Ik was helemaal ondergedompeld in de heel dikke biografie van Gandhi van Ramachandra Guha. Je weet de goede afloop, hij is de vader van de natie India geworden, maar wat heeft hij daar een leven lang voor gevochten, regelmatig in de gevangenis. Geweldloos dus, verzet zonder wapenen, vaak vaste hij; niet als dwangmiddel maar om de wereld te zuiveren. Langzaam kent de wereld hem al, ook in Amerika, maar in eigen land woedt de strijd tussen Hindoes en Moslims en het idee dat er twee naties moeten komen, voor elke godsdienst één. Gandhi’s voortdurend hameren dat de kaste van de onaanraakbaren moet verdwijnen, hij noemt ze harijans: kinderen van God. Advocaat, gestudeerd in Londen, gewoond en gewerkt in ZuidAfrika en ook daar al strijdend voor een betere positie van de Indiërs.
En dan terug komen in India en op het idee komen om een djoti aan te trekken, die witte lendendoek van zelfgesponnen katoen. Hoe hij wilde dat iedereen ging spinnen, ook als symbool dat India zichzelf kan redden en hij deed het zelf ook, zijn leven lang,tussen zijn drukke bezigheden, het gaf hem ook rust. Uiteindelijk zal hij ook vijftig jaar getrouwd zijn met Kasturba, wanneer hij zeventig is, een huwelijk waar vier zonen uit voortkomen, waar hij de leermeester blijft, vaak bevoogdend en waar de verhouding met zijn oudste zoon problematisch blijft. Hij verbiedt zijn tweede zoon om te trouwen met een moslimmeisje en een andere zoon moet eerst vijf jaar lang gescheiden van zijn geliefde leven: als de liefde er dan nog is, mag deze huwen. Zelf heeft hij seksualiteit allang uitgebannen. Hij woonde in een ashram en ook daar moesten alle leden celibatair leven. Een Amerikaanse feministe die laat in zijn leven veel gesprekken met hem heeft gehad, analyseert dat voor Gandhi seksualiteit iets negatiefs is geworden omdat hij seks had met zijn vrouw op het moment dat zijn vader stierf en hij bijna onder de verleiding is bezweken met zijn geestverwante en zielsgenoot Saraladevi Chaudhurani. Van een afstand kun je misschien inderdaad zeggen, dat de loop van de geschiedenis anders was gegaan, als hij verwikkeld was geraakt in een banale echtscheiding wat on-Indiaas is: misschien had hij dan nooit de massa kunnen begeesteren...
Dat de wereldwijde absolute macht van Groot Brittannië binnen een eeuw verdwenen is... in het boek ervaar je nog haar reikwijdte omdat er ook gewag wordt gemaakt van een streven om van India een dominion te maken, zoals Canada, Australië, Nieuw Zeeland, Zuid Afrika... Ik herinner me zelf hoe gek ik het ook vond om op de Fiji-eilanden zwart-wit foto’s te zien van prins Charles die daar, nog bijna een jongetje, koninklijk ontvangen werd. Ik overnachtte toen in het bijna vervallen huis waar hij in de woonkamer had gezeten. Voor mij de onbewoonde-palmeneiland-midden-in-de-oceaan-ervaring, maar ook dit was al lang door Groot Brittannië ontdekt.
En gisteren zag ik Down Town Abbey in de bioscoop, een heerlijke film met subliem spel van Maggie Smith, die eerst helemaal niet mee wilde doen aan een film die de laatste follow-up is van zes seizoenen lang BBC-TV, een film die geheid een commercieel succes zou zijn. Maggie Smith mort in een interview dat ze ondanks talrijke andere glansrollen altijd anoniem over straat kon gaan, maar door Down Town Abbey de gekte rondom haar heen losbrak. Nou, ik vind het wel aangenaam, dit toetje, zoals miljoenen met mij. Ook hier die wereld van de adel en het upstairs-downstairs met eigen codes en eigen vormen van trots over deze leefwijze, eeuwenlang zo gepraktiseerd...
Ik denk steeds op de achtergrond: wat doet dit met de mens van alledag, de geschiedenis van het rijk waar je uit voortkomt? Zoveel stemmen om met Brexit, Europa te verlaten, hoezeer echoot niet bewust of onbewust Rule Britannia rules the waves, zoals ook het volkslied begint? En al die gewone Indiërs die ik kort sprak en altijd in het gesprek verweefden dat er maar ėėn God is en je verder kunt geloven wat je wilt, hindoes en moslims en alle anderen in één land, waar iedereen kan stemmen en er iedereen uiteindelijk gelijk is: de overtuiging waarvan Gandhi geloofde, dat alleen daarop het fundament van een vrij democratisch India kan rusten?
Vanmorgen ga ik door in dit boek maar ik weet niet of ik de omslag zal bereiken waar het Gandhi lukt om definitief alle neuzen zijn richting op te krijgen, morgen moet het boek terug naar de bieb. Zo niet dan reserveer ik het meteen weer en laat ik het een poos sudderen. Om het wie weet verder te lezen als toetje. Misschien weer met suddervlees in een pan en anders wellicht in de eerste vroege zon van een prille lente? Je weet nooit hoe lang zo’n boek onder de lezers van de bieb kan gaan zwerven totdat je het weer in jouw handen krijgt. Ook wel een leuke gedacht dat Gandhi’s leven in andere hoofden in en rondom mijn stad een plekje krijgt.
