Maar we leven met oorlogen, conflict, geweld en pijn dat we elkaar aandoen. Het verhaal van zowel Jezus als Boeddha gaat over mensen die deze gewone gang van zaken niet wilden en op onderzoek gingen naar iets anders waar vanuit de mensheid zou kunnen leven en elk kwam met eigen antwoorden: Het Koninkrijk Gods, Verlichting… Maar ho maar!; het werd geen richtsnoer voor mensen en Jezus werd uiteindelijk vermoord en Nederland weet nu dat het in het hart van haar hoofdstad kan plaatsvinden: steek je kop niet boven het maaiveld wanneer je vrede en rechtvaardigheid zoekt. Beide worden op alle niveaus dagelijks geplet in de raderen van de menselijke onmacht… of slechtheid?
Je kunt er niet onderuit: er is slechtheid ofwel het kwaad onder de mensen. Hoezeer je ook tegelijk kunt beamen dat dit kwaad ook vaak banaal is, zoals Hannah Arendt dat benoemde. Het kwaad bestaat uit een aaneenschakeling van vaak minieme menselijke handelingen en besluiten, die tezamen voor gruwelijkheden kunnen zorgen. Mijn buurman J. in de nieuwbouwwijk zei over de moord op Peter R de Vries: ‘Er zijn jongens die, wanneer je tegen ze zegt: hier heb je 5000 euro, knal die en die neer, ze dat ook doen, maakt niet uit wie.’ Hij werkt in een benzinestation en tijdens de nachtdienst ziet hij in de loop van enkele jaren, dat er steeds meer jonge gasten komen, half beschonken en onder invloed van wie weet wat voor drug, jongens die in de nacht leven en over de snelwegen scheuren.
Ik op mijn beurt vertelde over de wijkagenten die ongeveer tien jaar geleden in treurnis langs kwamen en die voorspelden dat het bergafwaarts zou gaan met de samenleving: de kern van hun beroep holde uit: praten met mensen, de vinger aan de pols houden. En dan mijn eigen beroep van beheerder in een wijkcentrum, naast de wijkagent ook een van de radertjes in een samenleving, net zoals alle mensen in het onderwijs, ook weggewerkt: van ontmoetingsplaats naar zalenverhuur-bedrijf. En de school van opgroei-, ontdekkings- en leerplek naar een klaarstoomfabriek waar de eerste beginselen van de ratrace worden bijgebracht, met de ouders voorop die het beste uit hun kroost willen halen en hebben: hun kind als project en product dat zo succesvol mogelijk op de markt moet worden gezet…
Wat wil ik hier zeggen, waar gaat het me om? … Ik las en bekeek de graphic novel: The Beast of Chicago van Rick Geary over H.H. Holmes, een van zijn vele pseudoniemen, die rond 1893 in Chicago een gruwelpaleis bouwde met geheime kamers en gangen erin, compleet met een verbrandingsoven dat het aanzien had van een guesthouse en waarin hij vermoedelijk honderden vrouwen vermoord heeft door ze te vergassen in hun kamer, talrijke dubbellevens leidde, zelf skeletten uitbeende in de kelder en die verkocht aan de medische faculteit… en iets in mij leest dit ook, om mij er van bewust te zijn dat het kwaad ook ‘zomaar’ en heel constructief in een mens kan huizen, los van foute invloeden, een kans arme omgeving, enzovoort.
Dus nee, ik ben niet zomaar positief over de mensheid… Maar ik denk wél dat ikzelf ook een deel van die mensheid ben en een ieder dus staat in dat krachtenveld van goed en kwaad en dat elke minieme beslissing van jezelf ook daaraan bijdraagt. Of afdoet. Er is geen statische werkelijkheid, iets waardoor je kan zeggen: zó is het, zó en niet anders. Het kan altijd anders. Jij kan altijd anders. Ik kan altijd anders: en daarin kies ik te midden van alle bewegingen, bewust voor het glas dat half vol is. In mijn hoofd gaat nu het liedje: Make me an angel, that flies from Montgomery.
