Maar eerst moet De Plunderaars uit, De nazi-obsessie met kunst van de Zweed Anders Rydell. Héél boeiend: dat Hitler in Linz droomde van een megalomaan museum vol kunst. Hij hield van, nu helemaal geworden, obscure schilders uit de 19e eeuw. Alles vanaf het impressionisme en de moderne kunst, zoals Paul Klee, Picasso, het Kubisme en het expressionisme was ‘ontaard’ en moest wat hem betreft vernietigd worden, maar andere hooggeplaatsten zoals Hermann Göring hadden een andere smaak en legden enigszins in het geheim, eigen kunstverzamelingen aan. Een aanzienlijk deel van de energie en aandacht was gericht om grote kunstverzamelingen van rijke Joden op te sporen en te confisqueren. Er werd geroofd, geplunderd en vernietigd. Je kunt daarbij denken, dat een ieder die groots wil leven en een visioen heeft van de ‘best of possible world’s’ ook put en zich wil laten voeden uit wat de mensheid eerder aan moois heeft voortgebracht… Hoe verderfelijk die wereld verder dan ook is… Dit terzijde.
Ik ging op zoek naar de grote Turkse supermarkt Özbaktat, die ergens in een woonwijk verscholen moest zijn. Er is altijd zo’n moment dat ik in de buurt ben, maar het net niet kan vinden, dus ik vroeg twee mensen op straat de weg: ‘Geen idee, ze waren hier niet bekend, maar vraag het in de winkel, hij weet het vast wel’. Dus ik keek achter hen en dat bleek de ingang, onaanzienlijk, zonder pui of wat dan ook, gewoon een woonhuis, had ik anders gedacht, van: ‘De Tweede Lezer, Tweedehands boeken en strips’. Binnen ontsloot zich een wereld VOL boeken, tot de nok gevuld, in stapels vanaf de grond, van de ene nauwe ruimte in de andere, laddertjes aan alle zijden. Alles wat je verzint bij een verscholen antiquariaat dat magisch verschijnt, met een echte boekliefhebber daarin.
Daar hoort ook een gesprek bij dat er al gevoerd werd, toen ik binnen kwam: over de zeldzame druk van het een of ander, en dat de eigenaar nog wel iemand wist, die morgen weer langs zou komen die deze serie ook had verzameld en deze wilde verkopen, hij kon eens vragen of hij genegen was om alleen dit ene deel weg te doen, maar beide schatten uiteindelijk in van niet. Ik snuffelde wat en kroop steeds dieper in de krochten van de boekhandel. De eigenaar kwam vragen of hij kon helpen. ‘Wat een onverwachte verrassing, hier!’ zei ik, ‘bent u nooit bang voor een brand?’ Nee, helemaal niet: hij verzekerde mij dat boeken heel slecht branden en hij was al 35 jaar boekhandelaar, er was nooit wat gebeurd, en nu had hij zijn langste tijd wel gehad. Ja, écht?, reageerde ik een beetje teleurgesteld, schat ik in, want hij zei: ‘Ja, 35 jaar, dat wordt het nooit meer.’ O, ja natuurlijk, dat is ook zo, zei ik. De man was enigszins van mijn eigen leeftijd en de sterfelijkheid doemt op aan de horizon…
Nee, ik zocht niks speciaals, ik zocht de Turkse supermarkt, of wacht ja, misschien toch wel: had hij iets van Corto Maltese? Ik liep met hem mee, weer helemaal naar voren, hij klom zijn laddertje op en haalde van verschillende planken wat andere boeken van Hugo Pratt, de schrijver en tekenaar, want hij had nog veel meer gemaakt, waarvan ik nog niks wist. En zowaar kwam hij ook met een tweedehandsje aan, exact die ene die ook bij Bol.com te koop was en die ik zelfs al in mijn winkelwagentje had gestopt, maar nog niet besteld, met een vage notie: misschien kom ik die nog wel tegen, al dacht ik daarbij meteen: maar waar dan? Nou, daar, dus.
De andere klant mengde zich ook in het gesprekje en beiden hadden nog wel een tip voor mij: de Fransman Bourgeon, die bekend was dat hij zéér nauwkeurig reseach deed, hij was van beroep glasschilder, vandaar misschien, zodat werkelijk alles wat hij tekende ook klopte met ooit bestaande kleding, gebruiksvoorwerpen, enzovoort, vast ook wel in de bieb verkrijgbaar, zó klassiek en bekend. Later las ik dat zijn hoofdpersonages altijd krachtige vrouwen zijn. Bijna had ik ter plekke een album van hem gekocht omdat ik zag dat het zich in Afrika afspeelde en bij nader inzien rondom Abomey en een dorp op palen in het water in Benin, waar ik ook geweest ben. En ja, inderdaad, de detaillering van kruiken en flessen langs de lemen muren, de bootjes bij de houten palen, de wijze waarop de mensen zitten en bewegen en hun kleding: alsof ik er even weer was. ‘Ik kom zeker terug’, zei ik bij het weggaan en nu wellicht om tóch dat album nog eens in te zien en aan te schaffen.
En toen was er nog de Turkse supermarkt met ervoor een levendig buurtwinkelcentrumpje, dat me wel een beetje aan buurtjes in Amsterdam deed denken, rondom de Noordermarkt of ergens rondom de Jordaan of de Albert Cuyp. Wat een grote groenten en fruitafdeling, die al buiten begon en ja, ik hou van de sfeer en de illusie dat je als het ware, even niet in Nederland bent.
Ik typ dit, met geurend Turks brood en de cellist Harriet Krijgh, begeleid met de piano van Magda Amara: Silent Dreams’. Ze vertelde in ‘Podium Witteman' van afgelopen zondag dat deze cd haar meest intieme en persoonlijke is, met liederen die al haar leven lang meegaan, te beginnen toen ze een kind was en haar oma een liedje voor haar zong. Tijdens de lockdown vroeg ze zich af, of ze de cello kon laten zingen, zonder de woorden, zou de zeggingskracht aanwezig blijven? Ja dus, heel mooi, een mengeling van schoonheid en melancholie… Hoe die lockdown ook goede dingen heeft gegeven…Zoals ook de vondst van mijn boshuisje… Ánders met de dingen omgaan, dan zoals we dachten dat het leven vanzelfsprekend was en zo onverwachte dingen tegenkomen… dat zal de uitdaging blijven.
