Park, tuin, bos, de zon, dansen

Eergisteren voor het eerst weer een halfuurtje buiten op het bankje, windstil in de zon en gisteren even twee uur een rondje fietsen in mijn achtertuin Park De Hoge Veluwe.

Het is ook altijd de ervaring alsof ik een tijdmachine inga en weer even terug ben in mijn kindertijd. Achterop de fiets en ‘Hansje Pansje Kevertje’ zingen met Broertjes, die elk voorop in een kinderzitje zaten. Naar een jeneverbesboom lopen, maar nee, daar zitten midden in de winter natuurlijk geen jeneverbessen aan. Op het zand gaan liggen kijken naar de vliegdennen. Het is alsof mijn lichaam dan ook tot leven komt; buiten in de openlucht.

Binnen dansen doet dat ook.

Pas zag ik daarbij bewust mijn vloerkleedje van zijde uit India, geïnspireerd door Perzische motieven en dan kijk je in feite naar een paradijselijke tuin. Aan de wand een schilderijtje op zijde. De maker vertelde mij dat het over een bezoeker in een tuin ging, die in het begin ruzie maakt met de eigenaar van de tuin, daarna gaan ze samen toch spelletjes spelen en wandelen in de tuin, om uiteindelijk bij een waterbron uit te rusten.

Lachend, met felle grote ogen, wees hij het stripverhaal op het doek aan, zittend op een roestige fiets. Daarna wist ik zeker dat ik het kopen zou. Voor de belachelijke lage prijs van omgerekend 8 €.

De tuin, het park, een bos… ze geven je een verborgen plek, waar je kunt schuilen en kunt rusten en die je verkwikt. Dat is tegelijk ook even het leven dansen.

Joseph Brodsky en Rusland

 Ik kende hem voornamelijk doordat hij zo mooi over Venetië schrijft, zijn lievelingsstad, hij heeft zich daar ook laten begraven, op St Michele, het dodeneiland; Joseph Brodsky. Nu vond ik bij de kringloop deze essays, voor 1€. Precies op het juiste moment, nu ik weer even een inkijkje in Rusland zou willen hebben.

Hij is geboren in 1940 in Leningrad/ St Petersburg en zijn gedachten over deze stad gaf mij wel een nieuw perspectief.

Zie dat grote Russische rijk, haar grondgebied is het grootste van de wereld, Europa bengelt daar een beetje tegenaan. Maar het land is vooral leegte en vlakte en men wilde een havenstad, zoals alle belangrijke landen hebben en zo werd St Petersburg uit de grond gestampt. Net zoals bij Venetië en Amsterdam: er werden boomstammen in de moerassige grond geboord en hierop werd gebouwd.

En het doel was een ‘Europees-achtige’ stad: met brede wandelpromenade’s ( o.a. de Nevsky Prospect), paleizen en gebouwen met grandeur in architectuur-stijlen uit Europa. Heel anders dan alle ui-vormige kerken in Moskou. En toen kwam het communisme en onder Lenin werd de stad verwaarloosd en grauw. 

Maar de Russische literatuur van alle groten, werd geboren in deze stad. Het bewustzijn van grootse, meeslepende universaliteit werd gekoppeld aan personages met een heel rijk binnenleven, dáár gebeurde alles, maar met weinig dadenkracht en dadendrang. Volgens Brodsky zo ingegeven door de Russische politieke situatie van een onderdrukkend regime. En dat zit nog steeds zo in de Rus, schreef hij in 1979 al;  deze is gevormd door literatuur waar mislukking en falen een  prominente plaats heeft. Zoals het St Petersburg noot gelukt is om een centrale en belangwekkende havenststad te worden, gericht op Europa. Ook nog eens geheel verwoesd na de tweede wereldoorlog bij het beleg van Leningrad.

Hij illustreert het met twee standbeelden, vlak tegenover elkaar. De ene is de Bronze Horseman: een man uit de rauwe natuur, die deze temt en als het ware zegenrijk een beschermende hand daarover uitstrekt , zeg ik in mijn woorden. Hij staat op een gigantische natuurlijke meteoriet, de grootste van de wereld en helemaal ergens uit Rusland naar St Petersburg versleept. Maar toen kwam Lenin en dat is een beeld van industrie en een tirannieke man, die meent dat de wereld aan zijn voeten ligt.

Het levert mij nieuwe vragen op: O, dus Rusland was aanvankelijk juist wél gericht op Europa. Zou het dan toch een soort van minderwaardigheidscomplex hebben, en écht ook ergens bang zijn dat deze expansiedrang had richting Rusland, het excuus van Poetin voor de oorlog? Is het raar om vanuit de Russische ziel te denken dat het relatief kleine Oekraïne in feite toch bij het Russische Rijk hoort? …

Brodsky meldt ook dat de Russische taal zoveel rijker en gelaagder is, dan het Engels, zo heeft deze vijf verschillende woorden, voor verschillende vormen van kwaad; Evil. 

Wat als je denkt: Het is uiteindelijk voor het bestwil van Oekraïne zelf, om weer bij Rusland te gaan horen, terug naar de moederschoot; dat doet hun maar een héél klein beetje kwaad?

Ja, ik speel nu advocaat van de duivel.

ROAR!

 Ik heb dit liedje lang geleden leren kennen door nichtje L die het in de auto zong, dat was in 2014. Naast mijn favoriet, waarvan ik zei dat ze die wel op mijn uitvaart mocht zingen: Colours of the Wind. Wat een andersoortige energie. Ik altijd met mijn zoetsappige pogingen tot verbinding…Dat gebeurt wellicht nooit vanuit een ‘afstandelijke’, contemplatieverige energie. We (en dat is nu kennelijk op wereldniveau ‘Europa’) moeten in deze tijden iets anders tegenover de hetereseksuele, witte, machtige, rijke mannen zetten. Gaan brullen; ROAR; Katy Perry zong het ook bij de inauguratie van Biden.

Dit zag ik hangen in een historische wijk, op mijn eerste dag in New York, vorig jaar. Joe Biden, die juist diversiteit ziet als een peiler van de Amerikaanse Natie: To include those who have been excluded before. Hoe dit binnen enkele weken door Trump geheel is verkruimeld. Gelukkig blijft het in NY zelf wel de drive. ‘Laat alles wat ademt, in vrede bestaan’, zingt Rob de Nijs ineens in mjn hoofd.

Afgelopen week deed Tilda Swinton bij haar acceptatie speech op het filmfestival in Berlijn een hartstochtelijk pleidooi om onmenselijkheid weg te bannen en wees naar het rijk van de film waar alles mogelijk is. Zij is het soort vrouw waar Trump en de zijnen een bloedhekel aan hebben. De fotograaf Tim Walker weet dat onaardse, dat grensoverschrijdende van haar heel goed in beeld vast te leggen.

En in Venetië is dit weekend weer het begin van de Carnavalsperiode ingeluid.

Naast het nieuws heet die rubriek in Trouw. 

Het zou allemaal voorpaginanieuws moeten zijn. Al die plekken waar er een dynamische mix is van verschillende en altijd in beweging zijnde energie: ROAR!

Oerliedje: Before the Deluge

 Eindelijk! Weer eens een blauwe lucht bij het openschuiven van het gordijntje in de slaapkamer. Dat de lente in aantocht is, hoor ik ook aan de vogeltjes die verborgen zachtjes, verwachtingsvol, kwinkeleren.

Vlak voor het slapen gaan, dit oerliedje van Jackson Browne; Before the Deluge. Een liedje waarop ik mijn eigen levensprogamma maakte, zie ik nu, thuis in mijn tienerkamer met de platenspeler en de eerste kopjes thee, zelf gemaakt, warm gehouden op een theelichtje met daarin een waxinelichtje. Dát zou ik zijn, a dreamer. Ik zou niét degene zijn die zwichtte voor glitter, maar zicht houden op love’s bright and fragile glow…

En dan in het refrein: Let creation reveal its secrets by and by.

We leven nu weer in zo’n tijd dat de zondvloed dichtbij lijkt, zulke veranderingen gaande op het wereldtoneel en niemand weet hoe alles zal gaan uitpakken. Maar dit liedje zegt mij, dat dit gevoel er altijd al is geweest. Zoals al die protestliederen van Bob Dylan dat ook doen. Een fundamenteel besef dat de wereld in het geheel niet is, van wat wij er ten diepste over dromen. Iets in je die dan zegt: als ik  dit overleef, dan wil ik wel trouw zijn aan mezelf en meehelpen aan een nieuwe wereld. En dat trek je dan door tot in het heden: wat kan ik doen, wie wil ik zijn? 

Dit hele verhaal zit in dit ene liedje.

Ze zingen het een paar dagen geleden, Joan Baez an Jackson Browne, een beetje krakkemikkig, beide waren af en toe de tekst kwijt… Zeven jaar geleden zongen ze het ook samen, hij nog met donker haar, beide nog veel krachtiger. Dan zie je de tijd verglijden. En je kunt er niks aan doen, je lichaam wordt een  schim van wie je ooit was, langzaam vervaag je…Dit liedje gaat dus ook een leven lang met beide mee.

Nieuwe stadstuin

 Het viel me alleszins mee. De sfeer in mijn stadstuin is toch behouden gebleven. Al is de klimop weg, ik hoor vanochtend wel gewoon de musjes tjilpen en zag gisteren ook merels huppen. Ik kan in de zomer mijn hangmat nog ophangen. Het cement en beton bij de berging is niet aangetast, precies zoals ik al had gezegd.

Gisteren meteen de voortuin in gedoken en 4 uur lang de stammen een plek gegeven. (Wat een gesjouw en gerol!) Ook hier is de sfeer toch behouden gebleven, ook omdat de dikke stammen van beide bomen nog in de grond staan. Een voordeel is, dat er meer licht in huis zal zijn, nu er geen dik bladerdek meer is.

Ik vind het wel leuk, dat al die stammen er nog zijn. Dat geeft

 de tuin een beetje een bostuintje gevoel, ha, ha.

 

Ik tel vanuit mijn leesstoel bij het raam binnen, zes mussen die in de bruidssluier achter, aan de zijkant, aan het kletsen zijn.

Uitvaart

 Ik nam drie stenen uit mijn bostuintje en die ik ergens in het land heb opgeraapt, o.a van het strand, mee naar Nijmegen.

Ik plaatste ze op de graven van Opa en Oma, Ouders en Broer. Ik weet niet of ik het als positief ervaar, dat ik nu niet meer hoef te zoeken naar hun graven…Drie generaties van mijn familie liggen er. In het graf van mijn ouders is nog een plaats over, ‘daar kun jij wel bij’, zei Moeder. Dat geniet niet mijn voorkeur, maar als dit tegen die tijd het makkelijkste is, maakt het mij natuurlijk niet meer uit. Ik hoor dan altijd R. uit het wijkcentrum, die zei: ‘Gooi mij maar in de klikobak.’

Ik was er voor het afscheid van de vader van Schoonzusje. Een mooi afscheid, waar uitgebalanceerd meerdere soorten inkijkjes in zijn leven werd gegeven, afwisselend door beide dochters. Ook nichtje V sprak. Het ging over rouw en verdriet en een vriendin van S. zei meteen tegen mij, bij de koffie met goed gebak, dat ze helemaal ondersteboven en geraakt was daardoor, het kwam zó binnen en ze had gezien dat dat voor veel mensen zo was, ze zag mensen tranen uit hun ogen vegen.

De intensiteit die zij in haar woorden wist te leggen, raakte mij ook, terwijl ze tegelijk zei dat er juist geen woorden zijn voor verdriet en gemis.

De uitvaartbegeleidster, die dus niet veel had te doen, alleen de inleidende woorden en het nawoord, kwam bij de koffie naar mij toe. ‘Jij bent toch de zus van R.? Jij hebt toen toch ook gesproken?’ Dat ze zich het kon herinneren van alweer vier jaar geleden én even naar mij toe kwam, getuigt wel van haar professionaliteit, daar waren vriendin en ik het over eens.

Er was mooie muziek, wat langere stukken, en eentje was uit Tosca van Puccini, vertelde S. Het enige stuk van het lijstje van  haar vader, de andere stukken waren te ingewikkeld om in te passen, zoals Klezmer. Haar vader verzorgde het culturele  aanbod voor de jeugd in mijn stad en hij had als enige ook de sleutel van de Stevenstoren, waardoor ze er naar het vuurwerk konden kijken met Oud en Nieuw en zijn dochters werden door het hele land meegenomen, als testpubliek, of hij de voorstelling naar Nijmegen zou halen. Ook kende hij de poppenspeler Josef van den Berg persoonlijk, ook toen deze kluizenaar werd, en daar zijn ze ook weleens op bezoek geweest.

Zo hoor je ineens nieuwe dingen die je nog niet wist. De andere muziekkeuze lag helemaal in de lijn van hun vader: een Egyptische zangeres bij binnenkomst, het oude liedje ‘I got plenty o’ nuttin’ , Argentijnse tangomuziek met accordeon van Piazzolla. Maar die opera was het meeste bij mij binnengekomen.

Tachtiger jaren muziek

 Een nieuwe ontdekking: als je op Spotify, na je gezochte nummer het maar laat gaan, dan geeft deze je daarna muziek in dezelfde stijl. Het algoritme wordt een perfecte DJ die naadloos het ene in het andere laat vloeien en speelt de nummers ook helemaal af. En dus zat ik de hele dag in muziek uit de tachtiger jaren, want ik was begonnen met hits uit die tijd. 

Even wat lichaamsbeweging , was het idee, want ik was al dagenlang binnen in mijn boshuisje, wegens de kou en de regen. Dat is helemaal geen straf, integendeel. 

Effe dansen, werd zo’n beetje de hele dag;  die muziek aardig hard aan, van de bank op en af met de letterlijke handzame thriller van John Grisham; in één dag uit, The Exchange, het vervolg op The Firm, waar het echtpaar Mitch en Abby nu twee zoontjes hebben en wonen op de 69ste straat bij Columbus Circle en het Central Park, een stuk straat waar ik toevallig tien dagen op een rij doorheen heb gelopen, op weg naar Lincoln Center.

Na urenlang zat ik helemaal in een soort van flow en dit liedje kwam helemaal binnen. Pas nu weet ik dat dit een band is uit Nieuw Zeeland en de tekst geschreven is door Neil Finn, die ik alleen als dichter kende, een kerstcadeautje van vriendin W.  toen ik daar was en het 2002 werd. Hij is een bekende zanger, samen met zijn broer, zei ze indertijd nog, maar ik ben helemaal geen muziek toen gaan opzoeken, dat ging ook niet zo gemakkelijk als nu. Het blijkt de bekendste band uit Nieuw Zeeland te zijn, ze gingen uit elkaar, maar dit is bij hun reünie in 2022. De massa mensen die meedoet toont dat het een heel bekend lied is. En hoezeer ook muziek de oude religie heeft vervangen. 

Ik kwam op muziek uit de tachtiger jaren, omdat ik wakker werd met dit liedje; Every Little Thing She Does is Magic; Geen idee wat er zich heeft afgespeeld in mijn droomleven.

Huishoudboekje Vader

 Gisteren had ik meer dan 22 uur lang geen internet. De eerste uren merkte ik daar niet veel van, gewoon verder in boeken lezen en s’avonds tv kijken. Géén muziek op de achtergrond, maar dat is vaker zo. Maar daarna? Dan blijkt dat mijn lichaam toch ook aan het internet, of eerder aan de de IPad, vastgeklonken zit. 

Het ritueel om vlak voor het slapen gaan, nog even iets te bekijken op YouTube, verviel. En bij het ontwaken hetzelfde: zó gewend aan onder de dekens een rondje Insta te doen, mail beantwoorden of wegwerken, een blogje te schrijven en daarna de kranten in bed te lezen.

 Het enige wat nu met de IPad kon, was uitgebreid kijken in mijn fotobibliotheek en deze opschonen. En zo kwam ik deze foto tegen: van het huishoudboekje van Vader uit zijn prille studententijd. Zo lang als dat ik hem gekend heb, had hij een volkomen onleesbaar handschrift. Maar kijk hier eens, ontroerend zorgvuldig. Alleen in de een na laatste woorden onderaan zie ik het begin van die draden aan elkaar en op elkaar, zoals ik het heb gekend, ook hier krijg ik niet ontcijferd wat er staat. ‘Filhug. Brechten’, wat is dat? De príj́zen ook, uit die tijd; de huur van zijn kamer bedroeg 36 gulden in de maand.

Op de Zondag zie ik bios staan; dat lijkt me samen naar de bioscoop, elke week met Moeder. En de vaste uitgave van 1,25. In mijn romantische verbeelding, stel ik mij voor dat dit een cadeautje voor haar was.

En dan zijn er intrigerende letters; afkortingen van Iets, opgesplitst in 3 keer en dan vermenigvuldigd met 4.. Wat ís dat? …Ik zal het nooit weten…

Alles was erop gericht om te gaan sparen en maximaal 125 gulden uit te geven. Die specificatie van: brood, melk, boter, muisjes, vlees, eieren. Géén groente, fruit, rijst of aardappelen, rook-of drinkartikelen, wél muisjes en boter. Uit de verhalen van Moeder weet ik dat ze soms een ei met elkaar deelden en zij, als aankomende arts, precies berekende dat ze genoeg vitaminen e.d. naar binnen kregen.Dat zou dan in haar huishoudboekje aanwezig moeten zijn, alhoewel de ene in Leiden woonde en de andere in Utrecht.

Hoe langer ik ernaar kijk, hoe raadselachtiger het wordt. Het lijkt erop dat hij met de berekening van dagelijkse uitgaven, dan 15 gulden in de week kon sparen? O, nee: zijn wekelijkse uitgaven waren dan 15 gulden.

 En hoe ging dat dan? 10 keer in de maand boter, 4 keer vlees, 15 keer brood, melk en eieren, 2 keer muisjes? … 

De tram etc. kost 4 gulden per maand, maar hij ging met de trein naar Utrecht, is het verhaal. Komt hier niet voor. Wellicht verborgen in die letters. Of die vaste uitgave van 1,25. En waarom fietste hij niet? Was dat al de voorbode voor veel later, toen we hem op zijn verjaardag een fiets gaven, die hij vervolgens nooit heeft gebruikt? Of was fietsen toen nog niet zo’n gewoon vervoersmiddel?

Enfin. Een inkijkje in een dagelijks leven van heel lang geleden, dat mij tegelijk ook helemaal ontglipt.

Besneeuwd NY, Lieke Marsman, Geloof

Hier zit ik weer met mijn Zondagse gevoel op de bank, met een waterig zonnetje en het Zondagmiddagconcert, live, uit het Concertgebouw van Amsterdam, de 9e symfonie van  Bruckner.

Vlak voor het slapen gaan, nog even naar YouTube. En daar bleek, live, mijn favoriete wandelaar in New York net begonnen te zijn aan zijn wandeling door de sneeuw. Helemaal gelukkig en opgewonden, hij had de griep, vandaar dat zijn stem hees is, maar hij moést naar buiten en verslag doen.

En daar loopt hij dan, de wandeling die ik er misschien ook zou doen: Langs The Public Liberary met de leeuwen voor, Bryant Park door, naar Times Square en dan nog een pittoresk stukje door Hell’s Kitchen. Toen ben ik zelf afgehaakt, het was ook gestopt met sneeuwen.

Het is net alsof ik er zelf ben geweest, maar dan zonder het ongemak van de kou. Kijk, aan die bar tafeltjes heb ik in de zomer vaak gezeten, en dáár was het terras met pianomuziek. De fontein, die ik al eerder vol ijspegels zag, ligt nu vrij; in de zomer is die weggedrukt door het grote zomerpodium, waar ook films te zien zijn. Ja, alles is gratis.

Op straat , naast sneeuwpoppetjes en sneeuwgevechten overal ook kleine en grote gemotoriseerde sneeuwruimers, mensen aan het vegen en sneeuwscheppen. De wandelaar vertelt, dat het bij de wet geregeld is, dat morgenochtend voor 11 A.M alle sneeuw, overal weg moet zijn. Dus mensen beginnen meteen, want vallende zachte sneeuw is beter te verwijderen, dan wanneer alles in de nacht opvriest en ijzel wordt.Er wordt 6 inch verwacht, en dat is in járen niet meer voorgekomen.

Na het ontwaken, geraak ik in iets heel anders; een podcast met de oude dichter des vaderlands, Lieke Marsman. Ze heeft kanker, maar overleeft haar diagnose nu al zeven jaar. De laatste keer dat ik haar zag was bij Boerderij van Dorst, waar ze met één arm kranig een nieuwe ingang maakte bij een schuurtje en ook daar aan Raven vertelt dat ze steeds meer, ook waarde hecht aan alles wat niét rationeel te verantwoorden is.

Hier vertelt ze, dat ze op het moment van haar diepste wanhoop, een ervaring kreeg, die ze wel ‘goddelijke aanwezigheid’ zou kunnen noemen. Een soort van besef dat ze niet alleen is, dat er wellicht toch een onderliggend plan onder alles is…Ook sluit ze niet uit, dat er wellicht toch nog iets is na de dood. 

Daarna, een lang artikel in de New York Times. Vader Bill White schrijft vlak na zijn geboorte al een brief aan de toekomstige vrouw van zijn baby-zoontje Timothy ; dat hij ook nu al voor haar en haar familie bidt en hij nu al van haar houdt. Alleen blijkt de zoon homoseksueel te zijn, dus die vrouw zal er nooit komen. In het artikel zijn er dagboekfragmenten van de vader van 2013-2019, met daarbij de reflectie van de zoon van nu.

Vader is enthousiaste voorganger in zijn gemeente en moet in het begin erkennen dat hij homoseksualiteit verafschuwt. Het verst komt hij aanvankelijk in zijn acceptatie,  om homoseksuelen te gaan begeleiden om celibatair te leven of tóch te trouwen met een vrouw. Tegelijk is zijn liefde voor zijn zoon onvoorwaardelijk. Dus gaat hij deze toch ook steunen, met het gevolg dat de helft van zijn gemeente leegloopt en ergens anders gaat kerken. Zit hij op de goede weg, vraagt hij zich vertwijfeld af, en hij vraagt het natuurlijk ook aan God; wie heeft er wat aan, om iets te gaan verkondigen, terwijl er niemand meer luistert? 

Uiteindelijk blijkt er maar één criterium: Jezus zelf draaide indertijd de bestaande waarden om en ging consequent om met alle verschoppelingen, verstotenen, armen, enzovoort.

Eind goed, al goed: Vader en zoon zijn nu beide actief in dezelfde kerk.

Dit zijn dus mijn Zondagse thema’s en de overkoepelend gedachte hierbij is: Het maakt niet uit wat je gelooft en hoe je gelooft en of je gelooft en niemand weet of geloof ergens ook écht waar is; dat is de kernbetekenis van ‘geloven’. Wanneer dit geloof je een zinvol verband laat ervaren en het je onmogelijk maakt om anderen uit te sluiten, dan heeft dit geloof recht van bestaan en is het wáár.

Elk ander geloof dat breekt, vernietigt, oorlog veroorzaakt, hiërarchie en wanhoop. Weg ermee.

Geloof is als een besneeuwende avond in New York, door de ogen van de wandelaar: betoverend, magisch, bron van geluk.

Maori-Haka, Project Dandelion, Gat in de duinen

 Ik was enige tijd lid van Extinction Rebellion, heb met een spandoek voor de ING bank in Apeldoorn gestaan, spandoeken geschilderd. Ik dacht écht even dat het momentum er was: nú doorpakken en zoveel mogelijk in de openbare ruimte je stem laten horen, om de klimaatcrisis te keren. Maar toen werd de klimaatcrisis verstrengeld met de situatie in Gaza en daarmee werd het steeds politiekeriger en geheel geassocieerd met ‘woke en extreem Links’. Ja, natuurlijk is er een verband tussen klimaatcrisis en klimaatrechtvaardigheid maar de werkelijke hartekreet ondervond hiermee een gigantisch ruis. En nu wordt XR gecriminaliseerd en wordt demonstreren op de snelweg waarschijnlijk verboden. Moet XR nu dan ook de strijd gaan voeren voor het behoud van eigen actiemiddelen? Lijkt mij niet oké, dat is toch ongeveer ook eigen navelstaarderij. 

Zonder veel politie-inzet én ludiek en creatief, doordringen in de bubbels van de macht, en terug naar de eigenlijke zaak; Het Klimaat, het behoud van een leefbare planeet voor de toekomst, dat lijkt mij de weg.

Zoals deze Haka, die ineens midden in het parlement van Nieuw Zeeland werd uitgevoerd, door het jonge parlementslid van 22 jaar, tezamen met zes andere leden van de Maori-partij.Niet praten, maar doen.

Daar zie je, dat de culturele wereld van de Maori uiteindelijk ook kan zorgen voor een verschuiving omtrent de status van de natuur, liet een krantenbericht van afgelopen maandag zien. Niét protest, maar het tonen van andere opties en verhalen…dat is al lang een uitdaging van Links en Demokratisch, tegenover Extreem Rechts met fascistische trekken, dat wereldwijd de westerse boventoon is geworden.

De paardenbloem als nieuw vignet voor een wereldwijde beweging door leidinggevende vrouwen, in de grote politiek, maar ook in het dagelijkse leven, opgericht door o.a. de oud president van Ierland, Mary Robinson, geeft een vergezicht, waar iedereen aan kan deelnemen. 

Op een ander niveau en ander gebied, zie ik dit ook terug in een artikel in de NRC van vandaag, dat over opvoeden gaat. Kinderen van nu worden zó beschermd en gepamperd dat ze daardoor nooit zelfstandige, weldenkende en creatief handelende volwassenen worden. Weerbaarheid en gezonde groei ontstaat alleen als je kinderen loslaat in plaats van ‘gevangen houdt in jouw eigen bubbel, van wat jij meent dat goed is’, zeg ik nu in mijn eigen woorden. De schrijver refereert naar een actie die deze week ook het achtuurjournaal bereikte: je maakt een gat in de duinen, de wind geeft het zand vrij spel en uiteindelijk zal dat het hele duingebied krachtiger maken, met meer biodiversiteit.

Enfin. Géén protest meer, maar onbevangen zijn, vrijheid winnen door vergezichten…Weg van het beklemmende model van economische groei; een ander groeimodel, géén winst en nut, maar zin.

Deze dag

 Het is wel raar om op een dag iets te doen, terwijl je bewust besloten hebt op die dag ergens niet te zijn, waar de belangrijkste actie zich afspeelt. Konkreet: hoe ga ik om met mijn dag waar mijn tuin in de stad geheel wordt kaal gemaakt? Ik hoorde hier in de verte ook een graafmachine en zette dus meteen de radio aan. De klassieke zender, zo geruststellend en opwekkend; een fan van Simeon ten Holt liet meerdere versies van Canto Ostinato horen, dat eindeloze pianospel, nu met meerdere verschillende instrumenten. Zó lang dat hij berichten binnen kreeg van luisteraars, stop alsjeblieft, nou weten we het wel. Maar het paste wel bij een ‘levensritme’-gevoel; dat dingen in een stroom zijn, dat dit niet te stoppen is, almaar in herhaling en opnieuw.

Onderwijl las ik één van de nieuwste van Karin Slaughter die zomaar in het gratis boekenkastje lag, hier aan de Krimweg, de rechte weg van 4 km die naar het centrumpje van Hoenderloo leidt. Thrillers zitten voor mij in het gebied van ‘vakantie-lectuur’, maar ondertussen vergeet ik bijna dat je dan toch al jarenlang meeleeft met twee hoofdpersonages: Sarah Lint en Will Trent, zij kinderarts en lijkenschouwer, hij rechercheur met dyslexie en een traumatisch verleden in kindertehuizen. Eerder slechts vage collega’s , maar nu zijn ze dan op honeymoon in een sjiek exclusieve resort midden in de bergen, huisjes om een meer, prachtige natuur.Maar in het eerste hoofdstuk wordt de moord al gepleegd en dan vertelt het boek terug, hoe het 12uur tevoren was, 10 uur, enzovoort. Ergens heel passend; de combi van mooie natuur en bos en dat er dan een moord in wordt gepleegd, op deze dag.

En ik schep er genoegen in, om zomaar wat langer te kijken naar deze foto die ineens op mijn beginscherm van de IPad staat. New York, bij het Lincoln Center, waar er geoefend werd voor de dans Table of Silence op 9/11 Memorial Day. Dat publiek dat op de grote stenen meekijkt, twee eigenaren van hondjes die wetenswaardigheden uitwisselen. 

En toen kwam er ook nog een filmpje, een fotocollage van wat ik vorig jaar op deze dag deed, maar het bestand blijkt te groot om hier toe te voegen. Ik was in Domburg, aan het strand.

Op het  einde van de dag een bericht van de wijkbeheerder. En dat is dan dat. Het lijkt zo’n geruststellende klus, die ze klaarden.

Reis naar het Morgenland

De zon komt onzichtbaar op, het wordt licht en op dit moment rijdt er dus een hoogwerker de straat van mijn stadshuis in en weldra zal het een geraas en geronk zijn van kettingzagen en dergelijke, takken en bomen die kraken… een grote periode van mijn leven wordt afgesloten. Het klimopplantje van €3,50, nee het was toen nog de gulden, tegen de schuur die uitgegroeid was tot een klimopwoud, waar vogels in nestelden,  zal helemaal verdwijnen. Net zoals die twee bomen, waaronder de kastanjeboom die ik als één kastanje ooit in de grond heb gestopt. 

Ik wilde er absoluut niet bij zijn.

Gisteren las ik in enkele uren Reis naar het Morgenland. In het kader van ‘het herlezen van oude boeken’, het thema van de Boekenclub. Het maakte indertijd een grote indruk op mij en ik kreeg het als cadeautje van mijn vijfde klas middelbare school. Hun kaartje zat erbij. Ik herinner mij, dat ik ook verwonderd was, dat er woorden voor waren en ik dit kreeg, omdat het treffend iets uit mijn ervaringswereld beschreef. Dit boekje markeert ook een periode van mijn leven. Ik had een zweer aan mijn twaalfvingerige darm, was dus ziek, en moest daarvan herstellen. Zo’n zweer krijg je alleen van zenuwslopende omstandigheden; zo was mijn thuissituatie enigszins. Maar ook toen, naast het smerige kalkdrankje dat ik drie keer op de dag moest slikken, was er al een uitweg: mijn reis naar het morgenland. Die had ik net eerder ontdekt en de grote oude tempelsleutel die ik kocht op een groot tempelcompex in Sri Lanka, heeft daar altijd symbool voor gestaan.

Een reis die niet gebonden is aan plaats en tijd, waar allerlei soorten van mensen aan meedoen, doden en levenden, kunstenaars,  schrijvers, musici, eenvoudige lieden, alleen of in kleine groepjes en ook het bedachte doel kan verschillen…

De schilder Paul Klee wordt nadrukkelijk genoemd, als één van je reisgenoten. Gek toevallig, want enig weken geleden droomde ik van hem. Ik was in een geschilderd landschap van hem. Ik ging op zoek naar dat schilderij, maar vond het niet, maar zag na lange tijd weer veel werk van hem.

O! , dacht ik toen, ik was werkelijk heel lang fan van hem, dat ik dit bijna vergeten ben. Die geschilderde werkelijkheden van hem, die behoren bij mijn innerlijke landschap. En nu denk ik: dat zijn de landschappen die iedereen ook bereisd in Reis naar het Morgenland.

Werkelijkheden die je vervolgens zelf in je naaste omgeving maakt, ieder op een eigen wijze en ik deed dat door een oerwoudtuin om mij heen te creëren, een verborgen plek, waar ik in mijn nakie kon zonnen, met zoveel mogelijk levende natuur om mij heen. Kikkers en vissen in het vijvertje, een mussenkolonie, merels en tortelduiven in de klimop…enige jaren zaten er ook spreeuwen, maar die waren teveel van het goede. Ze zorgden voor een ammoniak-geur.

De Woningbouwvereniging vindt alles eigenlijk teveel van het goede. Dus vandaag krijgen ze enigszins hun zin en transformeert het weer naar een overzichtelijke en kale stadstuin.

Mijn reis naar het Morgenland, had ik gelukkig al eerder voortgezet, door te wonen in mijn boshuisje. Alle coulissen en decorstukken veranderen voortdurend, maar de reis die blijft, tot je laatste snik.

Er hoort een tegelijk zacht én droevig én hoopgevend liedje bij, dat helemaal toevallig gisteren ook weer naar mij toe kwam.

Merkstenen

 Heerlijk. Om wakker te worden en de stilte en de ruimte van het bos om je heen te voelen. Twee dagen geleden werd ik in de stad wakker en daar las ik in de ochtendzon in  Merkstenen van Dag Hammersköld Een dun boekje met dagboekaantekeningen van deze Zweedse diplomaat die secretaris generaal van de Verenigde Naties was van 1953 tot zijn vroege dood in 1961, door een vliegtuigongeluk. Een druk openbaar politiek leven, dat echter gevoed werd door ‘iets’ daaronder.

In Nijmegen, bij de oude afdeling ‘spiritualiteit’ binnen de oude faculteit ‘theologie’, die nu niet meer zo bestaan, is dit boekje een uitgebreid studieobject geworden. Er is aangetoond dat dit een modern mystiek geschrift zou zijn. Om dit op te sporen is er een ‘gewichtige’ bril ontworpen met, ik zeg het hier uit mijn hoofd, vijf criteria, waar je de ware mystiek mee kan herkennen.

Eerlijk gezegd, denk ik nu, dat dit vooral een kwestie is van ‘zien-wat-je-wilt-zien’. 

Neemt niet weg, dat er wel een toon en een stem nodig is, om dwars door het huidige politieke discours heen te breken. Wanneer ‘links’ een nieuwe partij wil oprichten, zou deze gevoed kunnen worden door iets anders dan kapitalistische mestgrond, waar geld het enige criterium is onder alle woorden.

Zulke woorden in Merkstenen en deze zijn  geschreven tussen 1945-1949, vlak na de Tweede Wereldoorlog, kunnen je op een ander been zetten. (Ik zie nu dat onderzoek de woorden later dateert, dan in mijn oude uitgave, namelijk uit 1952, maar dat doet er niet zoveel toe.)

 Een samenleving waar je je verwijdert van hen die met fel daglicht de aarde vertrappen. Jezelf en ieder ander zien in een verband met de aarde en de dieren en daar nieuwe wetgeving uit maken, nieuwe peilers, een nieuw perspectief.

Zo. Dit komt er ineens uit, in de ochtend van weer een nieuwe dag.

Babygirl

 Nog één dagje bleef ik ervoor in de stad: om Babygirl te zien, fijn in een bijna lege bioscoop, laat op de middag. Tevoren had ik al veel interviews gezien met Halina Reijn en Nicole Kidman, getriggerd door het bericht dat bij de première op het filmfestival op het Lido in Venetië in September, het hele publiek op het einde even stil was geweest, waarna er spontaan een lang ovationeel staand applaus van vijf minuten losbarstte. 

De film ging in de U.S. al met de kerst in première en werd heel goed ontvangen, het werd een kaskraker. En toen kwam deze dus uit  in Nederland en ineens waren er geluiden dat deze film het omgekeerde was van feministisch. Waarop Halina Reijn reageerde met: Alleen in Nederland legt men zo’n meetlat en vindt men dat een film ‘een boodschap’ moet hebben. Feminisme is voor haar, dat een vrouw totale vrijheid heeft om te voelen en te doen wat er in haar aanwezig is. De film is als een parabel of een sprookje en iedereen mag en kan eruit halen wat deze wil.

De eerste aankondigingen waren, dat het een erotic thriller zou zijn, maar in feite gaat het over een vrouw die een existentiële crisis meemaakt en voor het eerst is het zo, dat deze vrouw daarmee niét haar eigen ondergang tegemoet gaat, zoals in de vele vrouwenrollen die Halina Reijn zelf gespeeld heeft. De film zit vol autobiografische ervaringen van haarzelf of van wat zij direct in  haar eigen omgeving gehoord heeft.

In mijn omgeving vonden twee het een goede film, maar een ander vond het ronduit saai. Waarschijnlijk ook omdat er al zoveel scènes te zien zijn geweest en je ook al het einde weet, zei ze, en ze had verder ook niks met het thema van ‘kinky sex’ en Nicole Kidman blijft er een soort van poppenvrouwtje en ook niet echt overtuigend als machtige CEO vrouw van een groot bedrijf.

Ik vond het STEENGOED. Meer ga ik er, denk ik, maar niet over zeggen.

Misschien dan tóch wel twee dingen: 

1) Dat  ook de rollen van de mannen, de echtgenoot Jacob en Samuel de stagiaire  (let op de namen: respectievelijk een Bijbelse aartsvader en een profeet) en wat zij met elkaar meemaken in een uiteindelijke fysieke confrontatie óók hen in een existentieel moment in hun leven laat zien. Samuel uit de Gen Z generatie voelt en ziet desondanks zichzelf dingen bij andere mensen, Jacob is een door en door betrouwbare en goede man.

2) Dat de hartekreet van Romy aan haar echtgenoot, die zij voor het eerst noodgedwongen een tipje vanuit haar verborgen sluier geeft: ‘Ik wil gewoon normáál zijn!’ iedereen kan aanspreken. Want de authenticiteit van je eigen gevoelsleven zal altijd botsen met dat wat de samenleving je oplegt, wat moet en normaal is. Zij runt een bedrijf met gerobotiseerde technologie, die er regelmatig ook luchtig doorheen is verweven, kleurrijk en snel, als een soort subtiel humoristisch commentaar: zó wil je toch niet zijn?

Ik denk dat deze film in de loop van haar tijd uit zal groeien tot een echte iconische klassieker.

Lauriertak en weerwolven

 Met de Woningbouwvereniging al in de vroegte aan het mailen. Deze week worden twee bomen in de voortuin verwijderd. Daarbij heb ik wel de toestemming gekregen, dat beide stammen tot reikhoogte kaal blijven staan, dan houd ik er nog een herinnering aan en kan er eventueel een vogelhuisje aan gehangen worden. Nu wilde ik ook graag dat achter, bij de klimop en tegen de schuur, er zoveel mogelijk mooie kronkelige takken kunnen blijven, ik had er foto’s bijgemaild.  En dat bij de laurierkers, dikke schuine takken kunnen blijven, zodat ik daar mijn hangmat aan kan blijven bevestigen. Op beide is nu de reactie dat de wijkbeheerder niet akkoord gaat…De hedera moet geheel verwijderd worden, alles kaal dus. Oké. Ze investeren in een hele sanering.

In mijn mail terug, probeer ik, met het argument van de hangmat tóch te vragen, of een dikke tak kan blijven…

Gisteren deed de vrouwengroep een spelletjesmiddag. 

‘Hitster’, is heel leuk, je moet dan liedjes raden en een plaats in een tijdlijn geven. Daarvoor link je het spel aan Spotify. Dus je hoort liedjes uit alle tijden, vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw tot en met 2023. Ik ben heel slecht in uitvoerende artiesten en de titel van een liedje, maar kan toch wel een beetje een liedje in een tijd plaatsen. Je krijgt dan criteria als: toen woonde ik nog thuis; Toppop, dat was in mijn studententijd, toen was ik nog niet bewust Bi. Enzovoort. 

Een ander, onverwacht heel spannend spel is Weerwolven. Iemand wist mij te vertellen dat ik dit inderdaad al eens eerder, meer dan 25 (!) jaar geleden ofzo, heb gespeeld met een heel grote groep. Omdat zij daar zelf ook bij was. 

We speelden nu een eenvoudige versie. Er zijn dorpelingen en twee weerwolven in het spel. Sommige dorpelingen hebben speciale rollen: een onruststoker, een dief, een ziener. Ieder krijgt één kaartje met jouw rol en nu lagen er in het midden vier kaartjes. Het is een spel waar de dorpelingen samen, de weerwolven moeten opsporen.

Het begint dat het avond wordt en nacht in het dorp. Iedereen sluit de ogen. Dan mogen de weerwolven de ogen even open doen. Wanneer je dat doet, dan weet je dus of je op dat moment de enige weerwolf bent, of met haar tweeën. Dan doen die ook weer de ogen dicht. Vervolgens mogen om beurten, de dorpelingen met speciale rollen de ogen open doen, en hun ding doen. Kaarten in het midden bekijken of omwisselen…Uiteindelijk doet iedereen de ogen weer open en ontstaat er een gesprek. Je kunt hierin liegen, bedriegen, bluffen, een ander uitlokken, enzovoort.Tijdens het ogen sluiten, kun je ook schijnbewegingen en geluiden maken. Op het einde wijst iedereen tegelijk op een signaal degene aan, van wie je denkt dat deze de weerwolf is.

Héél spannend en ook hilarisch en anderen inschatten en tackelen, hoort erbij.

In de eerste ronde voelde ik de spanning bij mijn buurvrouw toenemen. Ik dacht: zij is de weerwolf! Dan lok je in het gesprek de ander uit en hierin werd mijn gevoel bevestigd. Ze bleek inderdaad de weerwolf te zijn. Het is ‘Wie-is-de-mol-achtig’, een programma dat ik wel leuk vind om te bekijken, ook door de exotische locaties, dit jaar in Cambodja. 

Tijdens het schrijven van dit blogje, heeft de wijkbeheerder nog niet gereageerd op mijn laatste verzoek. Blijft dus ook even spannend…

MIJN stad; dansend

 Het uitzicht vanuit mijn bed in mijn huis in de stad. Ochtendzon en de bamboe verborgen achter licht bevroren condens op het raam. Dat kan ik niet zien in mijn boshuisje. Daar begroet ik de zon door het rolgordijntje bij het keukenraam omhoog te trekken en dan komt de zon gloren en stijgt op boven de bosrand.

Mijn stad blijft MIJN stad, welke andere steden waar ook ter wereld, ik kan waarderen. Hier stroomt mijn rivier en hier daalde ik al naar af in een tussenuur op de middelbare school. Hier vond ik in de ooit nog vervallen onderstad, de oude huisjes langs de oever van de Waal, in de berm, met vriendinnetje Saskia een zwerfhondje dat ons bleef volgen, de bovenstad in, tot bij de poort van de school, die aan de deftige Oranjesingel lag. Ik weet niet meer wat er daarna gebeurde… Ik geloof niet dat het hondje is blijven wachten toen wij onze schoolles moesten vervolgen. Al heb ik ook een herinnering dat de vader van Saskia een strenge militair bleek te zijn en zij mij eens huilend vertelde dat er geen enkel beest bij hun over de vloer mocht komen. Ik denk toch niet dat het over dit hondje ging, iets met een klein poesje? … Saskia was het eerste vriendinnetje waarmee ik, enigszins onschuldig, maar het was wel mooi en intens, hand in hand liep in de buurt van de rivier.

Toen werd haar vader overgeplaatst en verdween zij ineens uit mijn leven.

Zo’n wandeling langs de Waal, nu met hoog water, is in alle opzichten een sentimental journey. Kijk, daar woonden mijn ouders ooit, met het mooiste uitzicht van Nijmegen, vond ik altijd en hun huis heette in de familie simpelweg De Waalkade. Nu waren al hun uitzichten door de ramen geblokkeerd met lelijke witte schemerlampen in elk midden…nauwelijks voorstelbaar dat de nieuwe bewoners kennelijk niet aan het uitzicht hechten…En hun achterbalkon, ooit een tuin met grote plantenbakken, bamboe, rozenstruiken, de groots mogelijke boomachtige planten: alles weg en geheel kaal: ik zag één ronde bol; geschoren buxus, bij het ijzeren traliewerk dat nu goed zichtbaar was. 

De Waalkade zag ik nu voor het eerst geheel autovrij, daar is een discussie van tientallen jaren over heen gegaan. Op de oude parkeerplaatsen staan nu kleurige, kunstig geschilderde plantenbakken. Er is nu wat gras met de terrassen van de café’s er boven en rondom. Wie bij de rivier wil zitten, moet dus een consumptie nuttigen. Natuurlijk gaat mijn voorkeur dan uit naar New York, waar alle openbare ruimte bij de rivieren juist vrij toegankelijk is, met bankjes en picknicktafels. Er is daar zelfs een lange strook waar men kan BBQen.

Ach ja… MIJN stad…aan de oever van mijn rivier…en s’avonds ging ik swingen in Kekerdom; dat wil ik wel vaker doen. Heerlijk om je lichaam weer helemaal mee te maken; dansend.

Toetjesdag

Missie volbracht. Begin Januari kwam ik erachter dat ik nog vijf keuzevrije treindagen had en dat die allemaal vóór 2 februari op moesten. Ze zijn nu maar één jaar geldig. Dus opnieuw in de ochtend de wandeling naar de bus door het bos, want ik zou in Nijmegen eindigen en mjn fiets een weekend in het bos laten staan, lijkt mij onnodig risico lopen.

En zo was ik dik twee uur later, opnieuw in Den Haag, de stad die ik deze maand met nieuwe ogen heb leren kennen. Nu ook weer;  een slingertochtje langs meerdere boekhandels en daarna met de tram naar het Kunstmuseum, ik had  wel zin in een luchtige, vrolijke tentoonstelling over toetjes; het dessert. Dat er schilders zijn (Arnout van Albada, Wayne Thibaut) voor wie dit het hoofdonderwerp is! 

 Zou het zijn, omdat je zelf op leeftijd bent? Dat er weinig aanleiding voor nodig is om je op memory lane te brengen? Er hingen toetjes in de vorm van tassen en ik zag de mooncake, een Chinees toetje gevuld  met zoete bonenpasta en zag ineens hoe dat er altijd was bij Opa en Oma. Een roze pudding bracht mij levendig terug dat Moeder een keer op vakantie in de Franse Alpen heel trots een toetje uit de keuken haalde, het was een verrassing want met haar drukke artsenbaan kwam zij er nooit toe om toetjes te maken. Maar de vorm waren twee glazen ronde kommen, dus er glibberden ineens twee grote borsten op een schaal voor onze neus, iedereen lag krom van de lach en Moeder vond dat niét leuk. Het vissen dessert; ‘vis’ en ‘overvloed’ hebben hetzelfde Chinese karakter, bracht mij terug naar de vissenverzameling van mijn ouders, die begon met een oranje Japanse stoffen vissenvlag, die jarenlang in de achtertuin wapperde, vers uit Japan door Vader meegenomen.

En op zoek naar mijn favoriete wit porseleinen puddingvorm zag ik een bloemenmandje…ach, die nostalgie van oude poezieplaatjes, het plukken van bloemen in een wilde wei…

Er was ook nog een grote tentoonstelling over modeontwerper Christian Dior, ik dacht daar snel overheen te lopen, maar werd onverwacht toch aangesproken. Hoe vernieuwend hij was en ook dol op bloemen en geïnspireerd werd door de toga uit de klassieke oudheid en hij de vrouw als krachtige en zelfstandige verschijning op de kaart heeft gezet. Hoe volgende generaties het stokje overnamen, en nu is dat de feministische ontwerper Maria Grazia Chiuri, die heel trouw de vormentaal van Dior letterlijk een nieuw jasje geeft. Ineens was het sluitingstijd.

Dus ik flaneerde nog wat in het centrum en zag dat ik aan zee een mooie zonsondergang met een felgekleurde hemel was misgelopen. Maar nu zag ik het vanuit de zichtlijn in de stad, ook leuk,  een beetje New Yorkaans. Net als dat volkomen internationale gezelschap van eters in wat nu mijn favoriete eethuis in Den Haag is geworden. Iets na zes uur alweer bomvol, maar iedereen wacht rustig gemiddeld een half uur op een tafeltje.

Ik plofte in Nijmegen op de bank en zag op Insta dat alle belangrijke gebouwen in New York Chinees rood  belicht werden, rood de gelukskleur, ter ere van het Chinese Nieuwjaar dat afgelopen week overal uitbundig gevierd werd. Dat blijft mij een kick geven; dat elke New Yorker zo weet: o, ja de Chinezen vieren feest en elke Chinees ervaart: New York is mijn stad. Zoals er ook met Chanoeka overal grote zevenarmige kandelaars verschijnen en het aansteken van de vele kerstbomen door alle New Yorkers wordt bijgewoond. Net als al die andere feesten en parades. Er is altijd wel ergens op een dag een lekker toetje.