De oudste zijn

Nog wat foto’s uit de oude la en bij elk heb ik herinneringen. Dat Oma en Opa kwamen oppassen toen Ouders voor het eerst een vakantie samen hadden en oom Wim op bezoek kwam. Op die vakantie blijkt later mijn broertje R gemaakt te zijn. Dat plekje, ieder in een eigen badje. De kriebel-majo, maar wél in mijn favoriete ribfluwelen overgooier, het tulpengordijn bij de box van broertje Y, de lichtheid in de kamer, de doopfoto van Zusje A…In die blik van mezelf voel ik weer dat ik een Ernstig kind was.

Al heel jong kreeg ik te horen dat ik op mijn broertjes en zusje moest passen en ook voor ze moest zorgen.

Dat heb ik héél serieus genomen. Moeder had haar ‘kuren’; onbegrijpelijke dingen waar ze eerst mij pijn mee deed. Ze zag dat verdriet en dan zei ik haar, dat dit niet erg was, als ze dezelfde fout maar niet bij een ander kind ging maken. Maar ik zag haar elke keer weer, bij een ieder wél dezelfde fouten maken. Zo jong als ik was, ik voelde mij machteloos. Oneigenlijke beschuldigingen, gebeurtenissen door elkaar heen husselen, het ene kind opzetten tegen de andere…onbegrijpelijk. 

Dat ís het ook, zie ik nu. Het was niet gezond.

Als de oudste heb ik een ieder als het ware zien opgroeien.

Nu typ ik op de oude stoel van Oma, die ik ooit opnieuw bekleed heb. Aan de randen schemert hun olijfkleurige stof, daar waar ik een gebloemde stof er tegenaan heb gespijkerd.

Op de oude foto zit ik er ook, maar waarschijnlijk op een eerdere versie. De stoelen bevielen zó goed, dat ze exact dezelfde weer bestelden, als de vering kapot was gegaan. Dat is dus ook het geval bij deze waarop ik nu zit, maar ik heb er dikke kussens opgelegd, door de tijd heen wéér aan andere laag erboven; het is altijd mijn leesstoel geweest.

Oma had een héél andere energie om zich heen, dan welke ik gewend was. Dít herinner ik mij nog haarscherp. Ik ging alleen met haar in de stad winkelen. Ze spoorde mij aan om ‘meisjesachtige’ dingen te kopen, zoals een jurkje en een tasje. Ze had vier zonen en ik was haar eerste kleindochter. Het jurkje hoefde ik niet, maar ik kwam wél thuis met een fel geel gelakt tasje, in de vorm van een hutkoffertje met daarop een zwart hondje.

Oom W’s hobby was fotograferen, vandaar dat ik best veel kinder-  en babyfoto’s heb. Leuk.

Historische dag. Bedwelmend?

 

De dag van de vrijlating van de twintig nog levende gegijzelden van Israël en rond 2000 (!) Palestijnen waarvan de meesten zonder enig procesrecht vastzaten en waar er mensen bij zijn die 21 (!) jaar hun familie niet hebben gezien. Zie het disproportionele: heel Israël viert feest voor deze twintig, de Palestijnen mogen geen feest vieren.

Ik keek de hele dag zoveel mogelijk naar live-beelden. Voornamelijk veel auto’s, bussen, vliegtuigen in het zicht en uiteindelijk een kleine glimp van de vrijgelatenen. Ondertussen wél de aankomst van Trump in de Knesset en de bijeenkomst aldaar. Trump weet zich bij binnenkomst geflankeerd door zoveel mensen, maar slaagt er desondanks in om een duim naar de camera op te steken.

Trump: een man die volkomen in zijn eigen wereld leeft, waar hijzelf centraal staat en alleen maar telt, maar die het desondanks gelukt is om iedereen te vriend te houden (ter meerdere eer en glorie van hemzelf) en die deze deal gemaakt heeft. Op weg naar een eeuwig durende Vrede in het hele Midden Oosten; dat is nu zijn visioen en doel. 

Zijn lange speech in de Knesset is ook bedwelmend. Vol van eigendunk, maar in feite zegt hij ook: Israël; de enige wijze om jullie gezicht te redden tegenover de wereld ís om nu het volk van God te worden en de vrede te omarmen. Jullie hoeven nu nooit meer bang te zijn, jullie kunnen leven in vrede en harmonie en ik ga jullie daarbij helpen. 

Eén tussenzin vond ik onthullend. Hij zei zoiets van: ik was helemaal niet van plan om me met de wereld te bemoeien, maar nu ga ik door tot Vrede voor het hele Midden Oosten bereikt is.

Woorden, die in zichzelf al daden zijn: er is een filosofische stroming die meent dat dit de echte werking van taal is:  How to Do Things with Words van J.L. Austin, al uit 1955, stond aan het begin van de taalfilosofie.

Trump heeft de macht om zijn eigen woorden waar te maken. Hij kan in de toekomst Israël straffen als zij niet meewerken aan een Palestijnse Staat, hij kan de Arabische landen verenigen door zakelijke deals te blijven sluiten; als hij gelooft in zijn eigen bedwelming dan zou het zomaar wáár kunnen worden. Juist zijn eigen narcisme is dan bron van hoop.

Tijdens het kijken, ging ik een ladenkast opruimen in mijn stadshuis. Zoveel oud papier en troep in zulke laden. En delen van je eigen leven: ik zag de oude landkaarten weer; die ene van Griekenland; mijn eerste reis alleen in mijn studententijd, wegenkaarten van Amerika, een kanokaart van de meren in Zweden,  Keulen, en die London Map nog van de middelbare school… enzovoort, enzovoort…die heb ik allemaal bewaard.

In een oude rode casettenkoffer die ernaast stond, zag ik dat ik bij het opruimen van het huis van mijn ouders, al hun reizen in een tijdslijn had gezet. Ik zag oude foto’s van een stoomboot en dacht eerst even dat dit de boot was waarop Moeder naar Nederland is gekomen. Maar nee, het bleek de boot de zijn waarop zij samen, Vader en Moeder hun verlovingsreis hebben gemaakt, terug naar Indonesië, om hem voor te stellen aan haar ouders. Waarschijnlijk is die reis ook door de laatsten betaald, want zelf waren ze ‘arme studenten’, zoals Moeder dat altijd zei.

Er komt je zo’n andere tijd tegemoet. Toen de wereld nog groot en langzaam was, en je met de boot langs havens voer: Amsterdam- South Hampton- Port Saïd- Colombo…Singapore-Djakarta. Er voeren kennelijk ook geestelijken mee en er kwamen kooplui aan dek met koopwaar. Vader in smetteloos wit, Moeder in elegante jurken. 

Hoe snél toch ook, de hele wereld veranderd is. Hoe jong, tegelijk, de staat Israël is, die nu 77 jaar oud, in hun mensenleven gesticht is. Over de eeuwen heen is het héél goed voor je te zien, dat dit aanvankelijk met tragedie gepaard ging en het hele Midden Oosten verwikkeld geraakt is, in óók de resten van een koloniaal wereldbeeld.

Misschien is het werkelijk mogelijk dat het koloniale vervangen wordt door een bloeiend handel drijven met elkaar, allemaal gelijkwaardige landen in een bloeiende regio. De zakenman Trump ziet dat zo. De narcistische Trump wil ook graag de nieuwe Messias van de Vrede worden. Misschien moet de hele wereld hem dit maar gunnen.

Weekendactiviteiten.

Zonder woorden, voor mijn eigen geheugen, als een graphic novel:

Dan Brown, Secret of Secrets; omringend licht

Gisteren was Dan Brown gast bij Eva Jinek. Hij zoekt een huis op de Veluwe en fietst hier graag, samen met zijn Friese verloofde. Ongekend, fietsen door almaar bossen, zegt hij. Grappig, want hoe geweldig ik het ook vindt in New York en Venetië ; ik ben mij zelf daar ook des te bewuster van geworden; hoe bijzonder Nederland óók is.

Hij vertelde over zijn nieuwe boek, waar hij acht jaar aan heeft gewerkt en dat gaat over het menselijk bewustzijn. Begonnen na de dood van zijn moeder met de vraag: is er écht niks na de dood? Dat was zijn aanname destijds: als je lichaam sterft, dan ga je net als een computer uit. Nú, na zoveel onderzoek en gesprekken met mensen met de bijna-doodervaring denkt hij dat er na de dood wél iets van je bewustzijn blijft, dat zou eigenlijk het meest ‘logische’ zijn.

Ik las zijn boek als laatste vakantieboek in Venetië, geheel in mijn eigen traditie van een spannende thriller op het strand. Het kwam 9 september uit, maar lag ook al vertaald in het Italiaans in de winkel. Nu dus ook in het Nederlands. Dit kan alleen bij zo’n bestseller auteur als hij. Hoe groot zal de impact van dit boek worden? 

Ik zou het leuk vinden als dit boek een aanleiding wordt om er tenminste een gesprek over op gang te krijgen. Niet zomaar tevreden zijn met alleen de wereld van de bewijsbare feiten. 

Bovendien worden we er wellicht ook een aardiger Mensheid van. Want de aanname is dan: er is een algemeen bewustzijn ‘buiten’ ons, waar wij deel van zijn. Of: het Universum is op de een of andere wijze één bewustzijn, waaruit alles onstaat en gecreëerd wordt. Alles is dus met elkaar verbonden. Ook de wetenschap maakt werkelijke stappen en komt met nieuwe hypotheses over het Universum;  hoe de tijd werkt, toekomst en verleden. Oorzaak en gevolg. En doet dus ook haar best om dichter bij de werking van het brein te komen, dus ook bij het bewustzijn. Duizelingwekkend. Het was zijn moeilijkste boek om te schrijven, hij is vaker gestopt, niet wetend hoe hij al deze ideeën en theorieën in een lekkere page-turner moest verwerken. Maar het is hem wél gelukt.

Wat mij bij zal blijven, zijn de gedachten over het aureool, de stralenkrans. In alle culturen en religies komt deze voor. Hoe kan dat? De aanname is dat deze iets zegt over de kwaliteit van de afgebeelde, en dat dit van binnenuit komt. Kracht, inspiratie, heiligheid. Maar wat als je het omkeert? Die stralen wijzen niet naar iets wat in deze mensen zit, nee, deze mensen waren betere antennes voor dat wat van buiten ons, in hen kwam. De ‘stralen’, de kroon van licht, is er altijd, wij leven daarin.

Op de allerlaatste pagina van het boek staan Robert Langdon en zijn geliefde Katherine bij het Vrijheidsbeeld. ( Hij verbindt zich voor het eerst echt aan een vrouw, zoals Dan Brown ook in zijn dagelijkse leven.) Eind goed, al goed. Dit is geen spoiler, Robert Langdon overleeft het altijd. 

Learning to be alive

 In de New York Times een uitgebreide reportage van een ex-gegijzelde die in Januari 2024 vrijgelaten is en terug is gekeerd in Israël. Hoe zij haar leven weer oppakt. Ze bezoekt haar oude huis in de kibboets waar ze woonde, je ziet haar nieuwe huis, haar nieuwe vriendin. In een la bewaard ze een certificaat van Hamas over haar vrijlating. Intrigerend; het ziet er zorgvuldig gemaakt uit én ze hecht er waarde aan.

Geen woningnood in Israël, zo lijkt het. Ze woonde in een Young Generation Neighboorhood. Allemaal een eigen klein appartementje, dat gun je jonge mensen in Nederland ook. Ruimte genoeg in Israël, in zo’n kibboets tegen Gaza aan en al die mogelijkheden voor nieuwe nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever…

Dát zij haar leven weer kan oppakken, na zulke vreselijke ervaringen, je gunt het haar van harte.

Maar… zó is de wereld waarin Palestijnse gegijzelden ‘thuis’ komen, met nóg eens een bombardement, gisteren. 

En dit zijn enige cijfers die Greta Thunberg plaatst op Insta. Israël leeft volstrekt in een eigen bubble. In 77 jaar gecreëerd en schendingen van verdragen door de wereld toegestaan. Palestijnen behandeld als terroristen. Learning to be alive again…Wanneer?… Israël wil leven, zo ook de Palestijnen.

Rood-met-witte

Yes! Ik sla spontaan een kreet in de stilte van het bos, bij het zien van de eerste rood-met -witte-stippen.

 

Er zijn ook andere paddenstoelen.

En veel sporen van wilde zwijnen.

Maar de rood-met-witte domineert.

Fantastisch. Zo lang ik daarbij stemgeluid maak, is het oké met mij.

O!

Het Contraleven ; overal

In de NRC een artikel over Joden nu, in Israël. Hun hoop en vertrouwen uit zich door weer terug te keren naar de kiboetsen vlakbij de muur. Je ziet lachende, vriendelijke gezinnen; met poedeltje bij een hek staan, fijne gezondheidssandalen aan de voeten, de handen in de zakken, lekker ontspannen. Je ziet dat een militaire bewakingspost de sfeer heeft van een hippie huisje in pastelkleuren, op de muur een tekening van een pistool dat uit groen bestaat met een roos, mozaïek op de muur gemaakt, olijfbomen gepland. Allelujah, wij zijn de moedigen, de vredestichters, wij wonen en werken en planten… de steppe zal bloeien. Ondanks 7 Oktober, ondanks het terrorisme.

De foto’s vertellen het zó duidelijk: er is in deze beleving helemaal NIEMAND aan de andere kant van de muur. Geen mensen. Zo was het altijd al, voor 7 Oktober. Er was een vaag soort besef van gevaar en dreiging, maar niet echt iets om je zorgen over te maken. Want Israël zorgt goed voor zichzelf; militair alles op orde en hoe méér nederzettingen er gebouwd worden, deste meer zal Vrede toenemen.

En toen kwam 7 Oktober. 

De muur werd even poreus, het anonieme slapende Monster aan de andere kant bleek te leven. Sindsdien doet Israël niks anders dan dit Monster definitief te verslaan. 

Het is bijna aan het lukken. Gaza is voor 82%  verwoest, een kale vlakte vol puin. 

Niemand in Israël ziet het, maar de wereld weet het. Zoveel beter dan vóór 7 Oktober. Er wonen ménsen aan de andere kant van de muur, ze heten Palestijnen en ze zijn bruut van hun grond verdreven, met medewerking van dezelfde hele wereld, om de Joden een eigen staat te geven.

Hun werkelijkheid was er altijd al één van milde gevangenschap, maar nu is het een hel. Hier geen mogelijkheid om de doden en slachtoffers te herdenken met foto’s en een kaarsje, zoals in Israël en op elke andere plek waar mensen leven, want mensen kunnen helemaal niet meer leven in Gaza. 

Nog éven, denkt Israël, nog even op het wereldpodium de schone schijn ophouden, de gegijzelden terug proberen te krijgen, en ondertussen verder gaan met uithongeren en bombarderen. Nog even en dan zijn we van het Monster verlost.

Ik lees Het Contraleven, het is van 1988, maar ook hier al krijg je een heel goede inkijk in de complexe Joodse identiteit. En hoe deze (en het zijn in totaal nog geen 16 miljoen mensen),  zich moet manifesteren in ‘de rest van de wereld’. Het is kennelijk nooit vanzelfsprekend om Joods te zijn. 

Ja, ik probeer hier, twee jaar na 7 Oktober, genuanceerd te zijn. Er zijn altijd en overal; in elk volk, familie’s, democratieën, kerken, het Westen en het Oosten en alles ertussenin en waarschijnlijk ook in mezelf ?,  (al wil ik daar liever niet aan), wolven in schaapskleren.