Vorig jaar was ik in New York op 9/11. Ik ging eerst naar het dansritueel Table of Silence bij het Lincoln Center in de ochtend; precies wanneer de eerste toren geraakt wordt staat iedereen even stil, daarna gaat de dans door. S’avonds ging ik naar het Memorial.
Nu keek ik live naar het voorlezen van alle namen van de slachtoffers. Dat duurt meer dan drie uur, het zijn bijna 3000 namen. Ondertussen komen daar nog 24.000 mensen bij die in de loop van de 24 jaar kanker hebben gekregen door de giftige stoffen die toen vrij zijn gekomen; 8000 daarvan zijn al gestorven.
Het voorlezen gebeurt door familieleden, verwanten, geliefden. Nieuwe generaties nemen dit ritueel over: ook kleinkinderen of neven en nichten die de overledene nooit hebben gekend doen mee. Men schrijft zich in voor de loterij, door het 9/11 Memorial Museum georganiseerd; want er zijn veel meer gegadigden dan nodig is.
Ze krijgen maanden van te voren een geluidsbandje met de juiste uitspraak van de namen.
Ieder tweetal leest twintig namen, op alfabetische volgorde en ze eindigen met de naam van de omgekomen geliefde met nog wat persoonlijke woorden. Het valt mij op hoevelen daarvan het gevoel hebben dat deze overledene over hen waakt en ze ervan overtuigd zijn, dat zij haar of hem weer zullen ontmoeten. En dan alleen wanneer ik het geluid aanhad, want het had voor mij niet zoveel zin om urenlang alles woord voor woord te volgen. Een partner zegt: ‘Het is 24 jaar geleden, maar het lijkt 24 minuten.’
Dit is dus een bijzonder moment: om 10.28 uur, wanneer de tweede toren valt, schijnt elk jaar het zonlicht op de Oculus en geeft een lichtstreep die de hele binnenruimte verlicht. Het heet The Way of Light. Het is als een opstijgende vogel, een vredesduif…dit knooppunt van metrowegen.
Het is een indrukwekkend monument, die twee watervallen die een peilloze diepte ingaan, elk op de plek en met de afmeting van de Twin Towers. In de rand zijn alle namen gegraveerd. Wanneer er een witte roos bij de naam is, dan is het de geboortedag van de overledene, dit wordt dus het hele jaar zo bijgehouden.
De avond tevoren is er ook een ritueel, waar allen die in functie zijn gestorven worden herdacht; voornamelijk brandweermensen, maar ook mensen van de politie.
Ik vond het heel bijzonder om het vorig jaar mee te maken. Ik wandelde er in het donker langs de Hudson heen, het lichtmonument werd steeds scherper. De nieuwe Freedom Tower heeft de hoogte van het jaar waarin New York haar onafhankelijkheidsverklaring heeft getekend.
Ik herinner me het harde geruis van het water, terwijl tegelijk het geroezemoes van alle mensen het bijna overstemde.
En dan al die persoonlijke boodschappen bij de neergelegde bloemen.