Ik kende hem voornamelijk doordat hij zo mooi over Venetië schrijft, zijn lievelingsstad, hij heeft zich daar ook laten begraven, op St Michele, het dodeneiland; Joseph Brodsky. Nu vond ik bij de kringloop deze essays, voor 1€. Precies op het juiste moment, nu ik weer even een inkijkje in Rusland zou willen hebben.
Hij is geboren in 1940 in Leningrad/ St Petersburg en zijn gedachten over deze stad gaf mij wel een nieuw perspectief.
Zie dat grote Russische rijk, haar grondgebied is het grootste van de wereld, Europa bengelt daar een beetje tegenaan. Maar het land is vooral leegte en vlakte en men wilde een havenstad, zoals alle belangrijke landen hebben en zo werd St Petersburg uit de grond gestampt. Net zoals bij Venetië en Amsterdam: er werden boomstammen in de moerassige grond geboord en hierop werd gebouwd.
En het doel was een ‘Europees-achtige’ stad: met brede wandelpromenade’s ( o.a. de Nevsky Prospect), paleizen en gebouwen met grandeur in architectuur-stijlen uit Europa. Heel anders dan alle ui-vormige kerken in Moskou. En toen kwam het communisme en onder Lenin werd de stad verwaarloosd en grauw.
Maar de Russische literatuur van alle groten, werd geboren in deze stad. Het bewustzijn van grootse, meeslepende universaliteit werd gekoppeld aan personages met een heel rijk binnenleven, dáár gebeurde alles, maar met weinig dadenkracht en dadendrang. Volgens Brodsky zo ingegeven door de Russische politieke situatie van een onderdrukkend regime. En dat zit nog steeds zo in de Rus, schreef hij in 1979 al; deze is gevormd door literatuur waar mislukking en falen een prominente plaats heeft. Zoals het St Petersburg noot gelukt is om een centrale en belangwekkende havenststad te worden, gericht op Europa. Ook nog eens geheel verwoesd na de tweede wereldoorlog bij het beleg van Leningrad.
Hij illustreert het met twee standbeelden, vlak tegenover elkaar. De ene is de Bronze Horseman: een man uit de rauwe natuur, die deze temt en als het ware zegenrijk een beschermende hand daarover uitstrekt , zeg ik in mijn woorden. Hij staat op een gigantische natuurlijke meteoriet, de grootste van de wereld en helemaal ergens uit Rusland naar St Petersburg versleept. Maar toen kwam Lenin en dat is een beeld van industrie en een tirannieke man, die meent dat de wereld aan zijn voeten ligt.
Het levert mij nieuwe vragen op: O, dus Rusland was aanvankelijk juist wél gericht op Europa. Zou het dan toch een soort van minderwaardigheidscomplex hebben, en écht ook ergens bang zijn dat deze expansiedrang had richting Rusland, het excuus van Poetin voor de oorlog? Is het raar om vanuit de Russische ziel te denken dat het relatief kleine Oekraïne in feite toch bij het Russische Rijk hoort? …
Brodsky meldt ook dat de Russische taal zoveel rijker en gelaagder is, dan het Engels, zo heeft deze vijf verschillende woorden, voor verschillende vormen van kwaad; Evil.
Wat als je denkt: Het is uiteindelijk voor het bestwil van Oekraïne zelf, om weer bij Rusland te gaan horen, terug naar de moederschoot; dat doet hun maar een héél klein beetje kwaad?
Ja, ik speel nu advocaat van de duivel.
