Ik las het in één ruk uit: ‘Wij waren. Ik ben. Weg uit Ruinerwold’ van Israel van Dorsten. Ik volg hem en zijn broer Edino op Instagram. Ze zijn nu in Thailand. Ze vieren er, zo lijkt het, de dertigste verjaardag van Israel. Het kunnen genieten samen, straalt er overal van af. Bij een foto-sessie in trendy kleren meldt Edino: From Basement Boys to Fashion Boys. Israel is degene die naar buiten is gegaan en het gehele geheime bestaan van zichzelf en zijn vijf andere broertjes en zusjes heeft onthuld. Edino en een oudere broer en een zus waren wel bekend bij de burgelijke stand en gingen ook naar school. Hij niet. Alles geleerd via boeken, zijn vader, het internet. Hij blijkt véél te kunnen, ook met zijn handen, hij vindt technische snufjes uit, verwijdert asbest uit de boerderij in Ruinerwold.
Wat ik eigenlijk niet verwacht had, was wél zo. Ik herkende veel in de wijze van overleven van Israël in een werkelijkheid waarin hij soms bijna ten onder gaat, maar waar ergens zijn gezonde verstand het steeds weer over kon nemen. Hoe hij een scheiding kon maken tussen: meedoen en mee-acteren en ergens voelen dat het niet klopt en dat er niks van waar is; alles wat zijn vader hem voorschotelt als zijn taak in het gezin en de gezamenlijke missie. En dat was: de slechte wereld redden van de ondergang.
Ik denk wel, dat deze missie uiteindelijk de redding is van alle kinderen. Dat hen werd verteld dat ze het samen moesten doen en dat er een goede wereld in het verschiet lag, zonder oorlog en leed en dergelijke. De wijze waarop was waanzin, maar de boodschap eronder is vitaal: er ís een andere wereld mogelijk, als je je daarvoor inzet. Niet in de wereld van de geesten, de psychose waar iedereen in zat, maar in déze wereld hier-en-nu.
Ik zag dit filmpje op internet en dacht aan mijn nichtje V. met wie ik lange gesprekken had over de wijze waarop emoties door de generaties heen gaan. Ik wilde het sturen naar haar, maar wist niet hoe. En prompt: enige uren later had zij het zélf op Instagram geplaatst; het eerste deel ervan. Het is vreemd hoe je de overlevingsstrategieën van een ouder onbewust kunt overnemen, om met onbegrepen pijn en verwarde werkelijkheden om te gaan: Het ontkennen, doen alsof al dat vreselijke niet waar is. Dan mag in een familie alleen maar een soort van kinderlijke ‘vrolijkheid’ en ‘onschuld’ gedeeld worden, terwijl het eronder broedt aan onzekerheid en dwingende beelden van de anderen die zich uit in agressie; passief én soms in hevige explosies aan de oppervlakte. Zó verzengend dat het alles wat gewoon is , kapot maakt. En wat vervolgens weer snel onder het tapijt moet worden geschoffeld in wéér die gemankeerde kinderlijkheid…
Op het einde van dit filmpje gaat het over een andere overlevingsstrategie: alle pijn niét voelen, luchtig leven. En dan kan het gebeuren dat een ander vertrekt zonder van zichzelf zelfs te weten dát deze is gegaan. Er zijn mensen die alleen maar naar het positieve kunnen kijken en daardoor ook goed om kunnen gaan met eigen ziekte en gebrek. Maar de andere kant ervan, en dat maakt het tot een achillespees, is óók een vorm van narcisme. Je zoekt in het contact met anderen, spiegels die jou positief affirmeren. De eventuele verschillen mogen een poosje bestaan onder de woorden: het mag schuren, niet iedereen is hetzelfde. Maar er komt een moment dat je van waarnemer in elkaars leven, de spiegels die je elkaar voorhoudt, ook deelnemer kunt worden: solidair zijn met het leven van die ander en dit mee wil ondersteunen.
Dat was in de familie van Israel niet mogelijk, zolang de vader degene was die dicteerde wat gezien mocht worden en wat niet. Dus moest dit doorbroken worden: zien en leven wat écht is; Alice door de spiegel heen of zoals dat in de Matrix is: welke pil neem je; die je naar de échte wereld leidt, of blijf je in de illusie?
Wat zijn familie in héél heftige mate heeft meegemaakt, zodanig dat hij letterlijk niet bestond voor de buitenwereld, zo gaat het in ieders leven. Er is altijd de vraag: Bij wie wil je horen en bij wie niet? Tenzij je wilt blijven leven in een spiegelwereld. Dat doen veel mensen. Je zoekt de eigen bubbel. Maar als je door het schuim heen trekt, de bubbel oplost, dan ineens zie je de wereld helder. Dan kun je ook niet meer terug. Eindelijk vaste grond onder de voeten: Wij waren. Ik ben.
