En ik zag Der Turm, ook zes \ uur, naar een roman van Uwe Tellkamp, die ik er ook weer bij had gepakt. Gelezen aan de zomers oevers van de Elbe: over Dresden in de laatste jaren van de DDR, voor de Wende. Ook aangrijpend op een andere wijze. Het mengde zich opnieuw met de echte verhalen van U. en anderen, die ik er heb gehoord. Je kunt je bijna niet voorstellen hoe volkomen onvoorstelbaar het voor DDR-mensen was: het Westen van nu, hoe wij leven en denken en doen. Zonder een levensvisie: ook U. heeft nog steeds heimwee naar het ideaal van het socialisme, tegenover het kapitalisme dat het Westen bevangt.
En zo kom ik er toch op om over wat zwaars te bloggen: Molenbeek de immigrantenwijk in Brussel waar waarschijnlijk al de wapens van de aanslag van Parijs vandaan komen. Ik heb Molenbeek bezocht in september 2003 voor het tijdschrift Franciscaans Leven, dat als thema de Islam had. Op bezoek bij de priester Daniël Alliët, die daar vanuit zijn parochie cohesie probeerde te brengen en zoveel mogelijk mensen met verschillende achtergronden bij elkaar probeerde te brengen.
Ik herinner me mijn eigen gevoel: aan de ene kant grote hoge blinkende kantoorgebouwen, je stak de straat over en het was alsof je in een andere wereld kwam. Een wijk die dreigt te verloederen, zei Alliët. Ik schreef: Op een mooie zonnige nazomerse dag zou je dat niet meteen zeggen: dan roepen de steegjes het rommelige, levendige, exotische Oosten op: Jongens en mannen op terrasjes op de stoepen, gesluierde vrouwen bij de winkeltjes, her en der slagerijen, internetcafés, fruit-en groentestalletjes. Toch is dit de vierde wereld: het grootste deel van de mensen die er wonen is werkeloos. Bij het stembureau stond hij in de rij met twee blanken en veertig anderskleurigen. Op school zitten twee blanke kinderen, door een arts die er werkt naar toegestuurd, maar 's avonds krijgen ze bijles.
Van de kinderen die ik er destijds op straat zag spelen zijn er wie weet, een aantal van geradicaliseerd. O, ik beschrijf er diverse mooie projecten van interculturaliteit, waar mensen met verschillende religieuze achtergronden vreedzaam met elkaar samen werkten. Misschien zijn ze er nog. Maar tegelijk is ondergronds de wapenhandel en de rest gaan floreren.
Ik las deze zomer in de Koran. Het viel me op hoezeer het doordrenkt is van het idee dat God voor allen gelijke kansen en mogelijkheden wil. Het geven van een maandelijks geldbedrag aan hen die armer zijn dan jij, hoort bij de godsdienstige plichten en de oproep komt telkens terug in de Koran. Hoeveel geduld vraagt het van jonge, aanvankelijk idealistische, door God bevlogen mannen om elke keer weer dat rijke, zelfgenoegzame rijke Westen de gang te zien gaan? In dat zelfde interview zegt Daniël Alliët:
"Ja, er zijn in de wijk ook spanningen rondom het iets gegroeide fundamentalisme in de islam. Maar fundamentalisme is altijd een economische kwestie. Als mensen economisch kunnen meedraaien, onstaat er geen groepsvorming en dan verdwijnt 75% ervan". Ook als de wijk Molenbeek niet meer had bestaan omdat het opgenomen was in de omgeving, zonder onzichtbare glazen stolp, komen dan uit die 25% de echte jihadisten?
Vragen, vragen vragen. Hoe hou je het toch ook licht in deze verwarrende tijden? De glazen stolp aan de andere kant, het rijke Westen, lijkt doorbroken: zowel door de aanslagen en de dreiging ervan, als door de grote vluchtelingenstromen. Toch iets dan maar, van de olijke houding van Daniël Alliët: Het is met God hetzelfde als met manneke Pis: onder de kleedjes die je telkens kunt wisselen, is het allemaal gelijk'. Elkaar blijven zien door de ogen van God: menselijk, allemaal gelijk, op zoek naar vrede en geluk.
