Berlijn stemt mij optimistisch en vol vertrouwen. De wijze waarop men het eigen Duitse verleden in de ogen durft te kijken. Het monument van de holocoust, vlak bij de Brandenburger Tor. Een grijs stenen veld, en daaronder weerklinken in een van de vier zalen, de namen van alle slachtoffers en een heel korte biografie. Als ze allen zouden worden genoemd, dan ben je meer dan zeseneenhalf jaar bezig. De topografie van de terreur: een openlucht-tentoonstelling op het oude Gestapohoofdkwartier: men spaart zichzelf niet met foto's van Duitsers die weer gemutlich foto's maken van een opgehangen Jood.De Reichstag zelf is prachtig nu: een spiegelende transparante trechter met een opening naar de lucht, zoals in het pantheon in Rome, een uitzicht over de stad, en daaronder het zicht op het Parlement zelf. De weg erheen vanuit het oude Oost Berlijn, langs Unter der Linden en de wijze hoe de bouwput bij Potsdamer Platz nu een cirkel is van moderne architectuur: hier is weer een wereldstad, in plaats van de verbrokkelde bouwput van het begin van de negentiger jaren.
En dan de vrolijke, lichtende Weihnachtsmarkten overal, met typische streekproducten, een kleurige ijsbaan rondom de Neptunusfontein op het Alexanderplatz en een kerstdorp daarom heen gebouwd, geweldige Klezmer muziek in een huiskamerachtige plek nabij Prenzlauerberg met mensen die naar elkaar toe spelen, de klarinet en de tuba die met elkaar grapjes maken, smeken, lachen en huilen, in plaats van naar een publiek optreden. Berlijn broeit en bruist en de brokken muur heel af en toe vertellen dat geschiedenis er is en er altijd een mogelijkheid is, om die te integreren in het heden, alvast wijzend naar een hoopvolle toekomst.
