Ulay en Marina; de spanningsboog

Ik kwam het plaatje weer tegen: van Ulay en kunstenares Marina Abramovic: een pijl en boog tussen hen ingespannen: Ulay richt de pijl naar haar hart en zij leunt naar achteren met de boog. De performance duurde 4 minuten per keer. Alleen met volkomen vertrouwen in elkaar, is zoiets mogelijk. En ook met een weet hebben van je eigen kracht en de grond waarop je staat. Als dit uit evenwicht raakt, zal zij levensgevaarlijk verwond worden.

Wat is het toch een krachtig beeld van het spanningsveld waarin elke liefde staat. Je kunt niet anders dan de andere vertrouwen, met altijd het risico van pijn en verwonding. Maar het hoort erbij: die spanningsboog en daarin blijven staan. Ulay en Marina hebben samen nog meer van die beelden voortgebracht: met de haren aan elkaar verknoopt, ieder een eigen kant opkijkend. Schreeuwend naar elkaar. De lippen aan elkaar in een open kus. Naakt in een nauwe gang tegenover elkaar gaan staan, zodat de museumbezoeker hen ongeveer moet aanraken om te kunnen passeren.

Ze hadden heel lang ook een intense liefdesrelatie en ze hebben die met een gigantisch ritueel beëindigd: ze zijn naar elkaar toegewandeld, ieder van de andere kant van de Chinese Muur en de ontmoeting, eindelijk, luidde het einde van hun relatie in. Het was tegelijk hun laatste publiekelijke performance: Kunst en leven in elkaar verstrengeld.

Marina Abramovic is daarna in haar eentje doorgegaan met haar performances, haar kunst die louter bestaat uit haar eigen lichaam en haar aanwezigheid. Daar zat ze in het MOMA, onder de titel The artist is present in een lange rode jurk aan een tafel, de hele dag, en telkens kwam er een andere bezoeker tegenover haar zitten. Ze schenken elkaar hun blik, de ogen, elkaars aanwezigheid voor enkele minuten.

En dan komt Ulay na al die jaren zonder contact met elkaar te hebben gehad, tegenover haar zitten. Zij weet van niks, het publiek eromheen wel al, en een camera heeft het vastgelegd. Prachtig hoe je die twee in elkaar op ziet gaan, hele levens komen voorbij, zoveel emoties. Dan, op het einde, reikt Marina met haar handen naar Ulay, en hij reikt terug. Het echte leven heeft de performance overgenomen: dit hoort niet bij het oorspronkelijke concept.

Geweldig, als je daar, na een lang leven, deels intens net elkaar gedeeld, deels weer alleen geleefd, toe in staat bent: elkaar werkelijke ontmoeten, zonder strijd, met mildheid ook en mededogen: weten dat wat ooit verbonden is met elkaar, verbonden blijft. Misschien alleen maar mogelijk als je met elkaar hebt gestaan in die spanningsboog.

Not yet titled

Keulen: een stad van de zomer, dat was het voor mij. Ik heb er vele malen gekampeerd aan de oever van de Rijn, de stad in gekuierd, langs mensen die er zonnen, samenkomen, een feestje vieren, een BBQ. Ik heb de stad gezien vanaf een feestwagen, dwars door de winkelstraten, langs de Dom, overal vijf rijen dik van de mensen:lachen, wuiven, zwaaien op Christophersstreet-day. Ik heb er op het terras bij de Altmarkt grote ijscoupes gegeten, en bier en Bratwurst op de straten. En in een trendywijk in een café met een groep Nederlanders en Duitsers een voetbalwedstrijd gezien met beide landen. Nederland verloor.

Maar nu: de Rijn was over de brug niet te zien door de dichte mist en evenzo de Dom. Het was koud, winters, maar wel warm en geurig op de kerstmarkt bij de Dom. Ik kocht er nog wat beestjes voor mijn kerststal, twee hertjes; samen is leuker dan alleen, een groot en kleiner schaap aan elkaar vastgeklonken:zo samenhorig, een bruin konijntje met grote witte oren; om goed te kunnen horen. Ik at er warme hele champignons in knoflooksaus en keek naar de grote donkere torens van de Dom.

In de Dom had ik vernomen dat de oudste glas in lood ramen al uit de twaafde eeuw kwamen en dat je die alleroudste ramen kunt herkennen aan de heldere, heel kleine stukjes glas waar het raam uit bestaat. Men kon nog geen grote stukken glas kleuren en beschilderen, alleen maar kleine stukjes kleuren middels een chemisch proces. Stelt U eens voor uit hoeveel deeltjes, dit raam wel niet gemaakt is!, hoorde ik de gids zeggen: honderden en honderden!

Ja, zo is het leven ook, dacht ik. Het bestaat uit honderden en honderden deeltjes en gevoelens, ze vormen tesamen een beeld en hopenlijk straalt dat beeld een beetje, kan er licht doorheen komen, zelfs als het mistig is, buiten.

Ik bezocht het Ludwigmuseum. Helemaal omgebouwd na de prachtige tentoonstelling van David Hockney, de laatste keer dat ik Keulen bezocht, nog half in de afgelopen zomer, maar dat was alleen maar Museum in en uit, hup de trein uit-en-in. Nu becommentarieert de kunstenares Louise Lawler met 'Adjusted', sommig werk: ze maakt foto's van gerenommeerde kunst: hoe het hangt in privéhuizen of dwars op zijn zijde ligt,bij een trap van het museum, wachtend om opgehangen te worden.

De verpakkingsdozen van Andy Warhol van Brillo, die kunst zijn geworden, blaast ze fotografisch op, zodat het blauw-rood nu als het ware het behang is in het museum, andere kunstwerken die er nu zijn tekent ze na, alles adjusted, aangepast aan wat het Ludwig Museum nu tentoonstelt. 'Neu und für immer im Museum Ludwig' is de ondertitel van de tentoonstelling. Ik liep, soms een beetje gedesoriënteerd langs al die, soms onbegrijpelijke werken, van deels voor mij bekende, maar vooral veel onbekende kunstenaars.

Dat is wat een museum van moderne kunst wellicht op zijn best kan bereiken: dat het je ook verward en op een ander been zet. De bestaande werkelijkheid steeds weer ondervraagt en anders belicht. Het paste wel bij mijn stemming. De nieuwe tentoonstelling in Ludwig, heet, heel toepasselijk: Not Yet Titled.

Geluk schrijven

Wat is het toch een geweldig fijne en ook lieve film, die ik weer terugzag: 84 Charing Cross Road, met een jonge Anthony Hopkins als employee in een antiquarische boekhandel in London op het bovenstaande adres, en Anne Bankcroft als Helen Hanff, een aanvankelijk arme onbekende schrijfster die in New York woont, en die steeds succesvoller wordt. De film komt uit 1986, en speelt zich af vanaf ongeveer 1949, tot meer dan 20 jaar later. Zij schrijft een brief met een boekenverzoek: oude Engelse boeken, die ze niet in New York kan krijgen en Frank reageert en correspondeert en vindt de door haar zo verlangde boeken. Aanvankelijk.

Want de correspondentie en het versturen van boeken duurt meer dan 20 jaar en er groeien gevoelens van diepe vriendschap, ook met de rest van het personeel van de boekhandel. Helen stuurt voedselpakketen uit Denemarken, we zitten na de Tweede Wereldoorlog en Engeland leeft van voedselbonnen, vlees, eieren, haricots verts uit blik: het is niet verkrijgbaar. En nylons voor de dames. Zij krijgt met de kerst een mooie poeziebundel, met goud besneden bladen van hen: O! de liefde voor boeken spat van de film af.

De film is een terugblik, op het moment dat Helen de lege en uitgeruimde en opgedoekte boekhandel bezoekt, eindelijk en de laatste zin in de film richt ze tegen Frank, die al dood is, en naar de kijker: Hello Frankie, here I am, finally. Zo bemoedigend. Dat het mogelijk is om in alle ups and downs van het leven zo'n band met elkaar te smeden middels woorden en kleine gebaren. Dat de wereld die boeken je kunnen geven, het opschrijven van gedachen en gevoelens je op de been houden, ja zelfs de kern ven je wereld kunnen uitmaken.

Vanochtend kwam ik een ooit overgeschreven gedicht van Toon Tellegen tegen en daarbij dacht ik: Ja, hierin gebeurt hetzelfde: je kunt jezelf in kaart brengen door woorden en daarbij besluiten dat 'gelukkig zijn' de kern en het middelpunt van die wereld is, ook als het niet meezit en de ervaring ver weg lijkt: ergens blijft wat ooit in alle eerlijkheid is opgetekend, toch, gewoon het meest werkelijk.

Waarom schrijf ik

Ik schrijf omdat ik wil schrijven

dat ik gelukkig ben.

Op een dag zal het zover zijn

en zal ik schrijven -

met mijn tong tussen het puntje van mijn tanden,

en met rode oren en rode wangen

Ik ben gelukkig.

Als ik daarna ooit nog twijfel

en meen dat ik verdrietig ben of de wanhoop nabij

of zelfs reddeloos verloren,

kan ik altijd opzoeken wat ik werkelijk ben:

gelukkig.

Psalm 51

Ja, soms kan dat zo uitpakken, en waar het kip en het ei is, weet je niet: Het bericht dat ik gewoon door kan gaan met mijn activiteit in klooster de Bron loopt gelijk met het schrijven van de meditatie bij Psalm 51. Het is raar, als je tevoren je ook instelt dat iets waarschijnlijk voorbij en verleden tijd aan het worden is, en dat het dan zomaar er weer is: als het ware opnieuw begint.

Voor mij is dat ook de kern van Psalm 51. Daarin zitten, zoals altijd meerdere lagen en je kunt in de interpretatiegeschiedenis van deze psalm zien, dat héél lang de nadruk heeft gelegen op de zwaarte en het schuld-hebben en alles wat dus 'zonde' is. Terwijl het middenstuk van de psalm zo heel anders is. Dus ik heb een korte mediatie gemaakt, ook omdat ik steeds meer zou willen dat alle woorden weg konden:

'Psalm 51 drukt een heel krachtige hoop en verlangen uit naar vernieuwing. Naar de mogelijkheid in je om alles nieuw te maken. Elke keer weer te herscheppen. Na alles wat pijn doet, troebel is en onzuiver: het kan weer helder worden: het stof en het gruis kan naar de bodem dalen en kijk: het zicht wordt weer helder.

Wat een prachtig en ontroerend besef is dat eigenlijk. Dat ondanks jezelf, ondanks de fouten die gemaakt zijn, er elke keer weer een kans is: sneeuwwit, maagdelijk wit, als pasgevallen sneeuw, zo kan het zijn; telkens weer.

Laten we luisteren naar deze woorden van de psalmist en diep in ons het besef post laten vatten: Ja - elke dag, elk uur is een nieuwe kans: Alles is elk moment nieuw: alles kan opnieuw ontkiemen en gaan groeien: Laten we het nooit opgeven maar stand houden in geloof, hoop en liefde en levenskracht en vitaliteit en levensvreugde koesteren'.

En dan komen de woorden uit de psalm, zoals ze ook regelmatig in het klooster worden gezongen, in de vertaling van Ida Gerhardt en haar levenspartner:

- Zie! tot op de bodem

geef mij inzicht waar ik mij verberg.

Raak mij met hysop aan: ik zal rein zijn,

maak mij smetteloos: witter dan sneeuw

Spreek mij weer van de volheid der vreugde-

en mijn kracht die gij brak springt omhoog.

Wend uw gezicht af van mijn zonden

al wat ik beging, delg het uit;

God, herschep mijn hart, maak het zuiver

geef mijn geest, diep in mij nieuw bestand

verban mij niet ver van uw aanschijn

noch ontrek mij uw heilige geest.

Hergeef mij het geluk om uw heil,

Laat bereide gezindheid mijn kracht zijn.

Ach ja, woorden... ze kunnen werkelijk waar worden, dat is de kracht van woorden en van een religie van woorden, zoals het christendom is. Als je durft te wonen in de woorden.

De Clarissen en geld

O, wat een opluchting! De kogel is door de kerk, ofwel om in dezelfde soort beeldspraak te blijven, het water stroomt door het klooster. Daar kreeg ik enkele maanden geleden het bericht dat er een besluit was gevallen in het bestuur, bestaande uit drie zusters, dat men vanaf januari aan alle deelnemers van de groepen per keer 5 euro wil gaan vragen. Ik kon daar niet mee eens zijn, vrij fundamenteel, en zei dat ik dan met alle begeleiding van de groepen moest stoppen. Met pijn in het hart.

Voor mij is het klooster, ook vanuit maatschappelijk oogpunt, een plek van stilte, van 'God', en dus van iedereen, behoedzaam in stand gehouden door de zusters. In dat klooster, komen mensen bijeen: Sommigen in leesgroepen, voor mij een ontmoeting in het licht van het Eeuwige, om er maar eens wat grote woorden aan te geven, anderen in meditatie in de kapel. Daar beleef je ook meteen dat je de stilte intreedt, in een ruimte komt die groter en dieper is dan de stenen van het gebouw. Hoe kun je daar nu 5 euro per keer voor gaan vragen? Die economische sfeer, die is ongepast. Ik zag me dat niet vanuit mijn plek, dat dan begeleiden.

Gaandeweg, bleek dat meerdere zusters er moeite mee hadden: met dat bedrag en met geld daarvoor gaan vragen. Maar ik hoorde ook dat de nood eigenlijk heel groot is. Men komt niet rond met de dagelijkse exploitatie, en dan gaat het dus niet om zaken als groot onderhoud van het gebouw en dergelijke. 

'Ja' zei ik tegen zuster R., 'dat dacht ik ook al wel: Jullie missen in twee jaar tijd ineens drie AOW's!' Drie zusters zijn vertrokken naar een klooster-verzorgingshuis, en uit mijn tijd in het klooster van Velp, wist ik, dat de kloosterlingen in feite leven van de AOW's van de ouderen. Plus wat inkomsten van gasten. 'Ja, maar Mirjam, wie weet dat nou!' zei ze meteen terug. 'Toch harder daarover roepen!' zei ik.

Daarom besteed ik hier maar even een blog aan. De Clarissen hebben besloten om wel kenbaar te maken middels een brief dat bij de activiteiten een vrijwillige bijdrage welkom is, zoals ook al gebeurde bij de meditatie, middels een houten schaaltje bij de uitgang, maar ze gaan geen richtprijs vragen. Met de secretaris van Stichting Vrienden van de Bron, heb ik al gebrainstormd, of het niet mogelijk zou zijn dat er van hen uit een maandelijks bedrag naar de Clarissen gaat voor de dagelijkse exploitatie. En of en hoe er dan zoveel geld maandelijks kan binnenstromen, vergelijkbaar met 3 AOW's.

Hoe dat kan, weet ik ook allemaal niet zo meteen. Maar hier een oproepje doen, lijkt me vanuit mij bekeken wel een beginnetje. Wie dit leest en dit project wil steunen: zeg het voort, aljeblieft. Zo'n plek van stilte en bezinning is zoveel waard, vind ik. Word vriend(in) van Stichting Vrienden van Clarissenklooster 'De Bron'. Stort maandelijks een bedrag op hun rekening onder vermelding van  'dagelijkse exploitatie' op rek. nr. 47 44 554.

Puzzels van Venetië (2)

Ik beken: ik ben verslaafd. Aan het puzzelen. Aan het al puzzelend, me in Venetië bevinden. Elke avond ben ik daar nu eventjes. En, o, wat ben ik een slappeling daarin: nu zit ik met twee puzzels van Venetië en aan allebei moeten nu nog de blauwe lucht. En aan de ene, ook nog het water. Dacht ik alvast aan een nieuwe te beginnen en mezelf daarbij eerst op te leggen om bij de oude aan het water en de lucht te werken: zo werkt het niet. Want bezig zijn met een nieuwe is natuurlijk veel leuker.

Nu sta ik op het punt, om weer dezelfde fout te begaan: ik wil bij bol.com een nieuwe puzzel bestellen, zodat ik daar fijn volgende week aan kan beginnen. Maar ik kan dat toch niet maken: met twee onaffe puzzels? Of toch wel? ... Blauw; er is nog zoveel blauw op die andere puzzels: het blauw van Venetie overdag, als de zon schijnt en het mooi weer is. De puzzel die ik wil gaan aanschaffen is niet blauw: het St Marcoplein met avondgloren.

Ik ben een gewoontemens: want nu kan ik mezelf weer hetzelfde verhaaltje wijsmaken: ik koop deze nieuwe puzzel en omdat er geen blauw inzit, word ik vast gestimuleerd om onderwijl aan die twee andere puzzels te werken, terwijl ik ook weer op een ander plekje in Venetië ben. Dat is het geinige van dat puzzelen: bij de twee vorige puzzels bevond ik me aan twee zijden van hetzelfde. Dezelfde daken van de palazzo's, maar nu vanaf de andere kant. Wat om de hoek van de ene puzzel gebeurde, zag je op de andere, zoals wanneer je op de vaporetto omkijkt.

Nou, ja. Wat maakt het ook uit, eigenlijk? Het is wel geinig om tussen de onaffe grote puzzels te zitten, half te liggen. Omdat ze onaf zijn, kun je ze ook niet opbergen. Dus dan tuur je van de ene naar de andere, en soms ja, leg je dan toch weer een nieuw stukje aan. Mischien besluit ik uiteindelijk dat ik dat blauw er gewoon inverf, met wat stukjes eroverheengeplakt. Als ik ze wil plastificeren. Lijkt me ook wel geinig, om een wand of een deur in huis met puzzels van Venetie te beplakken.

En met dit soort van gedachten houdt dit mens zich bezig, gedurende haar tijd van leven.

Engelenmoment

Ik was in het Teylers Museum in Haarlem. Kijken naar 100 etsen van Rembrandt. Toen zag ik dat ik er vier als ansichtkaart al heel lang verspreid in mijn huis heb hangen. De heel jonge en heel oude Rembrandt bij mijn leesstoel. Zo geweldig, en hoeveel mensen- en zelfkennis zit er op jonge leeftijd al, in die enkele dunne lijntjes: de jonge, met bravoure en toch ook met een soort van zelfironie. Nu viel ik helemaal voor het offer van Abraham.

Je ziet het getergde, met strijd doorlopen gezicht van Abraham met het mes in zijn hand. En zijn zoon, in hulpeloze houding, geen idee wat hem aan het overkomen is. Zij beiden worden in de hand gehouden, letterlijk en figuurlijk, door de engel, met grote vleugels en sterke armen. Die houdt haar ene hand voor de ogen van de zoon, zodat die niks ziet, en met de andere hand weerhoudt zij Abraham om zijn  eigen zoon te doden.

Engelen: ze worden soms als zoete wezens afgebeeld, romantisch, of dikbuikig barokachtig. Je hebt ze in meerdere klassen, zoals blijkt in de film Der Himmel über Berlin. Dit is allemaal niet zomaar uit de lucht gegrepen. Tijdens mijn studie heb ik ooit een engelenboekje uit de middeleeuwen bestudeerd. Daar worden allerlei soorten van engelen uitentreuren beschreven, geclassificeerd, waarvoor de ene dient en de andere niet en de ene engel is veel machtiger dan een andere.

Maar deze engel van Rembrandt, die verenigt voor mij alles wat een engel vermag: in één omarming, eén beweging,  behoedt zij degenen die onschuldig zijn, door hen het zicht te benemen op wreedheid en gruwelijkheid. En met de andere hand houdt zij degenen die op het punt staan om wreedheid te begaan, tegen. Dat is tezamen een grote daad van troost.

Hoe merk je zoiets in het dagelijkse leven? Deze engel geeft aan dat dit engelenmoment eigenlijk stilstaat. In dit éne moment zit geen beweging, want alle kracht is samengebald in die omarming van die twee mogelijkheden in je: je onschuld bewaren of een gruweldaad begaan. Dus het is geen kwestie van kijken naar allerlei activiteit rondom je of in je, om dit engelenmoment te bewerkstelligen en waar te nemen.

Juist stil staan. Diep ademhalen en zuchten, als dat nodig is. Troost zoeken en vinden in de dingen om je heen. Ik liep voordat ik de engel bij  Abraham en zijn zoon zag, aan zee bij Zandvoort. De zee zelf, het strand, de golven, de meeuwen en de kleine strandlopertjes: die waren op dat moment de engel van de troost.

Mijmering

Stel, dat ik nog maar één zin ofzo zou mogen spreken, wat zou ik dan zeggen tegen de mensheid...? Dan komt me toch die ene dichtregel voor de geest, 'Laten we zacht zijn voor elkander, kind' van Roland Holst. Het is zo'n zin die regelmatig door mijn hoofd zwerft.Het zou toch het enige zijn wat je het soort dat jezelf bent, een mens, zou gunnen: dat we zacht zijn voor elkaar.

Maar je kunt alleen maar zacht zijn voor een ander, als je dat ook bent voor jezelf. Niet week of slap, maar zacht. Tegenover de dingen die niet goed zijn gegaan, tegenover je verdriet en de donkerte, tegenover alles wat je uit handen kan glippen.

Maar hoe word je zacht voor jezelf? Als de wereld hard is, als je strijd in jezelf voelt en de strijd in de wereld om je heen? Als woede en razernij in je tieren? Zacht zijn... het is zoiets als water zijn, zonder vorm, de vorm aannemen waar je bent en weten dat je zal verdampen in de volle zon. Beschutting zoeken, dus ook, waar het schaduwrijk is, de bron in jezelf zoeken en schouwen naar je eigen spiegelbeeld.

Wie zie je dan...? Kwetsbaarheid, een teer web van rimpelingen als de wind erdoorheen waait, een beeld dat telkens beweegt en zich niet laat vangen.

Richard Long: Er Zijn

Er zijn kunstenaars die bij je blijven, zonder dat je daar ooit een werk van gezien hebt. Dat geldt natuurlijk ook, bedenk ik me nu, als je niet in de gelegenheid bent om iets ervan in het echt te zien: Zo vertelde vriendin W. in Nieuw Zeeland, dat ze mensen kent die ervan dromen om ooit een échte Van Gogh te zien. Wat een luxe dan, om ze hier tot vervelends toe te kunnen bewonderen. Hier hebben meer mensen dat ze een periode van hun leven Van Gogh-moe zijn: te vaak, te bekend.

Ik doelde op iets anders, op een specifiek kunstenaar, die ik al zo lang van naam ken: de engelsman Richard Long. Hij maakt circels en rechte lijnen in landschappen overal op de wereld. Daarvoor gaat hij op pad: met een simpel touw om de cirkel te kunnen maken, een kompas,een eenvoudige fotocamera. Soms neemt hij een tentje mee en dan onstaat er een project dat Pitching the Tent heet: hij toont op een rechte lijn op papier in welke windrichting zijn tent stond gedurende de wandeling van 10 dagen.

Het is alleen, als hij de soms zware stenen en takken versleept om die cirkel te maken in het landschap. De belangrijkste voorwaarde bij het maken ervan is dat hij zich rustig en gelukkig voelt en eigenlijk gedachtenloos is. Het maakt hem niet uit wie de cirkels in het echt zien. Het is mogelijk dat mensen het vinden in een verlaten landschap en nooit zullen weten dat het een kunstwerk is van hem.

Hij tekent ook met zijn waterfles op stenen: dat beklijft ook niet langer dan dat de zon het weer laat drogen. Hij maakt simpele foto's, gewoon op ooghoogte. Ooit bedacht hij ineens om zo'n cirkel te maken en lijnen en daar is hij bij gebleven. Universele vormen, die alle mensen herkennen. Dieren zullen nooit een rechte lijn van eigen voetstappen maken zoals hij doet, door telkens op en neer te lopen.

Wat doet hij eigenlijk? Waar heeft hij het over? Mensen die aan Zen doen, herkennen veel, en hij vindt dat leuk, maar hij heeft zelf nooit aan Zen gedaan. Zijn werk gaat voor mij over: Er Zijn. Geduld hebben en uithoudingvermogen en heel dicht bij je eigen lichaam en gevoel blijven. Het gaat over de vreugde van iets met aandacht doen. Over sporen die je maakt, alleen maar omdat je ze graag maakt.

Ik heb nu een mooi boek over hem en van hem gevonden: Walking in circles Sommige dingen schrijft hij op, en dat lijken gedichten. Maar het bijzondere is, dat hij het dus ooit écht zo gedaan en gezien heeft, in Avon England 1987:

White Light Walk

Red leaves of a japanese maple
oronge sun at 4 miles
yellow parsnips at 23 miles
green river slime at 45 miles
blue eyes of a child at 56 miles
indigo juice of a blackberry at 69 miles
violet wild cyclamen at 72 miles.

Jutten

Jutten behoord bij mijn favoriete bezigheden. Of het nou naar oude Romeinse en Germaanse scherven is, aan de Waalstrandjes, nu geheel ondergelopen, ontdekte ik dit weekend, het is weer hoog water, of naar oude boeken, of gewoon naar cd's in de bieb: de kern van jutten is om het onverwachte te laten gebeuren: van te voren weet je niet of je zult gaan oogsten.

Dit weekend oogstte ik rijkelijk. Ik liep de Kringloopwinkel in, op weg naar het klooster, die ik tot nu toe links had laten liggen. Maar het wordt er steeds drukker, dat is de tijdsgeest geloof ik, dus hij viel ineens op. De winkel ligt aan de rand van de stad met een welgestelde wijk erom heen. Vriendin P. brengt er met regelmaat spullen heen en dat geldt dan natuurlijk ook voor anderen eromheen, bedacht ik in ene keer.

Nou, de sortering boeken is echt goed: een heel aantal die ik zelf ook ooit gelezen heb of nog wil; goed om in gedachten te houden, maar niet om zelf daar aan te schaffen. Die haal ik wel in de bieb. Maar ik vond er ook twee grote dunne platenboeken: de ene met stadgezichten van Canaletto en dat betekentt dus heel veel oud Venetië. En eentje met mozaiken uit Ravenna. Zulke boeken schaf ik wel meteen aan: dat is als de vroegere toverlantaarn: heerlijk al die plaatjes, de uitzichten en vergezichten en overzichten en kleurige details.

Ik las een totaal lovende recensie van de nieuwe cd I'm a dreamervan de Amerikaanse Josephine Foster uit Colorado. Ooit een scholing tot operazangers gedaan, maar ze is de folk-troubadour-kant opgegaan. De recensente had ook nog nooit van haar gehoord, maar was totaal voor haar gevallen. En verhip, bij de bieb lag een cd van 2012: Blood Rushing en ik geloof dat ik ook helemaal voor haar kan gaan vallen. Ze heeft ook gedichten van Emily Dickonson op muziek gezet, ontdek ik al googelend.

Blood Rushing bevat liedjes, met gitaar, mondharp en trommels en de teksten gaan over de sterrenhemel, The wave of Love, de woestijn: ze hebben een heel eigen sfeer. 

 

En dan vond ik ook nog een live-cd met Jackson Browne met alleen hij en zijn gitaar of piano. Hij is een liedjescschrijver van vroeger: op de middelbare school heb ik al zijn lp's aangeschafd, waaronder The Pretender

Nu viel ik helemaal voor het mij onbekende liedje Alive in the World, die ik op de repeatknop heb gezet:

To open my eyes and wake up alive in the world
to open my eyes and fully arrive in the world
with its beauty and its cruelty
with its heartbreak and its joy
with its constanly giving birth to life and the forces that destroy
and the infinite power of change
alive in this world

Dit zijn de woorden

O, o, o, wat is dat ergerlijk: had ik net een blogje bijna af, en dan verdwijnt het zomaar van het scherm. Wat nu te doen? Nee, ik ga niet weer hetzelfde nadoen. Ik heb sowieso al een beetje genoeg van al mijn woorden. Ik vind woorden steeds vaker obstakels en mistmakers.

Maar goed, dan toch dit ene: vanochtend lukte het me dan eindelijk om de zegewens voor bij Psalm 50 te schrijven. Het lukte me maar niet, omdat Psalm 50 zo erg over God gaat: die God die niet anoniem wil blijven, maar is gaan spreken met de mensen en hen een verbond aanbiedt: mens en God konden ineens gelijkwaardige partners zijn. Het beste Godsbeeld, ooit, dat wel, vind ik.

Vanochtend meteen na het opstaan, waren daar in een adem de woorden. Kennelijk moet je soms in je ervaring iets meemaken, wil je de woorden weer nieuw leven in kunnen blazen. En dit zijn de woorden:

Moge je in momenten dat je je wankel voelt
een weg zien,
de weg van de liefde,
de weg van het hier-en-nu
en altijd verder.

Moge je de stem in je horen:
ga de weg van het verbond
zoek verbinding met elk mens
met al het andere
de planten, de dieren, de natuur.

Licht op je weg
Vrede en alle goeds.

Berceau

Wat is wandelen toch een heerlijk iets. Eigenlijk gebeurt er dan alles tegelijk met je. Je zet je lichaam in beweging, je geest krijgt ook de vrije loop en om je heen is het bij elke stap weer anders. Ik was uitgestapt bij station Oosterbeek. In Trouw stond het vorige week beschreven, met als suggestie om de wandeling met Allerzielen te maken omdat deze begint bij de militaire begraafplaats van de Airbornmissie.

Dat scherpt ergens toch de zinnen: de begraafplaats ligt prachtig, tussen oude bomen. Al die witte kruisen op een groene deken: denkend aan de dood wordt het leven weer zo kostbaar, iets wat je elk moment weer inademt en uit, en in...: Ja, ik leef! Ja, ik leef! Een ander bijzonder iets in dit glooiende, liefelijke hersfstlandschap, hier een wit-gestreept berkenbosje met grote bruine varens eronder, daar de gele lariksbomen tussen de beuken en eiken, daar grazen wat koeien bij een landhuis achter een oude boom, is de berceau.

De berceau: een nieuw woord voor mij. Het is een 400 meter lange tunnel van beuken die als een grote slang kronkelt over de heuvels van het landschap. In het landgoed Mariëndaal is het gepland in 1865 in wat nu De Groene Bedstee heet. Een toepasselijke naam, want het voelt al wandelend aan alsof het landschap je als het ware koestert en een bedding geeft.

Het begon net te regenen, toen ik de berceau inging. Dan wandel je dus ineens zo, dat je droog blijft en de regen om je heen naar beneden druipt. Het doel was ook bescherming, vroeger: in Trouw heeft men het over dames van adel die er in de zomer flaneerden en zo werd hun huidje niet bruin, want dat was net uit.

Voor een dame van nu, is het wel troostend om je te voegen in een wandelend gezelschap van ook eeuwen her. Ik stelde me voor dat de eerste dames er liepen alleen maar voor het idee van wat het ooit moest worden: die liepen tussen kleine dunne beukenboompjes en die wisten dat ze het bedoelde resultaat niet zouden meemaken. Of dan al zó oud waren dat de witte schoonheid van hun huid toch niet meer zou tellen.

Zo wisselen de generaties elkaar af: het is een gaan en komen. Ik hoop dat ik in mijn leven nog vaak een komen en gaan mag meemaken. Maar vooral een komen: in elke komst begint het leven immers weer opnieuw.

Ochtendgloren

Vanochtend keek ik uit het raam, staande met een kop koffie in de hand, en toen zag ik op ooghoogte een dikke vette glanzende merel in de eerste kerstboom die ik ooit in huis had en die ik in de tuin geplant had en die ondertussen al tot het dak reikt. Wat zat ie daar tevreden,: zijn veren pikkend en zich optuigend, zijn kop met oranje snavel parmantig op en neer, de verse regendruppels als zijn ochtendbadje. Precies beschut door de takken, maar met doorkijk, overal. Wat heerlijk, zo'n tafereeltje, nu de dag net begint.

Ik ging naar de maandagochtend meditatie. Tegenwoordig doen we heel korte spreuken of een paar kernachtige zinnen, want we zijn alle woorden een beetje zat. Nu gingen de regels ongeveer aldus: Ik verlang te wandelen in de woestijn, in de uitgestrekte leegte, en vrede vinden die ik niet begrijpen kan. Na afloop zei M. tegen me: Ik had precies het omgekeerde als de woorden; ik had ze nog niet uitgesproken of er borrelde een kwaadheid in me op, van alle kanten!

Ja, er waren een paar mensen op wie ze boos was en ze dacht dat het allemaal wel meeviel, maar nu kwam het in een hele lading op haar af. De hele meditatie had ze besteed om er een beetje mee te dealen. 'Ja, zo kan dat zijn', zei ik, 'dat in die uitgestrekte leegte, als je in de diepte van jezelf afdaalt, je iets tegen komt, wat je op alledaags nivo naar de achtergrond weet te drijven'. 'En jij dan?' vroeg ze, 'waar zat jij?'

Ik was in de woestijn en keek tegen de horizon aan. Daar zag ik het ochtendgloren en de eerste zonnestralen verschijnen. Ik dacht eraan dat dit eigenlijk het enige aangename uur is, om werkelijk in de woestijn te wandelen: 's nachts is het er steenkoud, en de eerste warmte van de zon, die is dan zo aangenaam, dan heradem je, weg uit het verbijten van de koude. En ik dacht aan de fonkelende sterrenhemel die ik ooit in de woestijn zag.

Maar de woestijn kan ook verzengend heet zijn, onverdragelijk, dor en droog. En hij kan je angst aanjagen omdat je in die leegte de donkere vormen niet herkent en kan benoemen. Zo is de woestijn in feite een metafoor van het leven zelf: Het is er niet altijd aangenaam, maar er zijn wel genoeg momenten dat dit wel zo is. En op een dag en nacht is dat er altijd, opnieuw: ochtendgloren.

Zoals die merel een plek maken, daar genieten en dan, als je je hebt gelaafd aan dat moment, wegvliegen, de dag tegemoet.

Allerzielen

Vandaag is het Allerzielen, de dag om de doden te herdenken. Maar wie gaat er nu in dit koude, grijze en mistige en vochtige weer naar het kerkhof, of  'de begraafplaats' zoals die nu heet? Daar voelen de dierbare overledenen nu wel erg ver weg aan. Dan kun je beter thuis in de warmte een kaarsje aansteken en nog eens naar een foto kijken. Hoe anders, als je dit 'viert' bij mooi en warm weer, zoals in Mexico. Dan wordt de scheidslijn tussen degenen die er niet meer zijn en het hier-en-nu dun en transparanter: als je met zijn allen de straten op gaat en de plaatsen waar de doden zich bevinden, versiert.

Precies vandaag las ik bij Karle Ove Knausgard in Vader, dat hij vader's  doodsbericht krijgt en afreist met zijn broer naar de oude stad waar ze vandaan komen, om daar de begravenis te gaan regelen. Dan ervaar je mee: dat de herinneringen die je ontroeren soms van heel lang geleden zijn, toen je nog een kind was. Dat je eraan denkt wat voor man je vader was, dat je nu vanaf een afstand zijn strevingen en doen-en-laten bekijkt en dat je daarbij dan denkt: waar is dat alles gebleven?  Wat stelt het allemaal voor? Al die dingen waar hij zich druk om maakte? Dust in the Wind, zoals het liedje van Kansas. En in dat kielzog geldt dat ook voor al je eigen dingetjes.

Ach, er is zo weinig voor nodig, denk ik vaak, om het leven zó te leven dat je er gelukkig in bent. De ene kant, daarbij is het mogelijk die zelf te creeëren, te koesteren en te vinden: dat je goede vrienden bent met jezelf en je je geborgen weet bij jezelf. Pas dan kun je ruimte voor anderen maken. En dat is de andere kant: als je dan die ander bent: dan is het geschenk dat je gegeven wordt, zo levendwekkend en bezielend; dat anderen er ook voor jou willen zijn.

Ik las een mooi gedicht van Herman de Coninck, dat zo heel helder en klaar die werkelijke verbondenheid en het verlangen daarnaar verwoordt. Hier komen leven, lachen en huilen samen en is alles zowel alles als niets. Allerzielen, dat zijn wij, alle zielen, allemaal, de aanwezigen en de afwezigen, die er zijn en die zijn verdwenen:

O, ik weet het niet,

maar besta, wees mooi.

zeg: kijk een vogel

en leer me de vogel zien.

zeg: het leven is een brood

om in te bijten en de appels zijn rood

van plezier, en nog, en nog, zeg iets.

leer me huilen, en als ik huil

leer me zeggen: het is niets.

Puzzels van Venetië

Ik heb er een nieuwe hobby bij: puzzelen. Daartoe zit ik lekker warm in het kleinste kamertje van mijn huis, nee, niet de wc, de kamer daarna, die de kleinste is en die ook dient als stilte- &kapel/meditatie kamertje. Maar die gebruikte ik daartoe bijna nooit. Opdoeken zal ik 'm ook niet snel, want ik vind het een fijne gedachte dat er een ruimte in mijn huis is, die daar plaats voor maakt: stilte, rust, bezinning.

Maar nu ben ik er wel in gaan puzzelen: Een puzsel van 1000 stukjes van Venetië, is dat niet tegenstrijdig? Nou, nee, geloof ik: Venetië voelt aan als 'dwalen in mijn eigen breín' en een puzzel leggen van Venetië heeft iets van 'op de plaats rust', geduldig blijven verwijlen bij het gegeven dat het leven uit allemaal kleine stukjes bestaat, die soms wonderwel in elkaar passen.

Dus om preciezer te zijn: de hobby is niet 'puzzelen', maar is 'een puzzel van Venetië maken', en dus eigenlijk in mijn eigen brein verwijlen. Die puzzel van 1000 stukjes is nu voor twee derde klaar: in de verte de ronde witte koepel met de torentjes eromheen van de Maria della Salute en dan verder al wat Venetië te bieden heeft: de gestreepte palen in het water, gondeltjes, de gekleurde huizen, de met wit omlijste ramen, die typishe schorstenen. En veel, heel veel water en lucht...

Dus mijn geduld en uithoudingsvermogen wordt nu pas op de proef gesteld: ga ik écht al dat blauwe water en die lucht in elkaar passen? Ik heb daartoe alle stukjes water al gesorteerd op vorm.  Lieve help, zoveel stukjes lijken wel héél erg op elkaar! Het water vertoont nog meerdere kleuren en de rimpelingen zijn overal anders, maar die lucht die daarna nog moet komen: die is egaal en gaat van iets lichter blauw naar donkerder, verder niks.

Maar ik heb er vandaag wat opgevonden, om mezelf te blijven stimuleren. Op een rommelmarkt heb ik een andere puzzel van Venetië gevonden, maar nu vanaf de andere kant van het Canal Grande, als je Venetië vanaf het Lido invaart, met ook de Maria della Salute in de linker bovenhoek erop en deze heeft maar 520 stukjes. Die ga ik nu naast die andere leggen, dat past nog precies op de onderplaat. Als ik dan genoeg heb van al dat blauw op de ene puzzel, dan schakel ik over op deze en kan ik me verlustigen aan al die andere kleuren.

Het is een gekke ervaring, om me al puzzelend, werkelijk zo te voelen, als waneer ik in Venetië ronddwaal. Dat prikkelende van: En dit is mijn eigen brein, daar bevind ik me nu in, ik ben thuis.