Niet in een dierentuin, waar we de illusie krijgen voorgeschoteld dat we iets ‘natuurlijks’ van ze zien.

‘Ze leven in gevangenschap’ is het andere geluid, maar wie en wat dan niet?…

Ik liep voor het eerst sinds Venetië en New York weer in een grotere groep mensen. Het viel mij niet mee. Een eenheidsworst, waar Duits de enige deviante taal was. Allemaal wit, allemaal hetzelfde soort gedrag, motoriek, kleding. Ik kon de vraag niet van mij afschudden, wie er allemaal PVV zouden stemmen. Ik zag één vrouw met een hoofddoekje, één familie waar negroïde bloed doorheen stroomde…

Maar ik werd even meegenomen naar een ander wereld, toen ik in het donker achter mij iemand ‘Arabisch’ hoorde neuriën, er was daar een goede akoestiek. Zo’n mooi lichtwezen vlakbij, die in het Nederlands ook een scheldwoord is: Kwal.

 

Het bosche ‘strijdtoneel.’

 Dezelfde wandeling, dik een week later. Bijna geen rood-met-witte meer.

Ook het verse verval, maar eens op de foto.

Nu ineens zijn er paars-roze

En één enkele zacht oranje, puntgaaf.

Zo zou ik ook altijd wel willen zijn.

Het zondagse gevoel: Even weer nieuw beginnen.

Zeven jaar cel voor belediging van bus/metro personeel in NYC

Onlangs kreeg ik ongelovige blikken terug, toen ik vertelde dat er in New York zeven jaar gevangenisstraf staat op het beledigen van het personeel in de bus en de metro. Dus nu maar even ‘een bewijs’: dit vignet zit er op elke bus en is ook overal in de metro te zien. Ook de aansporing dat wanneer je iets vreemds ziet of je je onveilig voelt, je direct het personeel kan aanspreken of bellen, ook de NY Police Departement. Daarbij dus ook telefoonnrs.

Zo wordt respect voor ambtsdragers er met de paplepel ingegoten. De onderliggende boodschap is dus: we zijn allemaal afhankelijk van het vervoer in NYC, we willen ons allemaal veilig voelen, degenen die dat bewerkstelligen verdienen dus alle bescherming en respect. Op elk metrostation zijn twee ambtsdragers en bij hun werk hoort ook dat zij midden in de nacht rondlopen en kijken of daklozen in de metro nog comfortabel zijn. In de zomer lopen ze met liters water om uit te kunnen delen, in de metro die dan als een sauna aanvoelt.

Ja, er zijn zwervers en daklozen in New York, maar het algemene beleid en de houding is, dat zij met rust worden gelaten. Dit heb ik meerdere keren gezien: iemand die bij een internetpaal ligt waar wifi is, daar is het ook mogelijk om je mobiel op te laden. 

Er is ook veel politie aanwezig, maar het is een passief soort van aanwezigheid, vriendelijk en toegankelijk. Ook hier de boodschap: we zijn er voor iedereen en niet om controle of macht uit te oefenen, maar om te beschermen. 

Ik liep mee met een demonstratie voor Gaza, en Al Jazeera liep door de hele mars van voren en weer naar achteren en weer terug, overal interviews aan het afnemen. En de politie loopt er ook, met hen mee. 

Er was één incident wat een opstootje zou kunnen worden, toen door een straat een bewoner met een Israëlische vlag zwaaide en scheldkanonades afvuurde op alle voorbijgangers, die natuurlijk ook iets terug begonnen te schreeuwen. Maar de politie greep niet in, en koos ook geen partij. Zij liepen eromheen, zodat in feite beide zich veilig genoeg voelden om hun eigen ding te doen. Ze sloten met een groep de mars, maar waren onderwijl ook in gesprek met demonstranten, relaxed.

De kat

 Twee Venetiaanse katten, beide flinke joekels. De zwarte is de campingkat, bij mijn tent, de rode de kloosterkat in de tuin van San Giorgio. Verder katachtigen die ik op de foto heb gezet, door de tijd heen. In de dierentuin, de display in het natuurmuseum (The National History ) New York, nu uitgestorven. Alle leeuwen in Venetië zijn ook katachtig en Dali op de Biënnale met zijn gemankeerde tijger intrigeerde mij kennelijk ook.

iPad tovert ze tevoorschijn uit mijn fotobibliotheek, nadat ik ‘kat’ als zoekopdracht had ingetypt.

Resultaat: 116 katachtigen in de afgelopen jaren.

Dit gedicht was de aanleiding. Het geeft exact weer, waarom ik een kat of poes als huisdier mis. Jarenlang had ik ze als huisdier, het kan niet meer wegens mijn allergie, maar anders…Ik denk dat een poes in mijn boshuisje een heel leuk leven had gehad; er lopen er wel enkelen rond. 

Dus dan nog maar enkele poses uitgekozen uit die 116. Dat een kat ook zo’n goede neus heeft voor behagelijkheid en dat ene plekje in de zon vindt…zo ben ik zelf ook.

Het bos en New York

 Ik heradem weer helemaal, nu ik weer in het bos ben. Ik had het gazonnetje groen aangeharkt achtergelaten, dit is wat er weer ligt na drie dagen. In mijn stadshuis denk ik steeds, dat ik liever in mijn boshuisje ben. Vooral s’avonds, wanneer het me elke keer weer energie geeft, als ik even buiten ga staan en in een pikdonker bos kijk, waar ik alleen af en toe eikeltjes hoor vallen.

Verder vind ik het in Nederland zo saai. Géén mensen om mij heen, in het bos, dan mis ik niks. Maar waar er wél mensen zijn, mis ik drive en dynamiek. Alles is zó tam. Mensen kijken nogal veel wat chagrijnig en zijn in zichzelf gekeerd. Geen nieuwsgierigheid naar de omgeving om hen heen. Ja…zoals dat er wél is in New York… mij daar tussen de mensen bevinden, maakt mij vrolijk. En je kunt er elke dag iets nieuws of onverwachts meemaken. 

Nu raakt de stad bijvoorbeeld alvast in de ban van Halloween. Een onderdeel van de festiviteiten is de dog-parade, waar honden uitzinnig verkleed worden. Ook in buurten én ook in Elizabeth Street Garden, wordt het in het klein gedaan. Die mix van culturen,overal… In Elizabeth Street Garden wordt er ook aan Yoga en Tai Chi gedaan, poëzie voorgedragen, filmavonden, mensen lezen er op stoeltjes en banken, en dan dus óók dit verkleedfestival voor dieren. Die humor, dat: doe wat je zelf graag wilt en leuk vindt, niemand vindt je gek…die sfeer is in Nederland totaal afwezig.

Er zijn ook buurten, waar de huizen en straten uitbundig in Halloween-sfeer worden opgetuigd. Dyker Heights in Brooklyn is heel bekend, en New Yorkers flaneren door de straten om te kijken. Dat zou ik dus ook gaan doen, als ik er was.

Ik zou de tentoonstelling in Grand Central Station bezoeken, twee weken zijn alle reclame en advertenties verwijderd en hangt het vol foto’s van New Yorkers. Brandon Stanton is daar in 2010 mee begonnen: Mensen in New York fotograferen. Zelfs Nijmegen heeft er een spinn-off van; De mensen van Nijmegen; elke week een item in het stadsblad De Brug, ik ben zelf ook ooit eens op de foto gezet, tesamen met een onbekend meisje, we raakten aan de praat op een bankje bij het Valkhof. 

Ik kwam er ook achter, dat de vrouw op de poster van Woody Allen’s Manhattan, die ik jaren in mijn studentenkamer had hangen, de onlangs overleden Diane Keaton is. En dat het de brug is, die over Roosenvelt Island naar Queens gaat. 

Anyway: ik ga nu het nieuw verschenen boek Dear New York, maar bestellen. Om in het bos, New York nabij te halen. Het belichaamt de volgende ervaring :

Ik kan New York wél naar het bos halen, maar het bos niet naar New York, zo ervaarde ik dat dit jaar. Daarom zou ik niet in New York willen wonen, en dus wél in het bos.

De oudste zijn

Nog wat foto’s uit de oude la en bij elk heb ik herinneringen. Dat Oma en Opa kwamen oppassen toen Ouders voor het eerst een vakantie samen hadden en oom Wim op bezoek kwam. Op die vakantie blijkt later mijn broertje R gemaakt te zijn. Dat plekje, ieder in een eigen badje. De kriebel-majo, maar wél in mijn favoriete ribfluwelen overgooier, het tulpengordijn bij de box van broertje Y, de lichtheid in de kamer, de doopfoto van Zusje A…In die blik van mezelf voel ik weer dat ik een Ernstig kind was.

Al heel jong kreeg ik te horen dat ik op mijn broertjes en zusje moest passen en ook voor ze moest zorgen.

Dat heb ik héél serieus genomen. Moeder had haar ‘kuren’; onbegrijpelijke dingen waar ze eerst mij pijn mee deed. Ze zag dat verdriet en dan zei ik haar, dat dit niet erg was, als ze dezelfde fout maar niet bij een ander kind ging maken. Maar ik zag haar elke keer weer, bij een ieder wél dezelfde fouten maken. Zo jong als ik was, ik voelde mij machteloos. Oneigenlijke beschuldigingen, gebeurtenissen door elkaar heen husselen, het ene kind opzetten tegen de andere…onbegrijpelijk. 

Dat ís het ook, zie ik nu. Het was niet gezond.

Als de oudste heb ik een ieder als het ware zien opgroeien.

Nu typ ik op de oude stoel van Oma, die ik ooit opnieuw bekleed heb. Aan de randen schemert hun olijfkleurige stof, daar waar ik een gebloemde stof er tegenaan heb gespijkerd.

Op de oude foto zit ik er ook, maar waarschijnlijk op een eerdere versie. De stoelen bevielen zó goed, dat ze exact dezelfde weer bestelden, als de vering kapot was gegaan. Dat is dus ook het geval bij deze waarop ik nu zit, maar ik heb er dikke kussens opgelegd, door de tijd heen wéér aan andere laag erboven; het is altijd mijn leesstoel geweest.

Oma had een héél andere energie om zich heen, dan welke ik gewend was. Dít herinner ik mij nog haarscherp. Ik ging alleen met haar in de stad winkelen. Ze spoorde mij aan om ‘meisjesachtige’ dingen te kopen, zoals een jurkje en een tasje. Ze had vier zonen en ik was haar eerste kleindochter. Het jurkje hoefde ik niet, maar ik kwam wél thuis met een fel geel gelakt tasje, in de vorm van een hutkoffertje met daarop een zwart hondje.

Oom W’s hobby was fotograferen, vandaar dat ik best veel kinder-  en babyfoto’s heb. Leuk.

Historische dag. Bedwelmend?

 

De dag van de vrijlating van de twintig nog levende gegijzelden van Israël en rond 2000 (!) Palestijnen waarvan de meesten zonder enig procesrecht vastzaten en waar er mensen bij zijn die 21 (!) jaar hun familie niet hebben gezien. Zie het disproportionele: heel Israël viert feest voor deze twintig, de Palestijnen mogen geen feest vieren.

Ik keek de hele dag zoveel mogelijk naar live-beelden. Voornamelijk veel auto’s, bussen, vliegtuigen in het zicht en uiteindelijk een kleine glimp van de vrijgelatenen. Ondertussen wél de aankomst van Trump in de Knesset en de bijeenkomst aldaar. Trump weet zich bij binnenkomst geflankeerd door zoveel mensen, maar slaagt er desondanks in om een duim naar de camera op te steken.

Trump: een man die volkomen in zijn eigen wereld leeft, waar hijzelf centraal staat en alleen maar telt, maar die het desondanks gelukt is om iedereen te vriend te houden (ter meerdere eer en glorie van hemzelf) en die deze deal gemaakt heeft. Op weg naar een eeuwig durende Vrede in het hele Midden Oosten; dat is nu zijn visioen en doel. 

Zijn lange speech in de Knesset is ook bedwelmend. Vol van eigendunk, maar in feite zegt hij ook: Israël; de enige wijze om jullie gezicht te redden tegenover de wereld ís om nu het volk van God te worden en de vrede te omarmen. Jullie hoeven nu nooit meer bang te zijn, jullie kunnen leven in vrede en harmonie en ik ga jullie daarbij helpen. 

Eén tussenzin vond ik onthullend. Hij zei zoiets van: ik was helemaal niet van plan om me met de wereld te bemoeien, maar nu ga ik door tot Vrede voor het hele Midden Oosten bereikt is.

Woorden, die in zichzelf al daden zijn: er is een filosofische stroming die meent dat dit de echte werking van taal is:  How to Do Things with Words van J.L. Austin, al uit 1955, stond aan het begin van de taalfilosofie.

Trump heeft de macht om zijn eigen woorden waar te maken. Hij kan in de toekomst Israël straffen als zij niet meewerken aan een Palestijnse Staat, hij kan de Arabische landen verenigen door zakelijke deals te blijven sluiten; als hij gelooft in zijn eigen bedwelming dan zou het zomaar wáár kunnen worden. Juist zijn eigen narcisme is dan bron van hoop.

Tijdens het kijken, ging ik een ladenkast opruimen in mijn stadshuis. Zoveel oud papier en troep in zulke laden. En delen van je eigen leven: ik zag de oude landkaarten weer; die ene van Griekenland; mijn eerste reis alleen in mijn studententijd, wegenkaarten van Amerika, een kanokaart van de meren in Zweden,  Keulen, en die London Map nog van de middelbare school… enzovoort, enzovoort…die heb ik allemaal bewaard.

In een oude rode casettenkoffer die ernaast stond, zag ik dat ik bij het opruimen van het huis van mijn ouders, al hun reizen in een tijdslijn had gezet. Ik zag oude foto’s van een stoomboot en dacht eerst even dat dit de boot was waarop Moeder naar Nederland is gekomen. Maar nee, het bleek de boot de zijn waarop zij samen, Vader en Moeder hun verlovingsreis hebben gemaakt, terug naar Indonesië, om hem voor te stellen aan haar ouders. Waarschijnlijk is die reis ook door de laatsten betaald, want zelf waren ze ‘arme studenten’, zoals Moeder dat altijd zei.

Er komt je zo’n andere tijd tegemoet. Toen de wereld nog groot en langzaam was, en je met de boot langs havens voer: Amsterdam- South Hampton- Port Saïd- Colombo…Singapore-Djakarta. Er voeren kennelijk ook geestelijken mee en er kwamen kooplui aan dek met koopwaar. Vader in smetteloos wit, Moeder in elegante jurken. 

Hoe snél toch ook, de hele wereld veranderd is. Hoe jong, tegelijk, de staat Israël is, die nu 77 jaar oud, in hun mensenleven gesticht is. Over de eeuwen heen is het héél goed voor je te zien, dat dit aanvankelijk met tragedie gepaard ging en het hele Midden Oosten verwikkeld geraakt is, in óók de resten van een koloniaal wereldbeeld.

Misschien is het werkelijk mogelijk dat het koloniale vervangen wordt door een bloeiend handel drijven met elkaar, allemaal gelijkwaardige landen in een bloeiende regio. De zakenman Trump ziet dat zo. De narcistische Trump wil ook graag de nieuwe Messias van de Vrede worden. Misschien moet de hele wereld hem dit maar gunnen.

Weekendactiviteiten.

Zonder woorden, voor mijn eigen geheugen, als een graphic novel:

Dan Brown, Secret of Secrets; omringend licht

Gisteren was Dan Brown gast bij Eva Jinek. Hij zoekt een huis op de Veluwe en fietst hier graag, samen met zijn Friese verloofde. Ongekend, fietsen door almaar bossen, zegt hij. Grappig, want hoe geweldig ik het ook vindt in New York en Venetië ; ik ben mij zelf daar ook des te bewuster van geworden; hoe bijzonder Nederland óók is.

Hij vertelde over zijn nieuwe boek, waar hij acht jaar aan heeft gewerkt en dat gaat over het menselijk bewustzijn. Begonnen na de dood van zijn moeder met de vraag: is er écht niks na de dood? Dat was zijn aanname destijds: als je lichaam sterft, dan ga je net als een computer uit. Nú, na zoveel onderzoek en gesprekken met mensen met de bijna-doodervaring denkt hij dat er na de dood wél iets van je bewustzijn blijft, dat zou eigenlijk het meest ‘logische’ zijn.

Ik las zijn boek als laatste vakantieboek in Venetië, geheel in mijn eigen traditie van een spannende thriller op het strand. Het kwam 9 september uit, maar lag ook al vertaald in het Italiaans in de winkel. Nu dus ook in het Nederlands. Dit kan alleen bij zo’n bestseller auteur als hij. Hoe groot zal de impact van dit boek worden? 

Ik zou het leuk vinden als dit boek een aanleiding wordt om er tenminste een gesprek over op gang te krijgen. Niet zomaar tevreden zijn met alleen de wereld van de bewijsbare feiten. 

Bovendien worden we er wellicht ook een aardiger Mensheid van. Want de aanname is dan: er is een algemeen bewustzijn ‘buiten’ ons, waar wij deel van zijn. Of: het Universum is op de een of andere wijze één bewustzijn, waaruit alles onstaat en gecreëerd wordt. Alles is dus met elkaar verbonden. Ook de wetenschap maakt werkelijke stappen en komt met nieuwe hypotheses over het Universum;  hoe de tijd werkt, toekomst en verleden. Oorzaak en gevolg. En doet dus ook haar best om dichter bij de werking van het brein te komen, dus ook bij het bewustzijn. Duizelingwekkend. Het was zijn moeilijkste boek om te schrijven, hij is vaker gestopt, niet wetend hoe hij al deze ideeën en theorieën in een lekkere page-turner moest verwerken. Maar het is hem wél gelukt.

Wat mij bij zal blijven, zijn de gedachten over het aureool, de stralenkrans. In alle culturen en religies komt deze voor. Hoe kan dat? De aanname is dat deze iets zegt over de kwaliteit van de afgebeelde, en dat dit van binnenuit komt. Kracht, inspiratie, heiligheid. Maar wat als je het omkeert? Die stralen wijzen niet naar iets wat in deze mensen zit, nee, deze mensen waren betere antennes voor dat wat van buiten ons, in hen kwam. De ‘stralen’, de kroon van licht, is er altijd, wij leven daarin.

Op de allerlaatste pagina van het boek staan Robert Langdon en zijn geliefde Katherine bij het Vrijheidsbeeld. ( Hij verbindt zich voor het eerst echt aan een vrouw, zoals Dan Brown ook in zijn dagelijkse leven.) Eind goed, al goed. Dit is geen spoiler, Robert Langdon overleeft het altijd.