Ik kwam het Reichswald uit en zou nu richting Goch moeten gaan. Maar ik had het snel gezien: het landschap werd rommelig en verstedelijkter met industrie: daar had ik geen zin an. Wat nu? Nou, dan maar weer richting Kleef, ik had het gevoel dat daar nog wel wat te zien was. Dus weer noordwaarts, weer het Reichswald in. En toen kwam ik uit bij het Reichswald Forest War Cementry 1939-1945. Uitgestrekte grasgroene velden met een zee van elke keer weer lange rijen van witte stenen. De cijfers: er liggen 6431 gesneuvelden uit Engeland, Canada: 706, Australië 328, Nieuw Zeeland 127, Polen 73 voornamelijk jonge mannen ... en dan nog onbekende soldaten en uit België, Nederland, Zuid Afrika, Amerika, Noorwegen en Joegoslavië, elk één.
Het is Duitslands grootste oorlogskerkhof van de overwinnaars en ze zijn uit heel Duitsland daarheen gebracht. Maar velen sneuvelden waarschijnlijk ook ter plekke op 24 maart 1945. Flying Officers, Air gunners, Airbombers, Pilots, Navigators, Flight engineers: de functies die ze bij leven vervulden staan er netjes bij vermeld. Hoe futiel is alles gebleken, al die menselijke inspanning en precisie, allemaal op hetzelfde moment op een dag afgemaakt.
En dan de wensen van familie erbij gegraveerd: apart but not divided/ memory is a flower that fadeth not away,as sweet in winter, as in a summerday... Maar ook degenen die nog herinneringen hadden aan die 21-jarige, zijn nu ook misschien al van de aardbodem verdwenen. De plaats zelf, in dit bos, keurig verzorgd, rozenstruiken tussen de brandschone stenen en enkele andere bloemsoorten, nauwelijks een dor blaadje op het groene gras, dit zal zo blijven, voorlopig; totdat de wereldorde verandert, door de tijden heen, het overstijgt een mensenleven.
Ik kom tot mezelf, lopend als enige langs al die stenen, opschriften lezend. Zoals ik dat in een museum kan hebben, of wanneer ik naar Kevelaer was gegaan. Wat is dat: tot je zelf komen?... Het is ook je eigen besognes en streven en vooringenomenheden even kwijt raken. Je voegen in de stroom van mensen die altijd en overal hebben gedroomd, hopen, vorm geven aan hun eigen vergankelijkheid in een vage notie dat zij die na jou komen, sporen zien van jouw aanwezigheid.
