Kerst is voor mij het feest van het Licht. Ja, dat mag bést met een hoofdletter, om elke reden die een ieder zelf kan invullen. Al jaren en jaren stuur ik een kerst/nieuwjaarswens, waar het woord ‘licht’ in voorkomt. Ik begin de kerstdag met het aansteken van een nieuwe kaars. Dat zijn dus twee persoonlijke rituelen. Verder hou ik het heel sober en stil, dit jaar. Ik keek naar het licht, de appel die erbij lag, het tafelkleed dat in mijn jeugd de kerst-ontbijttafel bedekte en dacht: wat een rijkdom. Warmte, een huis om in te wonen…
Vier jaar geleden was ik nu in Varanasi, de heilige stad in India, aan de Ganges, waar mensen de as van hun doden in laten gaan. Onderweg naar de rivier, overal al lichtbrengers te koop, omkransd met bloemetjes, om op de rivier te laten drijven. Een ritueel gebaar dat universeel is: een kaarsje opsteken bij een beeld, hetzij Maria of Ganesh, of anderzins; bij een graf of op een verjaardagstaart.
Het was leuk om terug te keren naar de foto’s. Elk duurt 7 seconden, met geluid erbij, alsof ik er weer was. Mensen die zich wassen in de rivier. Naar de plekken, er zijn twee crematoria, waar de lijken verbrand worden. Zoveel mensen…pelgrims en dagjes-avondmensen.
Want elke avond bij zonsondergang is er een gigantische lichtritueel, uitgevoerd door zeven priesters, met veel gezang en wierook en een massa aan mensen die meedoet. Ik zag het twee keer. Vanaf een bootje op de rivier, die eromheen geschaard liggen. De andere keer in de massa zelf, vlakbij ‘het podium’. Élke dag is er daar een feest van licht. Elke dag, overal in India, worden er bij altaartjes, soms gewoon boven een computer of op ‘rommelhoekjes’ op de markt, bij winkeltjes, in de eigen keuken, wierook ontstoken, bloemetjes neergelegd, soms eten neergelegd, water gesprenkeld, lichtjes ontbrandt. ‘Puja’ heet het: In alle veelvormigheid, overal aanwezig in het dagelijks leven. Het is een reden waarom ik het zo fijn vond in India. Ook op Bali, beïnvloed door het hindoeïsme, is het er. Door alles heen, ook barre omstandigheden, toch overal ook: Licht.
