Ik kwam dit animatie-filmpje toevallig tegen. Gemaakt door Kirsten Lepore. Een bloot figuurtje kijkt je doordringend aan, zegt dat die je heeft gemist en gaat jou
tekenen: Hi Stranger! Het kán eigenlijk helemaal niet: dat je geraakt wordt en je een beetje betrapt voelt door een poppetje van was, met blote billen. Ik dacht aan de term ‘The Tender Narrator’; De tedere verteller dus, iemand die in een soort van vierde dimensie aan jou het verhaal vertelt. Een omweg dus, een soort van afstand die er dan ontstaat. Want iemand vertelt vanaf een plek die niet in de concrete werkelijkheid bestaat, haar verhalen. Die verteller is niet onkwetsbaar alwetend en alziend, maar is nabij in een soort van tijdloosheid.
Misschien dat alle met de hand gemaakte animatie, voor elke minieme beweging van de materie, een fotobeeld, de Stop- Motion techniek, dit bewerkstelligt: Je weet dat achter de schermen de maker véél energie, aandacht, tijd, ál haar creativiteit heeft gegeven om tot dit ‘simpele’ resultaat te komen, dit ogenschijnlijk zo’n eenvoudige verhaal.
De term Tender Narrator is verzonnen voor het oeuvre van de Poolse Olga Tokarcuk, Nobelprijswinnaar in 2015, waar ik de afgelopen dagen vol van ben. Het begon met ‘Jaag je ploeg over de botten van de doden’, die we in de boekenclub lazen. Voor het eerste meldde iemand halverwege niet meer van plan te zijn nog verder te lezen, ze vond het té deprimerend. Om vervolgens op de boekenclub te melden dat ze helemaal enthousiast was geworden bij de tweede poging. Mijn ogen rolden bijna uit mijn kassen, van verbazing. Het boek heeft een enorme impact op lezers: er zijn er die na lezing vegetariër zijn geworden. Het lijkt alsof je in een thriller bent beland. De hoofdpersoon, een oudere vrouw, woont afgelegen in de bossen, is fel tegen de jacht en meldt over vier doden in haar omgeving. Zij meent dat de dieren zelf wraak hebben genomen, tegen deze harteloze jagers. Zij ziet het lot zich voltrekken, gesteund door haar astrologische kennis; het stond al in de sterren.
Ik zelf had ook aardig heftige gevoelens bij het boek. Bij mijn eerste lezing raakte ik wel betrokken in dit schemerige universum, waar er ruime plek is voor eenzaamheid, de natuur en de liefde voor dieren. Maar bij de tweede lezing, als je ook weet hoe het einde is, had ik de neiging om het boek weg te werpen: Waarom wil ik hiervan weten, wat is het nut?
Daarna las ik in rap tempo twee andere boeken, helemaal anders van stijl en sfeer. In ‘De Rustelozen’ ga je mee op reis met heel veel figuren, het boek lijkt een samenraapsel van korte anekdote’s en langere verhalen die je ook nog eens in brokken voorgeschoteld krijgt. Er gebeurt iets heel bijzonders in je brein. Je snapt eigenlijk niet goed wat je allemaal leest en waar het heengaat, maar toch is alles ergens met elkaar verbonden. Dat is het werk van ‘de tedere verteller’: die neemt je bij de hand en vraagt eigenlijk aan je of je met mededogen wilt kijken naar al die verschillende mensen, ieder in hun eigen universum.
Goed kijken en waarnemen kan misschien alleen als je ook enige afstand kunt nemen. Je bent betrokken, maar geen deelnemer, je bent in staat en bereid om je in alle posities in te leven.
In dit schilderij van Edouard Manet gebeurt ook iets dergelijks: Via een omweg kan je naar dit meisje kijken. Zij weet niet dát je kijkt. Want niemand kijkt zó: we zien de afbeelding van een spiegel. We zien ook wat zíj́ ziet: dat publiek op het balkon én een man die haar aankijkt … Maar die ben jij niet. Zelf ben je die onzichtbare aanwezige. En als je blijft dan wordt je degene die altijd aanwezig is, degene die tegen iedereen zegt: ‘ Hi Stranger!’
