De oorlog scherpt dit bewustzijn: dat alles van waarde zó fragiel is, zo kwetsbaar… en er begint bij mij een vermoeden te gloren dat deze oorlog, ook door de wereldwijde toespraken van Zelensky, aan de oppervlakte brengt dat elk land en continent terug moet naar de eigen grondvesten, wat van waarde is. China en Rusland: ze vestigen hun waarde in de autarkie: als er een sterke en wijze leider is, dan zal het land floreren. Toen ik een maand in Beijing was, ervaarde ik hoe dwars door de moderne nieuwbouw, die oude wereld nog aanwezig was, van de harmonie van de vier windrichtingen met een eigen poort en tempelcomplex en in het centrum daarvan de Verboden Stad, waar vanuit stabiliteit gegarandeerd wordt: Chinese filosofie en staatsinrichting inéén. Het Plein van de Hemelse Vrede, waar de huidige politieke macht gehuisvest is, ligt er pal onder, qua oppervlakte even groot als de Verboden stad.
Door twee boeken die ik de afgelopen dagen las: Het Kremlin; een politieke en culturele geschiedenis van Catherine Merridale en: De toekomst die nooit kwam; Hoe Rusland worstelt met zijn verleden van Marc Jansen, begint er een vermoeden te gloren dat ‘Het Kremlin’ ook een soort van Vaticaanstad is: de wereld is gecentreerd op één plek met een wereldbeeld dat ‘Rusland’, ook qua oppervlakte het grootste land van de wereld, door God bedoelt is om wat werkelijk van menselijke waarde is te behoeden. Tegenover het verderfelijke westen dus, die van zichzelf vindt juist heel erg goed op de juiste weg te zijn: Zeker de afgelopen pandemie-jaren, waar er ineens alle aandacht is voor het slavernij-verleden; Black Lives Matter, en een steeds meer gedetailleerde LHBTQ+ etc-beweging die ook plaatsen opeisen binnen de politiek.
Eigenlijk leeft het moderne westen, waar God steeds meer uit verbannen werd, tóch vanuit het ‘ouderwetse’ christelijke idee van de heilsgeschiedenis: met Jezus is de geschiedenis kwalitatief veranderd in een geschiedenis van toenemende ‘heil’, vooruitgang, en we prijzen onszelf als we excuses kunnen aanbieden voor wat niet goed ging in het verleden. Het oude christelijke wereldbeeld is overgegaan in het verlichtingsdenken. En toen kwam Hitler er ook nog eens tussendoor die met dit idee van ‘heil’ aan de haal ging… En ondertussen was daar aan de andere zijde de Russisch Orthodoxe kerk, die zich ooit losmaakte van het Latijnse Rome en een eigen Vaticaanstad bouwde binnen het Kremlin, altijd nauw verbonden met de heersende politieke macht en de spiritualiteit van de Russen betekenis geeft: Overgave aan het hogere, en op aarde is dat De Leider, en hartstochtelijk lijden hoort bij de goede zaak. En in dat wereldbeeld moet Rusland terug naar het glorieuze verleden, toen het nog één rijk was.
En nu dan? In NRC vandaag, een artikel met de vraag: Wat als de wreedheden in Boetsja geen incidenten zijn, maar strategie? Wat, en gedurende een dag lijkt dit steeds meer het geval te gaan zijn, als er géén sprake is van soldaten die door het lint gaan en hun momentum willen grijpen door huizen te plunderen om in ieder geval thuis te kunnen komen met laptops, bontjassen, matrassen, sieraden en de hele zooi aan luxe die ze tegenkomen, maar als ze gewoonweg het commando hebben gekregen om bijvoorbeeld de postbode die een sigaretje op zijn balkon ging roken af te schieten, wat dan?
Dan was er in het begin van de oorlog wellicht het beeld, dat zij hun broeders kwamen bevrijden, binnen vijf dagen en dat met de inname van Kyiv , het Kremlin als het ware ook het Vaticaanstad van het Oosten in Moskou, weer verbonden zou worden met de oerplek waar ooit de Russische cultuur begon… En toen is daar razendsnel een nieuw beeld en strategie overheen gelegd: Nee, dat kan niet meer, onze Oekraïense broeders blijken te ver heen, ze zijn te zeer al vergiftigd door het verderfelijke Westen: dan is het nu onze taak om ze uit te roeien, elke dode meer, is een bijdrage aan de goede zaak. En dan krijgt Zelensky gelijk, die, al voor de bewijzen die er nu zijn dat er in Boetsja al drie weken geleden mannen op straat zijn afgeschoten, de oorlog in het parlement van Israël vergeleek met de Holocaust, wat niet goed viel.
Zal recht en waarheid zegevieren? Er is nu een concreet slagveld, waar de hele wereld wacht op een nieuwe aflevering: kan Oekraïne de aanstaande aanval in het Oosten van het land weerstaan? Maar er is ook een andere ideeën-oorlog gaande: Hoe geloofwaardig is de Veiligheidsraad als deze Rusland laat zitten, waar die zit? Kiest de Paus eindelijk partij door op bezoek te gaan in Oekraïne en naar de kleine Oekraïense kerk, die zich al jaren geleden heeft afgescheiden van de machtige Russisch-orthodoxe en in de semi-oorlogssituatie die er al aan de grens was, daadwerkelijk ondersteuning gaf? Zal Europa na de steenkool, dan eindelijk ook het gas en olie afsluiten, (In Nederland is dat voor 34 miljoen (!) euro aan gas per dag), meer politieke leiders naar Kyiv gaan en garanties geven voor een veilig Oekraïne in welke vorm dan ook, wanneer deze oorlog gestreden is? … Tja. Deze vragen houden me bezig en na de sneeuw wacht ik -ik wel- warm binnen, en ik ga weer havermoutpap eten, op de zon.
