Ze vroeg zich af hoe dat nou verder moest met de kerk. Binnenkort zit er niemand meer. Haar kleindochter gaat weleens mee, dan brengt ze de wijn en het brood naar het altaar, maar zou dat ook niet elke week willen. Ik zei dat ik dacht dat inderdaad het allemaal eerst zou instorten, maar het dan ooit wel weer allemaal zou komen. Ik zei er maar niet bij, dat ik denk dat daar wel een of meer generaties overheen zullen gaan...
Want het gebeurt pas, als mensen helemaal los van alles, kunnen ontdekken, dat het wel wat heeft om oude verhalen te lezen en te bepeinzen en dan een tafel te dekken en die handeling van brood eten, en die eventueel in wijn te dopen, gezamenlijk, hartverwarmend kan zijn en verbindend: zo eenvoudig als dat is, zonder leerstelligheid en oude dogmatiek. Ik dronk erna koffie met L. en die vertelde weer dat in een klooster waar hij regelmatig komt, er een strijd woedt tussen de oude generatie en de jonge zusters, maar dan een soort omgekeerde van wat het normaal is.
De oude generatie is door alle veranderingen heen gegaan, ze hebben alles opnieuw herdacht en uitgevonden in het gesloten klooster zelf, om zo een antwoord te geven in de snel veranderende maatschappij. De vrucht ervan is: zelf kunnen relativeren in de vorm waarin je leeft. Maar de jonge zusters die binnen komen, die zijn eng dogmatisch: ze willen helderheid en duidelijkheid, laat de abdis het maar zeggen, zo hoort het en terug naar het alleroudste geloofsgoed, geen fratsen.
Ziehier een werkelijk probleem: mystiek is altijd de levende onderstroom geweest, de vernieuwende kracht, ook in de institutionele kerk, maar dat kan nooit bloeien in een kerk vol regelgeving, die helderheid wil omtrent het geloofsgoed. Mystiek groeit in het verborgene en is nooit eenduidig, omdat de beleving ontspringt, juist waar er geen woorden zijn, of woorden vaag lijken en buigen naar poëzie en meerduidigheid.
Ik vind het verheugend dat zo’n film als The Shape of Water, zo’n weerklank heeft gevonden en de kwaliteit van het verhaal is herkend. Als onderstroom, zijn er deze woorden die de film vorm hebben gegeven:
Unable to perceive the shape of you
I find you all around me
your presence fills my eyes
with your love. It humbles my heart
for you are everywhere.
Dit zijn mystieke woorden en het verhaal gaat ook erover om wat vreemd en anders is te omarmen en uit je eigen comfortzone te stappen en zo te veranderen. Eliza, die dezelfde naam heeft als het bloemenmeisje in My Fair Lady, doet dat spontaan, uit zichzelf, maar zij is vanaf het begin niet helemaal van deze wereld, want zij kan niet praten. Haar twee compagnons die haar helpen om de Meerman te bevrijden, laten zich omvormen. Beide horen bij de onzichtbaren en verschoppelingen van de samenleving in 1962: een zwarte schoonmaakster en een oudere homo-man.
Mystiek gaat altijd ook over omvorming, transitie, je niet gevangen laten zetten in machtsverhoudingen en geweld, je niet nestelen, maar meevloeien, met liefde als de onderstroom: Zoals The Shape of Water, dus. Het kan elke vorm, waar dan ook, aannemen.
