Wij waren. Ik ben.

Ik las het in één ruk uit: ‘Wij waren. Ik ben. Weg uit Ruinerwold’ van Israel van Dorsten. Ik volg hem en zijn broer Edino op Instagram. Ze zijn nu in Thailand. Ze vieren er, zo lijkt het, de dertigste verjaardag van Israel. Het kunnen genieten samen,  straalt er overal van af. Bij een foto-sessie in trendy kleren meldt Edino:  From Basement Boys to Fashion Boys. Israel is degene die naar buiten is gegaan en het gehele geheime bestaan van zichzelf en zijn vijf andere broertjes en zusjes heeft onthuld. Edino en een oudere broer en een zus waren wel bekend bij de burgelijke stand en gingen ook naar school. Hij niet. Alles geleerd via boeken, zijn vader, het internet. Hij blijkt véél te kunnen, ook met zijn handen, hij vindt technische snufjes uit, verwijdert asbest uit de boerderij in Ruinerwold.

Wat ik eigenlijk niet verwacht had, was wél zo. Ik herkende veel in de wijze van overleven van Israël in een werkelijkheid waarin hij soms bijna ten onder gaat, maar waar ergens zijn gezonde verstand het steeds weer over kon nemen. Hoe hij een scheiding kon maken tussen: meedoen en mee-acteren en ergens voelen dat het niet klopt en dat er niks van waar is; alles wat zijn vader hem voorschotelt als zijn taak in het gezin en de gezamenlijke missie. En dat was: de slechte wereld redden van de ondergang.

Ik denk wel, dat deze missie uiteindelijk de redding is van alle kinderen. Dat hen werd verteld dat ze het samen moesten doen en dat er een goede wereld in het verschiet lag, zonder oorlog en leed en dergelijke. De wijze waarop was waanzin, maar de boodschap eronder is vitaal: er ís een andere wereld mogelijk, als je je daarvoor inzet. Niet in de wereld van de geesten, de psychose waar iedereen in zat, maar in déze wereld hier-en-nu. 

Ik zag dit filmpje op internet en dacht aan mijn nichtje V. met wie ik lange gesprekken had over de wijze waarop emoties door de generaties heen gaan. Ik wilde het sturen naar haar, maar wist niet hoe. En prompt: enige uren later had zij het zélf op Instagram geplaatst; het eerste deel ervan. Het is vreemd hoe je de overlevingsstrategieën van een ouder onbewust kunt overnemen, om met onbegrepen pijn en verwarde werkelijkheden om te gaan: Het ontkennen, doen alsof al dat vreselijke niet waar is. Dan mag in een familie alleen maar een soort van kinderlijke ‘vrolijkheid’ en ‘onschuld’ gedeeld worden, terwijl het eronder broedt aan onzekerheid en dwingende beelden van de anderen die zich uit in agressie; passief én soms in hevige explosies aan de oppervlakte. Zó verzengend dat het alles wat gewoon is , kapot maakt. En wat vervolgens weer snel onder het tapijt moet worden geschoffeld in wéér die gemankeerde kinderlijkheid…

Op het einde van dit filmpje gaat het over een andere overlevingsstrategie: alle pijn niét voelen, luchtig leven. En dan kan het gebeuren dat een ander vertrekt zonder van zichzelf zelfs te weten dát deze is gegaan. Er zijn mensen die alleen maar naar het positieve kunnen kijken en daardoor ook goed om kunnen gaan met eigen ziekte en gebrek. Maar de andere kant ervan,  en dat maakt het tot een achillespees, is óók een vorm van narcisme. Je zoekt in het contact met anderen,  spiegels die jou positief affirmeren. De eventuele verschillen mogen een poosje bestaan onder de woorden: het mag schuren, niet iedereen is hetzelfde. Maar er komt een moment dat je van waarnemer in elkaars leven, de spiegels die je elkaar voorhoudt, ook deelnemer kunt worden: solidair zijn met het leven van die ander en dit mee wil ondersteunen.

Dat was in de familie van Israel niet mogelijk, zolang de vader degene was die dicteerde wat gezien mocht worden en wat niet. Dus moest dit doorbroken worden: zien en leven wat écht is; Alice door de spiegel heen of zoals dat in de Matrix is: welke pil neem je; die je naar de échte wereld leidt, of blijf je in de illusie?

Wat zijn familie in héél heftige mate heeft meegemaakt, zodanig dat hij letterlijk niet bestond voor de buitenwereld, zo gaat het in ieders leven. Er is altijd de vraag: Bij wie wil je horen en bij wie niet? Tenzij je wilt blijven leven in een spiegelwereld. Dat doen veel mensen. Je zoekt de eigen bubbel. Maar als je door het schuim heen trekt, de bubbel oplost, dan ineens zie je de wereld helder. Dan kun je ook niet meer terug. Eindelijk vaste grond onder de voeten: Wij waren. Ik ben.

Ruimtebeleving. Send in the clowns.

Het is de roze-vingerige dageraad van Homerus waar ik nu tegenaan kijk. Teruggekomen uit Arcen werd ik meteen weer opgenomen door de stilte en de ruimte alhier. Heerlijk. De terugreis was een volledige busreis met twee overstappen. Langs die kleine nederzettingen, zoals Gennep aan de Maas die al in de twaalfde eeuw stadsrechten heeft en gedomineerd wordt door een groot stadhuis. Door de dorpjes Bemmel en Huissen in de Betuwe waarvan je ziet dat de enkele oude grote boerderijen nu totaal verrommeld tussen de nieuwbouw staan. Door mijn stad: en alles lijkt er zó klein en op elkaar gebouwd! Poppenhuizen en poppenstraten; New York bepaalt nu mijn ruimtebeleving.

En hier wonen, in het bos. Waar Hoenderloo zelf, meer dan vier kilometer fietsen is, en de Lidl waar ik mijn meeste boodschappen doe, 11,5 km is. Proporties en ruimtebeleving; het grote en het kleine, uitte zich in de eerste droom die ik hier weer had. Iemand vertelde me, dat in de buurt een groot paleis was ontdekt van Schopenhauer. 

Hoe kom ik erop. Niks in mij dat bij bewustzijn aan deze man dacht. Hij is een filosoof die ik wel associeer met expansie en de gedachten over de wil als belangrijkste vormgever in het menselijk reilen en zeilen. Op Wikipedia lees ik dat hij ook geïnteresseerd was in het boeddhisme en de Upanischaden las, de oudste geschriften uit India. 

Dit is relevant voor wat ik zag in mijn droom: ik kwam bij een gigantisch, gigantisch paleis van meer dan vijf verdiepingen, met torentjes, en op meerdere verdiepingingen water waar roeibootjes voeren en het deed mij ook denken aan de paleizen in India van de maharadja’s. Ik denk  dat India ook in de droom terecht kwam omdat ik erover dacht om in Februari dit land weer te gaan bezoeken. Maar bij het zoeken naar een reisbestemming of reis, kwamen al mijn herinneringen zó levendig weer naar boven, dat het was, alsof ik er weer geweest ben. De ‘Image-generator’ van A.I. gaf nu wél accurate plaatjes. Het zag er van buiten én binnen zo uit, als wat er tevoorschijn kwam op de woorden: paleis, maharadja, Schopenhauer.

Ondertussen was de fragiliteit van het leven ook wel een thema voor mij. Stervelijkheid. Wat gebeurt, waar je geen greep op hebt. Dan helpt Schopenhauers ‘Wil’ niet. Je hebt het er maar mee te doen. Mensen die vertrekken, door de dood of anderszins. Een pas op de plaats. Ruimte om je heen die zich gaat beperken tot enkele meters. Of symbolisch: de reikwijdte van je eigen onmachtige woorden.

Ik zag op de BBC dit optreden. Bing Crosby in een van zijn laatste optredens, met Parkinson. Alle woorden laden zich hier met extra betekenis. Het worden ook zulke milde en berustende woorden: Send in the Clowns.

Onverwachte dagwandeling

Hier de deur uit slenteren en geen idee hebben hoe lang het zou gaan duren. Wél voor de zekerheid water en nootjes mee en een mandarijn. Het werd een dagwandeling. Eerste beeld: die windmolen hier om de hoek, die niet draaide, ondanks de hevige westenwind. Ik zou er meerderen gaan zien, aanwezig aan de horizon, zo landschapsvervuilend ook, zonder de troost dat ze in ieder geval energie aan het opwekken zijn. 

Mooie details in het bos. Eén berkenboom bestaande uit zeven stammen: een soort van ideaalbeeld over de takken van één familie.

Ik kwam uit bij de grote weg en de Maas. Heftige wind waaide en demonstreerde aan den lijve hoe ooit over de vlakten die Maasduinen konden ontstaan.

Altijd verassend: een oud gebedshuisje uit 1663 aan de rivier. Wie was Hanna, heeft zij ooit kinderen gered uit het kolkende water?

Er bleek een oud landgoed te zijn, Landgoed de Hamert, nu onderdeel van het Nationaal Park Maasduinen. Er zijn oude grafheuvels: meer dan 2000 jaar geleden leefden er hier al mensen. En ik kwam langs een verzetskruis. In de tweede wereldoorlog was dit Duits oefenterrein en hier fussileerden ze zeven mannen, die deelnamen aan de Meistakingen in 1943.

Zo mooi, andersoortig was het hier, deze opmaat weer omhoog de Maasduinen in en aankomen in een groot heidegebied met vennen daarin, ontstaan door regenwater dat niet door de leemlagen kon en rijk nu, aan uitzonderlijke planten, bodemleven, insecten. Nú doen ze wel aan natuurbeheer: kleine berkenbomen worden jaarlijks gerooid, want die slurpen water. Een volwassen berk kan op een zomerdag meer dan 3000 liter water verdampen. De vennen zijn levensgevaarlijk, want op sommige plekken zéér diep.

Mooi, die wijdheid hier en er liep nu geen mens. Uit de bijenkasten zoemde een enkele bij. Goed geplaatst, met de hele dag zon, midden tussen de heide.

En uiteindelijk weer afdalend naar de Maas, langs het oude  Nierskanaal, dat uit Duitsland ooit is aangelegd, maar nu vooral een kronkelend bekengebied is, waar bevers wonen en ijsvogels.

Wát een wandeling! Zo maak ik ze het liefst. Geen idee wat je tegenkomt, elke stap onderweg naar een vondst, een nieuw zicht.

Maasduinen. Tales of the City

 Ik word wakker van de storm die raast. Dat klinkt anders dan in het bos, het brult meer. Zijn zo die Maasduinen ontstaan, duinachtig landschap, stormen die het zand in de vlakten deden opwaaien, waar allengs begroeiing en bomen zich nestelden? 

Ja! Gisteren toch een wandeling gemaakt. De zon scheen, de lucht was blauw en dat zou tot één uur in de middag duren. Ik moest dus naar buiten, al was ik dat aanvankelijk niet van plan.

Ik slenterde de deur uit, met een grote nadruk op slenteren. Heel fraai, dit rondje rondom het park. In de zon was het goed toeven en de eerste katjes bloeiden al. Precies toen het bewolkt werd, koude wind begon te waaien en het afkoelde, was ik terug.

Thuis gekomen bekeek ik de laatste afleveringen van Tales of the City op Netflix. Hartverwarmend. Het is mij eerder ontgaan, de serie is van 2019 en het vervolg of eerder een remake dus, van een langlopende tv-serie die al uit 1993 stamt. Je maakt drie generaties Queer-mensen mee, en enkele hetero’s ,  in een groot huis op een heuvel in SanFrancisco. De eigenares is een transvrouw en ze wonen er zoals ik dat zelf ook ooit wel wilde: als een familie bij elkaar, betrokken en liefdevol.

Het doet je realiseren dat er in vijftig jaar tijd toch echt wel veel veranderd is in de Lhbtq+ wereld, zoals die nu dan heet. Dat transvrouwen in de generatie van mijn grootouders nog als freaks werden gezien, uitschot van de samenleving. Hoe de aidsperiode de oudere witte homoseksuele man wel degelijk gevormd heeft; dat degenen die nu leven de overlevers zijn. Hoe de huidige generatie het van belang vindt om alles tot de puntjes te benoemen, want je mag niemand meer vergeten. Wat haar weerslag heeft in al die verschillende soorten vlaggen, waar de regenboog, maar een onderdeel van is geworden.

Persoonlijk vond ik het wel aangenaam om in de grote GayPride in New York al die verschillende vlaggen te zien, waarin ook het land van herkomst en bevolkingsgroepen verwerkt waren van Jamaica tot het Jodendom, van Arabisch en Black Lives Matter, naar Leer en Aseksueel.

Tegelijk ben ik het wél ook eens met L. van de vrouwengroep: Geef mij maar alleen die ouderwetse regenboog waar alles in samenkomt. Vind ik ook, omdat het ook de vredesvlag is. 

Een van de hoofdrolspelers uit de serie, Elliot Page,  speelt daar een jonge vrouw, maar is de laatste jaren een transitie in gegaan naar trans-man. In interviews met hem zie je dan toch ook, hoe elke coming-out ook in de huidige tijd voor de meesten een ware worsteling blijft. 

Voor mij is het boek van Splinter Chabot; Confettiregen, daar een goed voorbeeld van. Al is zelfs het nest waar je uit voorkomt volkomen vooruitstrevend en tolerant, je moet zélf gaan houden van degene die je bent. Dat is een opgave voor iedereen en Elliot Page zegt ook ergens: ik ben heel blij met de Queer-gemeenschap om mij heen, en ja, misschien ben ik nu een nieuw rolmodel voor de jongste generatie, maar uiteindelijk is de afstand tussen Queer en hetero niet zo groot: het gaat allemaal om zelfacceptatie.

Naar thermaalbad Arcen

Met de bus afdalend langs de Maas naar Arcen Thermaalbad. Mooi dat oer-Hollandse landschap van water en heldere luchten met wolkenpartijen. Het komt wellicht extra intens binnen als je altijd tussen de bomen leeft, zoals ik nu doe.

Ik leek vast een zwerver, met mijn volle Liddle- en Action-tassen, ieder in elke hand. De rolkoffer staat in mijn stadshuis en die doet het bovendien ook niet over de bospaden. Nu ga ik vier dagen bijkomen van dat gesjouw en hopelijk toch ook een dagwandeling maken in Nationaal Park de Maasduinen die hier, aan het huisjespark grenst. Want ik voel nu nog mijn benen. 

Languit in het bos uitpuffen en dan maar een bus later: ik moest denken aan mijn studententijd met zware rugzak, maar ondertussen ben ik natuurlijk véél en véél ouder.

Dobberen bij bijna volle maan in het thermaalbad is wel ook ultiem genot. Het was alweer lang geleden… vroeger met nichtje L., nog kind. Dat kan niet meer: je moet nu achttien zijn.Het viel mij al op dat de absurde bordjes waarop als op een verkeersbord stond: ‘verboden te kussen’, zijn verdwenen. Geen tieners meer die liggen te vozen in het water, het is nu een sjiek kuuroord geworden.

Ik kan hier in de douche zitten. Vandaag ga ik binnen kuren, de verwarming lekker hoog en veel hete douches. 

Roep om menselijkheid

In wat voor land leven wij, waar we op de 35ste plaats staan wat betreft de leesvaardigheid van de jeugd? Waar de Nederlandse bischoppen het advies van de paus NIET gaan opvolgen dat het oké is om homo- stellen de zegen te geven?  Waar het niet gewoon is om je gigantisch welvaart vanzelfsprekend een beetje te delen; waar er een spreidingswet in het leven moest worden geroepen omdat het kennelijk een linkse hobby is geworden om niet door en door egoïstisch en egocentrisch te zijn?…

Ik keer maar terug naar het eenvoudige licht, de lichtvoetige vogelpootjes in de sneeuw en denk dat de bewegingen in het leven als de vogels zijn die hier door de bomen vliegen en af en toe rusten op een dunne tak. 

Mensen komen en gaan. Je verliest ze door de dood, door zelf nog niet gekende alzheimer, door het blijven zitten in de eigen bubbel en de zelf affirmerende werkelijkheid en gevoelens, ja ook dus door datzelfde egocentrisme zoals dat in het groot ook aanwezig is. 

Ik hoorde mezelf hardop zeggen dat na mijn dood, ik gerust in de klikobak gegooid mag worden en maar één wens heb: niet door een katholieke priester te worden begraven. Ze zeggen dat de God van de Joden een wraakzuchtige God is, en dat blijkt nu wel: Israël toont geen mededogen, schendt zelfs graven, op zoek naar gegijzelden, is het excuus. 

En het christendom heeft, helaas, een wereldwijde katholieke kerk voortgebracht waar het spreken met een dubbele tong de norm is geworden en alles verteerbaar moet worden gemaakt door een zalvende saus van de naastenliefde.  

Was het maar gebleven bij de berichten uit het Nieuwe Testament van ‘gewoon’ die uitzonderlijke man die zich in zijn leven vooral bekommerde om de zieken, de blinden, de melaatsen, de armen; kortom de kwetsbaren,  en de tollenaars hun schuld vergaf. Gewoon geboren in het volk als zoon van een timmerman, een voederbak als zijn eerste slaapplek, gewoon wat vissers op een strand gevraagd of ze hem wilden volgen. Die door de toenmalige macht gekruisigd werd en waar de machthebber, het volk liet beslissen over zijn lot. Het is een ijzersterk verhaal dat door de mensheid is voortgebracht.

Dié beweging: maatschappelijk mislukken en toch doorgaan en dat dan ‘goddelijk’ noemen, dat wil zeggen het associëren met een vitaliteit die je laat verrijzen uit de menselijke gevangenis van het ‘ikke, ikke, ikke en de rest kan stikke’… 

Tja…waar ik heen wil met dit blogje, weet ik niet. Als een vogeltje dat even wil rusten, en dan gewoon maar verder vliegt. 

Bosmuisje

Nou ja, dit is wel heel grappig. Ik dacht iets te melden over ‘mijn’ bosmuisje in het boshuisje. Tegenwoordig is er eerst een plaatje en daarop volgt de tekst. Dus ik typte bij de ‘image generator’ in: Bosmuisje in boshuisje. Daar kon deze niks mee. In geen enkele stijl komt er ook maar iets tevoorschijn wat op een Bosmuisje zou kunnen lijken. Bij de realistische stijl, kwam er een Nederlands grachtenhuisje. Toen deed ik Chatgtp. En meteen kwam er bovenstaande tekst uit. 

Nou snap ik dat ook kinderen in de lagere schoolleeftijd gecontroleerd moeten worden of hun opstel wel van hunzelf is. Maar hoe? Bovenstaande tekst is helemaal oké, ik kan aan niks afleiden dat het niet door een mens is geschreven.

Het heeft ook iets engs. Je zou een kind voor dit opstel een negen kunnen geven: het is levendig en met fantasie geschreven en getuigt van een grote taalvaardigheid. Een slim kind verandert enige woorden om het minder perfect te maken; klaar.

Ik voeg hier maar mijn eigen plaatje toe: een foto van een schilderij in het Kröller-Müller Museum dat ik op 23 September maakte. Het is uit 1538, uit België van een anonieme schilder: Stilleven in een kast. Niét helemaal stil, getuige het muisje in de rechteronderhoek. Zó lang speelt het thema al. Het thema van het bosmuisje dat ergens onzichtbaar aanwezig is en die haar sporen achterlaat door middel van kleine zwarte keuteltjes. Ondertussen heb ik werkelijk alles afgesloten in blikken. Vacuüm verpakt in plastic ging gaandeweg ook niet meer helpen: een rookworst was tóch aangevreten. Toen hoopte ik nog dat ik dit onzichtbare bosmuisje kon aansporen om voor de winter een andere woonplek te zoeken. Ik vermoed dat deze zich nu ergens afspeelt onder mijn huisje, dat immers uiteindelijk op wielen staat. Wellicht met zachte bladeren en veertjes bekleed, zoals in de tekst van Chatgpt…

Maar nee;  het muisje is er nog steeds. En het wordt wél zielig. Eerst knabbelde het aan een kaarsstompje dat op tafel lag. En nu aan een stukje hout dat ik van het strand had meegenomen. Het zout zal wel voedzaam zijn, schat ik zo in. Het voelt alsof ik het muisje de hongerwinter in heb gestuurd. Maar ja, ik ga haar toch niet adopteren, zoals iemand voorstelde. Want dan voel ik me welhaast verplicht om toch iéts werkelijk eetbaars en lekkers neer te zetten. Mijn bosmuisje is niet zo gelukkig misschien als in de tekst van Chatgpt. Daarentegen zou ik dat bosmuisje wel kunnen zijn, in mijn boshuisje.

Een kloppend hart voor Gaza?

 Dit vind ik wel een indrukwekkend plaatje: twee ouders die luisteren naar het kloppend hart van hun zoon, die overleden is aan een overdosis. 

En dit vind ik ook indrukwekkend: het gigantische tunnelstelsel dat Hamas heeft gebouwd onder Gaza. Aan de oppervlakte is er 25 mijl in lengte, ondergronds worden er 300-400 mijl aan wegen geschat. De teneur is: Israël heeft het geheel onderschat. Zélfs dus met al hun theorieën erover… Maar wát is er onderschat? Dit tunnelstelsel is alleen maar mogelijk met de hulp van talloze landen erachter. Of eronder. Wellicht hebben al die naties over de wereld, 2/3 van de wereldbevolking, wel hun steentje bijgedragen: allen die al vanaf het begin roepen om een blijvende oplossing voor de Palestijnse bevolking en een staakt-de-vuren. En dan blijft dat kleine gedeelte over; dat geprivilegieerde westen, met de Joods-Christelijke traditie als fundament onder de democratie, die dit alleen kan zien als een daad van terreur.

Maar de kern is dat eerste plaatje: er is maar één menselijk ras met maar één verlangen om te leven. Een natie die zijn bestaansrecht ook legitimeert met een notie dat je het uitverkoren volk van God bent en dat daarom die grond van jou is; dat is ook een affront. 

En nu zit de wereld dus met een onoplosbaar probleem. De mensheid kan een hart van een iemand planten in een ander opdat deze zal leven. Maar ze is niet in staat om het hart dat ondergronds door is blijven kloppen,  in een brandend verlangen naar vrijheid en bestaansrecht, te transplanteren naar de oppervlakte. 

Nu is er dan voor het eerst weer een deal tussen Israël en Hamas: Medicijnen voor de gegijzelden tegen meer humanitaire hulp voor de mensen bovengronds in Gaza. Maar wanneer er geen staakt-de-vuren komt, zal er geen hart meer blijven kloppen.

Heerlijke sneeuwwandeling

De gordijnen opendoen: ja!, het heeft substantieel gesneeuwd. Voor het eerst mijn gezicht gewassen met sneeuw.

Een heerlijke sneeuwwandeling. Altijd leuk: de eerste te zijn die sporen zet in de ongereptheid. En toen brak ook nog de zon door.

Al die kleine sporen op de grond: panterprintjes, vogeltjes, konijn, een wandelend takje.

En ook in New York is vandaag de eerste substantiële sneeuw gevallen, sinds 701 dagen.

Aan zee. Buurman

 Een fijn weekend gehad in een huisje aan zee. Heerlijk uit eten in een gezellige strandtent, felle discussies bij de traditionele kaasfondue. A. merkte uit zichzelf op: dat we het hartgrondig oneens met elkaar kunnen zijn, alhoewel in de basis wel met veel overeenkomsten, maar we open blijven staan naar elkaar en benieuwd. Hoe ze dat kan waarderen. De groep bestaat al twintig jaar, ik heb deze zelf opgericht.

Vlak voor vertrek, een potje zitten huilen. De buurman is overleden en was al onder de grond. Op mijn kerstgroet had ik nog gevraagd hoe het met hem is. De laatste keer dat ik hem sprak zei hij ‘redelijk’, maar ik was er zelf niet gerust op. 33 jaar naast elkaar gewoond. Zoveel gesprekjes in het gangpad. We volgden elkaars reilen en zeilen over het werk, de gezondheid, de familie. Elk gesprekje eindigde dat we vooral van het leven moesten blijven genieten, want je kon zomaar ‘onder de zoden zijn’, zoals hij dat dan zei. En nu zie ik ineens op de rouwkaart, die ene vogel die van de zwerm weggevlogen is, naar de zon.

Krantenberichten uit New York

New York blijft dichtbij mij. Alles wat daar gebeurt, de gelaagdheid van zoveel verschillende mensen bij elkaar, het is zo’n andere wereld dan hier. Vandaag een artikel in de krant dat er steeds meer onverwachte ijsbanen verschijnen, op onverwachte plekken en altijd  met een glorieus uitzicht, zoals de krant dat zelf trots meldt. Er is ook een soort kunststof uitgevonden die je zo ergens kunt spuiten, dat vergelijkbaar is met ijs, dus. 

Tegelijk gaat het in de krant over de vluchtelingencrisis, die ook New York bereikt heeft. Steeds meer mensen stromen toe omdat New York, als enige stad in het land een ‘right of shelter’ heeft: iedereen krijgt gratis voor zestig dagen onderdak en eten. Mensen zouden, landelijk gezien, officieel een werkvergunning moeten hebben, maar dat gaat in de bureaucratische molens langzamer dan NY voor ogen heeft. Dus dan kan het  gebeuren dat er vlakbij Grand Central Station een soort van werkplaatsje is, waar scooters worden gerepareerd door monteurs uit Equador. Niemand vraagt of iedereen er een werkvergunning heeft. Buiten Brooklyn zijn grote tenten gebouwd om toch te kunnen voldoen aan dit recht op een onderkomen; er zijn ook talloze hotels die daartoe dienst doen en het Roosevelt Hotel midden in Manhattan is het centrale aanmeldcentrum. Ik ben er langs gelopen en verwonderde mij over de vele mensen die daar op de stoep zaten, ik wist toen nog van niks.

Maar gisterennacht ging het ook een beetje mis. Er was een zware storm voorspeld en de mensen uit de tenten in Brooklyn werden allemaal ondergebracht in een highschool in de buurt, waardoor de school een dag gesloten was. Er kwamen protesten. Men vond dat niet kunnen: een school die als opvangplaats ging dienen. Gelukkig reageerden alle uitvoerenden met: We are all New Yorkers! En er klonk het geluid uit een opvoedkundig centrum aldaar: Turning our back on the most vulnerable is not what we stand for. Het was maar voor één nachtje, maar toch: ook de onderwijsinstelling heeft een punt, dat een school geen opvangcentrum kan worden en ten alle tijden door moet kunnen gaan. Tegelijk is dit een algemeen gedeelde notie: want wanneer de zestig dagen om zijn, en mensen uit hun eerste opvangplaats, zoals hotels moeten, met alles wat ze hebben in vuilniszakken, terwijl hun kinderen wél al naar school gaan in de buurt; dan doet men haar uiterste best om deze mensen te herplaatsen, naar ergens anders in de buurt. Omdat het voor een kind niet goed is, om weer ergens opnieuw te beginnen.

Kom hier in Nederland maar eens mee…Vluchtelingen mogen hier niet werken, hun kinderen kunnen niet gewoon naar school, ze worden telkens herplaatst, over het hele land. Geef mij New York maar. Al weet men niet meer hoe men daar alle migranten moet herbergen…ik heb toch liever een discussie die er losbarstte toen de burgemeester besloot om een limiet te stellen aan het aantal bussen met migranten die dagelijks (!) New York binnen kunnen. Ook mooi dat mensen er ‘migrant’ heten, onafhankelijk waar zij vandaan komen, en geen ‘vluchteling’ en New York zichzelf identificeert als ‘migrantenstad’. 

De stad is ook in alle architectuur gelaagd, er wordt gebouwd en afgebroken en soms verschijnen er dan ‘ghost signs’ dat zijn teksten op oude gebouwen die weer te zien zijn omdat het gebouw ernaast dat er ooit verrezen is, alweer werd afgebroken. Ik maakte er meteen een foto van op mijn eerste dag in midden Manhattan, de dag dat de smog alles ook een aanzien gaf van een vergeelde ansichtkaart. 

Wat ik al vermoedde klopt: veel blijft bestaan en wordt gebouwd door de giften van rijke New Yorkers. Zo is het nieuwe centrum voor de Uitvoerende Kunsten , een  lichtende kubus, nu klaar en toen ik er was nog in aanbouw, op het terrein van de Twin Towers, bijna geheel door particulieren gefinancierd. In de krant een bericht over een oude presbyteriaanse kerk in de East Side, op wiens grond projectontwikkelaars al een oog hadden en  die nu gered wordt door o.a de acteurs Mark Rufallo en Matt Damon, een lievelingsacteur van mij.

En in Brooklyn is er nu gedoe omdat er onder een hassidische synagoge clandestien een tunnelsstelsel is gebouwd, die de fundamenten van de gebouwen in de omgeving in gevaar heeft gebracht en alleen daarom ontdekt is. Het is nog niet bekend waarom men dit is gaan bouwen, waarschijnlijk om een rabbijn waarvan een deel van de gemeenschap meent dat deze een Messias is,  een permanente plek te kunnen geven. Nu gingen joden buiten bidden omdat een deel van de synagoge ontruimd moest worden. Pikant, deze tunnelvisie van Joden in Brooklyn, die waarschijnlijk tegen de zionistische staat Israël zijn; tunnels om te kunnen ontsnappen en van verzet, waar Israël nu tegen strijdt.

Ach, al die kleurrijke verhalen uit New York…Ik keek naar films, zoals Joker en andere, en kan het niet nalaten om af en toe een screenshot te maken. Omdat ik de plekken herken en een beetje verslaafd ben geraakt aan al die dynamiek, en NY weer anders tot leven komt door de verbeeldingskracht.

Israëls vernietigende verdoving

In de NewYork Times een uitgebreide reportage van journalisten die onder strikte begeleiding mee mochten met het Israëlische leger in het verwoeste Gaza. Om het hele artikel hangt de sfeer van: dit is wat zij zéggen en dit is wat wij zién. Een groot gat in de zijkant van een woonhuis dat is weggeslagen wordt verklaard omdat men verwacht dat de ingang omgeven zou zijn met boobytraps. Eén schacht naar beneden in een gebouw wordt verklaard als de ingang van een 100 mijl tunnelstelsel daaronder, maar niemand gaat naar beneden om te kijken, dat zou te gevaarlijk zijn. En ik denk: waarom is er maar één schacht in de wijde omgeving en niet véél meer? Eén schuur met oude spullen wordt gepresenteerd dat hier de rakettenopslag van Hamas geweest zou zijn. 

Mij schoot de gedachte binnen, dat hier Israëlische militairen volkomen op hun gemak door de verwoesting lopen alsof ze in een live computerspel zijn beland. Een journalist hoort in hun gesprekken dat de ene soldaat de andere sart: ‘jij hebt nog geen x op je geweer’. Het blijkt dat ze, voor elke Palestijn die ze doden, een x-je op hun geweer krassen.

En dan zie je in een ander artikel deze foto: dit zijn de mensen die daar ooit woonden, samengedreven in een uithoek van Gaza, waar er nog gewoon een straat is en bomen. Maar ook daar een man die een gewond kind draagt.

Ondertussen probeert Israël een dubbelzinnig narratief te verkopen: aan de internationale wereld dat zij de gevechtshandelingen, dus voornamelijk de bombardementen, gaan verminderen. Maar elke realist kan zien dát er niks meer te doen is, want alles is al kapot. Tegelijk zeggen ze naar de inwoners dat zij geïntensiveerd op zoek gaan om de gegijzelden te bevrijden. Maar elke realist ziet: hoé dan? Dat kan alleen als je de oorlog wél intensiveert, door bijvoorbeeld die tunnels in te gaan.Er ging even een bericht dat zij alles onder wilden laten lopen met zeewater (zoals je ongedierte weg spuit), Hamas reageerde dat er grote technische kennis was en dit niet zomaar kon; sindsdien hoor je niks meer van dit plan. 

Ja, de gruwelijkheden van leden van Hamas bij die 1200 doden is vreselijk. Verkrachting als oorlogsmiddel en onthoofdingen…Alleen de schaal van de wreedheid is niet vergelijkbaar. Er hoeven maar een tiental leden van Hamas deze oorlogsmisdaden begaan te hebben. Er zijn ook berichten van menselijkheid van leden van Hamas tijdens deze gevechtshandelingen, zoals een soldaat die het toestond dat een vrouw nog spullen haalde uit een kamer voor haar menstruatie.

 Daartegenover staat de algemene verdoving van Israël , al 75 jaar, dat het gewoon is om mensen te onderdrukken en te vernederen en ze te behandelen als oud vuil, weg te saneren van hun land op de Westelijke Jordaanoever, en dat er nu geen vuiltje aan de lucht is… Hoe ontstaat de ultieme haat? … Het waren juist linkse Israëlieten die in de kibboetsen leefden vlak tegen de grens met Gaza en ze wilden de vrede zoeken. Maar hoe kan dat als je zelf woont in weelderige groene tuinen terwijl aan de andere kant mensen leefden met net genoeg ontzilt water om er niet ziek van te worden? Dat zij deze mensen inhuurden als goedkoop personeel, en tegelijk zichzelf op de borst klopten als ze hielpen om een ziek kind te brengen naar een goed Israëlisch ziekenhuis? Hoeveel haat groeit er in je als je weet dat het water waarmee jij hun planten besproeit, beter is dan wat jij zelf drinkt?

Over wantrouwen en de ochtendzon

For the record:   Ik zit nu op de grond bij de gaskachel die vlammetjes geeft en die ik voor het eerst op een hogere stand, nr 5, heb gezet. Voor het eerst ook, sinds lang, een heldere blauwe lucht met ochtendgloren om bij te ontwaken. En gisteren zorgden wat ronddwarrelende sneeuwvlokken tóch voor een wit bospad, de eerste die ik neem richting de bus naar Arnhem. En die was gisteren vrij, want er was een landelijke storing in het computersysteem. ‘Eén cadeautje!’ zei ik lachend tegen de chauffeur en een andere passagier grinnikte mee.

Wat kan het leven toch makkelijk zijn, als je het met vertrouwen tegemoet ziet en wat veroorzaakt wantrouwen  toch voor een gigantische ruis in de communicatie…Helaas heb ik het veel in mijn omgeving meegemaakt. Mensen die zich vastzetten in een eigen kluwen van gevoelens, die zij vervolgens als ‘voor de werkelijkheid’ aannemen. Het grondakkoord is daarbij altijd: ‘ ik word tekort gedaan, mensen moeten mij hebben om gemeen te zijn, en ik doe zó mijn best’…Heel sneu. En ook heel pijnlijk voor degene aan wie dat wordt geventileerd: want dié is degene die dat doet en dus krijg je allerlei beledigingen naar je hoofd geslingerd. Ik ben verbaal best begaafd, maar ben tegelijk niet bestand tegen een vuur van oneigenlijkheden die naar je worden afgevuurd…De ‘image generator’ van A.I geeft nu wel frappante plaatjes. Ik typte dus ‘wantrouwen’ in. En ja, ik herken de blik en de houding van degenen waarmee je dan te maken hebt. Ze lijken je recht aan te kijken, maar iets in hun blik is juist ontwijkend en heeft iets afgeslotens. En dan geeft dat als abstract beeld een omgeving van eenzaamheid en vastzitten. Ik vind zelfs het kerkgebouw-achtige raak: vaak zijn dit soort mensen ook gevoelig voor religie en godsdienst. Daar zoeken ze naarstig naar iets van zekerheid en rust…Ze maken er zelfs hun beroep van. Als priester of hoogleraar, of beide. Een bastion van veiligheid in een leven vol onvervulde verlangens. Ach, het is zó sneu en het maakt mij ook verdrietig en onmachtig. Laat ik maar met dat cliché-liedje eindigen, dat nu voor mijn venster te aanschouwen is; ik kan mij nu koesteren in de ochtendzon. Ik hoop vurig dat dit doorbreekt bij een ander: een nieuwe morgen.

 

Image Generator

Ik vind het razend interessant. Hoe A.I. plaatjes genereert. Ik typte Eowin in, terwijl ik naar de Lord of the Rings keek op de tv; meestal wel ergens in herhaling in deze kerstvakantie. In het programma kun je verschillende stijlen aanvragen: realistisch, rennaisance, fantasy, lief, cyberpunk, impressionistisch, grafisch, moderne schilderijen,  enzovoort. Er kwamen plaatjes uit die passen bij haar personage én de stijl. Zij is een van de sterke vrouwen in dit epos én menselijk. Ze wordt verliefd, ze heeft ruzie met haar broer en gaat uiteindelijk als enige vrouw stiekem als vechter mee om het kwaad van Mordor te overwinnen. Zij verslaat de belangrijkste partner van Mordor, de koning-heks van de Nazgul,  juist omdat zij vrouw is. Want er werd gezegd dat geen man hem zou kunnen verslaan. 

In een notendop wordt hier het feministische verhaal verteld: haar vader verbood haar om mee te strijden, zij probeert hem te redden, maar de verwonding door Nazgul is te groot. Desondanks zegt haar vader, stervend, haar in de ogen kijkend : You already saved me.

Toen vroeg ik de Image Generator om plaatjes met de woorden: ‘Aan tafel met Christus’. Daar weet A.I.veel minder van te bakken. In meerdere stijlen verscheen er helemaal niks dat naar deze woorden verwees. Nu meen ik te zien, dat je daar ook iets terug kunt zien van de gang die een figuur als Christus heeft gemaakt in het moderne bewustzijn:

In de realistische stijl komt er iets dat herkenbaar is van andere afbeeldingen uit de schilderkunst met dit thema. Bij stijl uit de rennaisance is het plaatje overladen met allerlei betekenissen waar ook het thema van Het Laatste Avondmaal in zit. Bij de impressionistische stijl is de centrale figuur van Christus verdwenen en zie je gewoon een gezellige groep tafelen, terwijl in de moderne schilderkunst ook de groep verdwenen is en er slechts twee figuren zijn.

Toen vroeg ik A.I. om plaatjes te maken bij het woord ‘Wonderwoman’. Zij is een grote held in de wereld van de  DC-comics. Geboren op een fictief eiland uit een Amazonen-moeder, de vrouwelijke strijders in de Griekse mythologie, uit klei gemaakt en tot leven gewekt door de Goden. Zij draagt een lichtgevende lasso van de waarheid waarmee ze de vijand kan doden en zij strijdt voor goedheid, rechtvaardigheid, vrede, enzovoort. En verhip, hier weet A.I wél weer weg mee; in alle genres verschijnt er een plaatje. Net als bij Eówin, ook een figuur uit de fantasie. Maar bij het woord ‘Christus’ is het voor A.I. dus complexer. Kennelijk gaat daar de kunstgeschiedenis een rol spelen bij het genereren.

Ik doe nóg een keer ‘Eowin’ en nu verschijnen er totaal andere plaatjes dan de eerste keer:

Hetzelfde woord, geheel andere associaties. Het lijkt het menselijk brein wel. Grillig en…onvoorspelbaar?

I still have faith in you

De eerste dagen van een nieuw jaar voelen nu aan als langzaam opstarten. In het wijkcentrum was je zo’n eerste week alleen maar iedereen ‘de beste wensen’ aan het toezeggen, gecombineerd af en toe met een praatje over; waarop je goed terugkijkt en wat je eventueel anders wilt gaan doen. Op mijn beginscherm kwam vanochtend vroeg deze foto. Ik liggend in het gras bij de Hudson River en dan mensen  zien die hun hond uitlaten. Typisch New York, dacht ik toen ook al: die machtige skyline en dat gewone gekeuvel en geslenter bij het water.

Ik zag de film Maestro, over het leven van Leonard Bernstein en alle muziek die je hoort, heeft hij gecomponeerd. Alle flarden, gecombineerd met filmbeelden geven een alomvattend gevoel rondom dynamiek, swung, heftige melancholie én levenskracht. Wat een prachtige film. Het gaat nog meer over de relatie die hij heeft met zijn vrouw Felicia, terwijl hij, biseksueel, ook relaties had met veelal jongere mannen. Het blijft voor mij heel goed inleefbaar: Hoe dat naast elkaar kan bestaan, hoe hij werkelijk hield van haar en tegelijk trouw moest zijn aan zijn levensenergie…Dat laatste spat van het scherm, ook in zijn dirigeren. Daarna keek ik naar filmpjes van de echte Bernstein; wát een expressie!  

Gisteren, terwijl de grijze regen langs het huisje stroomde en  de wind door het bos heen raasde, heb ik de hele serie Berlin gekeken. Het komt uit de wereld van Money Heist wat een wereldwijde hit is geweest. Dit verhaal speelt zich tevoren af: Berlin, de broer van ‘de professor’, het brein achter de grote bankoverval, zet hier zijn eigen kraak. Het stelen van kostbare sieraden, met de waarde van 44 miljoen. Het is dus gemaakt door dezelfden en wéér zijn het de emotionele banden die groeien tijdens de kraak en het ontvluchten van de politie, die je gekluisterd aan het scherm houden. Hier nog sterker, de absurde kloof tussen het verstand en het gevoel. De hele kraak is in uiterste perfectie en heel ingenieus gepland en uitgevoerd, maar het is het persoonlijke emotionele binnenleven van een ieder die steeds roet in het eten gooit.

En toen gaf het algoritme mij vandaag ook dit. Heel toepasselijk bij zo’n opstart van een nieuw jaar. Die reis die de leden van ABBA samen gemaakt hebben; van huwelijken naar vriendschap en dan op hoge leeftijd weer nieuwe muziek kunnen maken. Die woorden, in dit liedje, ze zeggen alles. 

Technisch vernuftig

 Een beetje op onderzoek gegaan in apps waar je dus plaatjes mee kunt genereren. Vaak mag je dan een paar keer proef proberen, alvorens je moet gaan betalen. Als basis had ik een foto, een selfie die nichtje gemaakt had op één van mijn favoriete bankjes op een heuvel, met uitzicht op de heide. Wát een mogelijkheden! Bij de opdracht: voeg vuurwerk toe en 5% minder realistisch, ben ik nog duidelijk te zien, maar nichtje is ongeveer verdwenen. Bij 80% niet realistisch en de opdracht: fantasievol-dromerig-spiritueel, ben ik veranderd in een kasteel, waarschijnlijk is mijn ‘punthoed’ de oorzaak daarvan, en nichtje is nu de een of andere fee.

Bij ‘New York’ verschijnt deze in de skyline en heb ik ineens een petje op, in ‘kerstsfeer’ is mijn hoed landelijk bruin…Anime-stijl: en er zijn twee getekende figuren. Opvallend is, dat er blanke witte mensen tevoorschijn komen en toen ik ‘chinees’ toevoegde, veranderde de kledingstijl en waren er pagode’s in beeld, maar de mensen bleven blank. En dat zegt natuurlijk toch iets over de input. Waarom worden de mensen niet chineserig, maar alleen de omgeving? 

Ik vroeg aan ChatGPT om een filosofische tekst over New York en dat is toch wel verbijsterend, dat er meteen iets tevoorschijn komt, met zinnen daarin die ik zelf ook hier in dit blog zo gebezigd zou kunnen hebben. De taal is té plechtstatig en een beetje geforceerd. Maar toch:  Het geeft tegelijk ook een kick. In feite is het prettig om zo te weten dat er talloze anderen zijn die eenzelfde soort beleving over NY hebben als ik. 

En toen ook weer even Shazam ingezet, voor iets wat ik op de radio hoorde. Wat ontzéttend handig! En Shazam slaat je vondsten dus ook op, zodat je er altijd naar terug kunt grijpen. Dit is mooi: The Lark. Voor een pril begin van een nieuw jaar, waar ik voor het eerst een was deed, hier in de wasserette, de regen almaar op en rondom het huisje tikt, en de vreselijke berichtgevingen over de wereld blijven bestaan. Naast een leeuwerik, die even opstijgt.

Nieuwe dingen in het Nieuwe Jaar

En dan leer je in rap tempo nieuwe dingen: plaatjes tevoorschijn toveren met image generator. 

Voor het eerste een gesprekje laten schrijven door ChatGPT. Tussen Winnie de Poeh, Knorretje en Eyeore over Nieuwjaarsdag. Ongelofelijk wat er binnen enkele seconden verschijnt. Best wel raak, geheel volgens de karakters die ze zijn. Maar toch mist de tekst een soort van speelsheid.

En dat doordat nichtje V. mij in de vaart der volkeren trok, door meteen te assisteren op mijn iPad. Want ik had Chatgtp al eens opgezocht, maar kwam op de een of andere wijze toch niet op het juiste scherm, om iets te doen. Nu weet ik wel, hoe. En ze leerde mij de app Shazam, waarmee je meteen kan opzoeken wat de muziek is die je hoort, in bijvoorbeeld een film. Ze moest lachen toen ik vertelde dat ik dan wachtte op de aftiteling en hoe frustrerend het is, dat vaak niet eens de hele aftiteling te zien is, zit je te wachten voor niks. Maar daar heb je Shazam voor! , zei ze. Voor mij dus dé ontdekking van toen nog de laatste avond van het Oude Jaar.

Het was héél gezellig en in New York, ondertussen toch wel de parallelle virtuele werkelijkheid waar ik ook steeds even ben, duurde het vlak voordat wij gingen slapen, nog vijf uur eer het nieuwe jaar zou komen. Elk uur is er een aftelmoment met een béétje vuurwerk op Times Square en wordt er aangekondigd hoeveel uur nog te gaan voordat het nieuwe jaar komt.

En toen werd ik vroeg in de ochtend vanzelf wakker en maakte zo virtueel de jaarwisseling in New York mee. En daarna zag ik filmpjes waar ik kon zien hoe mensen renden, toen de dranghekken werden weggehaald, om de beste plaats op Times Square. En daarna zag ik ze door de straten weer naar huis wandelen. Een filmer had het steeds over ‘a mild chaos’ en hoe hij nu weg kon komen van Time Square, terwijl er voor mijn Nederlandse begrippen overal ruimte zat was, er was nergens een echte opstopping. Een andere wandelaar bewonderde de kleuren van The Empire State Building die gedurende deze eerste uren van het nieuwe jaar de hele tijd van kleur veranderde: toverachtig. Dát is de wens voor het Nieuwe Jaar: geen grijze massa, slaapachtig als een zombie zijn…maar wakker, alert en kleurrijk.