Ik lees ook dat Leonora Carrington de partner was van Max Ernst. Daar speelt wederzijdse beïnvloeding vast een rol en is het geen toeval dat ik Max Ernst de meest aansprekelijke mannelijke surrealist vind. Ik geloof wel in dit soort vormen van bewuste of onbewuste beïnvloeding.
Vorige week kwam ik zo achter ook een onverwacht verband tussen twee schrijvers. Al een poosje vind ik de gedichten van Elisabeth Bishop heel mooi. Haar naam kende ik al omdat ik me in de oudheid ondergedompeld heb in de gedichten van Marianne Moore. Zij en Bishop zijn levenslange vriendinnen geworden, waarin Bishop als beginnend dichter, een bewonderaar was van Moore. In hun poëzie delen ze dat in een op het eerste oog beschrijving van iets alledaags, er een innerlijke ervaring wordt opgelicht. Bij Moore zijn het vaak beesten, waarover ze iets zegt, bij Bishop zijn het landschappen.
Over dit verband ging het eigenlijk niet. Het blijkt dat Elisabeth Bishop, die lang in Brazilië heeft geleefd, veel werk van Clarice Lispector heeft vertaald: daar doel ik op. Zo'n ontdekking brengt me altijd even in verrukking. Want bij beide is er eenzelfde bewustzijn van de macht en tegelijk ook de onmacht van taal en woorden.
De onmacht om met taal werkelijk ervaringen te kunnen beschrijven: dat besef is er ook altijd in de mystiek. Woorden schieten tekort voor die ervaring , waar je tegelijk helemaal gegrond word in de aarde en het hier en nu, en tegelijk dat overstijgt in een geluk... waar geen woorden voor zijn, dus, waarin je ten diepste ervaart dat jij en ieder ander uiteindelijk één zijn...
Clarice Lispector wordt ook wel een mystica genoemd. En ook dat vind ik dan grappig om te lezen: want het was allereerst haar taal en de wijze waarop ze als met een bijl door de korst van de gewoonte hakt, die erg binnen kwam. Ik las in twee uurtjes tijd het net in het Nederlands vertaalde: Het uur van de ster en ben het ook alweer aan het herlezen.
En zo zwerf ik rond in de wereld van de boeken... Heel fijn om deze tocht ongestoord te kunnen ondernemen, nu er geen werktijden zijn.
