Geert Wilders; het verongelijkte Indische jongetje

In de NRC een opiniestuk van Ian Burama dat meteen als een gigantische eyeopener werkte. Het was al door mijn gedachten gegaan: Geert Wilders lijkt wel Indisch. Dat blijkt dus zo te zijn. Burama geeft dit als verklaring van dat blonde gekke kapsel van Geert: het is er ook om zijn afkomst te verbergen. Dus ik maakte dat haar even zwart en dan zie ik ineens een Indische jongetje en hoor ik ineens alles wat mijn ouders zeiden over Indische mensen. Dat was natuurlijk ook enigszins als een karikatuur , maar toch: ‘Indische mensen willen vooral zo blank mogelijk lijken. Ze horen nergens meer bij: ze worden nooit echte Nederlanders en ze kunnen ook nooit Indonesiërs worden. Dus ze zoeken troost in de warme gewoontes uit hun koloniale verleden; ze verlangen naar warmte, het lekkere eten, erbij willen horen.’ Vanuit het perspectief van mijn ouders waren Indische mensen vlees noch vis.( Nu zijn al hun kleinkinderen ‘Indisch’ en ja: aan hen wordt ook nog altijd gevraagd waar ze vandaan komen.)

De familie van Geert Wilders hoorde al helemaal bij de periferie want zijn grootouders zijn het land uitgezet wegens verdenkingen van financieel gesjoemel. Daar ben je dan een kleinkind van. Dát is de stem die Wilders op  emotioneel niveau voedt en die klankkleur wordt gehoord door al die anderen die dat zo ervaren: Ik hoor er niet bij, en ik wíl erbij horen, daar heb ik recht op. Het Calimero-effect: ‘Dat is niet eerlijk, o nee, want zij zijn groot en ik ben klein.’

En nu is het dus aan Geert om volwassen te worden. Want hij is de grootste, maar anderen willen nog steeds niet veel met hem… Dus nu Pieter Omzigt hem een heel normale vraag stelt: Wat bedoel je eigenlijk met de dingen die je in de ijskast gaat zetten, verklaar en verantwoord je nader, nu reageert Geert weer als dat verongelijkte jongetje dat in de aanval gaat, want de aanval was altijd de beste verdediging. En anderen de schuld geven, ‘die buitenlanders en asielzoekers’, om zelf zo wit mogelijk te lijken en de handen in onschuld te wassen.

Maar zo gaat dat niet wanneer je werkelijk volwassen bent. Dan praat je met elkaar en gebruik je geen Twitter om van daaruit het volk te mennen. Zoals Trump dat deed. Geert Wilders zegt, kom aan tafel: “dan zal ik je netjes proberen te antwoorden.” Dat klinkt als een puber die ergens wel begint te voelen dat zijn recalcitrante pubergedrag nergens toe gaat leiden. Maar hij wéét het nog niet, of het in hem zit om écht netjes en geciviliseerd te kunnen zijn.

Stripverhaal van een winterse dag

 

De eerste sneeuw van het jaar

 

Wauw! Eén stil ongerept wit bos. Maar ik kan alleen een foto maken van de laurierkers vanuit het raam, met licht van binnen. Ik twijfel of ik er mijn voetstappen in zal zetten, lopen naar de bosrand, maar dan ben je er weer, méns die haar afdruk weer neerzet en dan wordt het weer een rommeltje. Het is nu zo mooi, die blauwachtige waas, die grijze vage silhouetten van de bomen…Zal ik het toch gaan doen, even met de zaklamp het donker in?

En ondertussen is dit mijn oogst op Instagram van het laatste uur: Doctors Plea; een arts die over de verschrikkingen in Gaza meldt, mensen bij het Witte Huis, hoe belangrijk het is dat ‘dissidente’ Joden zich roeren, want zij zijn de enigen die het stigma van anti-semitisme kunnen wegwerken. 

En Ellen vertelt over een reis naar de Gaza in 1989, met op het einde weer zo’n absurde situatie: Dat een school tijdelijk gesloten wordt, omdat een kind van zes jaar een steentje gooide…

Het lijkt alsof de wereld met een camera keek naar de Palestijnen en door de lens alleen maar een donkere vlek zag. En nu heeft een vreselijke oorlog er het licht op gezet. Maar we staan nog binnen, niemand weet hoe een weg te gaan.

Lichaamtaal(2). Israël’s hoop

 In Israël moeten zowel mannen als vrouwen in het leger, alleen sommige streng religieuze groepen hoeven niet. De diensttijd van mannen is drie jaar, van vrouwen is dat twee jaar. In praktijk gaat een derde van de vrouwen niet het leger in, dat hoeft bijvoorbeeld niet als zij getrouwd zijn. Oók hen heeft Rineke Dijkstra op de foto gezet en opnieuw zie ik nog die onschuld, hun lichaamstaal spreekt nog van weerloosheid en zachtheid…

In de vlag van het leger, dat er IDF heet, Israël Defence Force, is hun insigne verwerkt. Je ziet er een zwaard, met daaromheen een olijftak gewikkeld, bijna zoals een witte duif een olijftak in haar snavel heeft, als symbool van vrede. Iedereen in Israël krijgt dus met de paplepel ingegoten dat zij later leren om te dienen voor de vrede in Israël. Zij moeten zichzelf verdedigen tegen de boze wereld om hen heen. Eén derde van al het geld in Israël gaat naar defensie. Dus alle jongens en meisjes in Israël komen in hun leven tezamen en smeden daar broederlijke en zusterlijke warme banden… En elk jaar zien ze elkaar weer, na hun diensttijd, voor een opfriscursus.Ook vrouwen kunnen actief ‘in het veld’ dienen, maar moeten dat wel apart aanvragen , en dat is dus ook controle uitoefenen in de straten in de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever.

 En hoe pakt dat in de praktijk uit? Iedereen leert dat je zomaar een Palestijns huis mag binnenvallen en dat het gewoon is dat je een jongen geblinddoekt aan een stoel vastbindt en dat je daar met je groepje bij zit en een sigaretje rookt. Je patrouilleert op straat, een paar kinderen proberen contact te maken en jij mag bepalen dat dit nog geen kwaad kan, je houdt wel voor de zekerheid alert je handen in de zakken en je houdt afstand. Mochten ze nou iets ouder zijn en je vindt dat een bedreiging, nou dan pak je ze gewoon op en neem je ze mee en je zet ze in de gevangenis. 

Het zit in het DNA van Israël om de ander, de Palestijnen dus, als een bedreiging te zien en ook niet als een gewoon mens, dát is de consensus in Israël. Geen wonder dat nu het grootste deel van de bevolking er geen problemen mee heeft dat Gaza in puin ligt en de mensen er creperen, waarschijnlijk komt dit ook nauwelijks in de journalistieke berichtgeving aan de orde. 

En zo zucht de Palestijnse bevolking ALTIJD onder de terreur en de grilligheid van Israël. Er kan zomaar besloten worden dat je niet naar de markt kan en protesteren maakt het alleen maar erger. Joe Sacco als journalist met een Amerikaans accent, mag er aanvankelijk nog wel door, maar als hij probeert om toch een doorgang te krijgen voor wat Palestijnse vrouwen, dan mag hij er ook niet meer door.

Dreigen, schreeuwen, bevelen, het gespuis onder controle houden, dat is hoe het hoort te zijn. Heel Gaza platbombarderen, valt binnen de natuurlijke orde van de Israëlische werkelijkheid. Alles mag, voor de vrede. Ook het volkslied, dat notabene een melodie heeft die ik ken, want deze wordt ook gebruikt in christelijke kerken, bezingt hetzelfde. Het volkslied heet ‘Hativka’ en dat betekent De Hoop.

Lichaamstaal

Als je lichaamstaal laat spreken, dan is er wel een overweldigend verschil tussen de menselijke verhoudingen van de gegijzelden met Hamas, en gevangenen met Israël. Het ene jongetje wordt afgekneld en meegesleurd , de andere ondersteunt.  

Generaties Israëlische soldaten houden de Palestijnse bevolking al zo lang in toom: de Palestijnse jongetjes krijgen enkele jaren gevangenisstraf voor het gooien van stenen. Hoe je zelf een leger van opstand opkweekt en broedt…De mannen van Hamas houden voor het eerst van hun leven gegijzelden en ze lijken hun menselijkheid behouden te hebben. Iets van een vonk moet overgesprongen zijn, deze gegijzelden hoeven niet lachend afscheid te nemen. 

Men roept dan al gauw : Het Stockholm-syndroom; dat is wanneer gegijzelden hun eigen lot vergeten en zich gaan identificeren met de gijzelaars en empathie ontwikkelen omdat zij afhankelijk zijn. 

In dit geval zou het wel een vooruitgang zijn als Israëliërs een ander verhaal kunnen toelaten dan : ‘Wij die vrede en democratie brengen te midden van bloeddorstige monsters en barbaren.’

Elk mens heeft meerdere versies van zichzelf. Rineke Dijkstra maakte ooit een fotoserie van een Israëlische jongen, die het leger ingaat. Langzaam zie je hem door de jaren heen zijn onschuld verliezen en verharden. Het zou aangenaam zijn, om ook foto’s van Israëlische soldaten te zien, die naar hun vijand iets betonen van menselijkheid. Of kan hij nooit meer terug naar de lichaamstaal van zijn jeugd? 

 

The Times They are A-Changing

Terwijl in Nederland het hele land in shock is over de overwinning van extreem-rechts; verbijstering, angst, onrust én blijdschap, vierde men in Amerika Thanksgiving, naar het oude: ‘danken voor de oogst.’ In Los Angeles stond het verkeer muurvast, want iedereen bezoekt op deze dag de familie, maar in New York loopt iedereen uit voor de grootse Thanksgiving Parade, die deels wordt georganiseerd door het grootste warenhuis van New York: Macy.  Ik zie mezelf er zó weer tussen lopen, de sfeer is meteen herkenbaar.

De vele Instagram-accounts tonen de parade vanuit allerlei plekken, je hoort de muziek, je ziet de grote opblaasbare zwevende poppen, die daaronder door mensen worden meegetrokken als grote ballonnen, ook de komst van Santa Claus wordt er gevierd, er zijn grote groepen met dansers en muziek en iedereen wenst elkaar nu dus: Happy Thanksgiving.

De vele Instagram-accounts werken voor mij als een soort van dagelijkse journalistiek: het is leuk om te zien wat inwoners van New York zelf de moeite waard vinden om te plaatsen. Zo was er een optocht van 5000 zingende mensen voor de vrede, er waren nergens vlaggen of spandoeken. Er was gisteren, op straat bij een streetfood-car een spontaan etentje en ook in de metro was er een gratis gedekte tafel vol voedsel. In de botanische tuin is er een zeer groot miniatuur-landschap gebouwd met New York dat in de jungle staat, er zijn nu overal kerstmarkten en ijsbanen, en de liefde voor NY en de inwoners wordt er vaak spontaan verklaard. Er is een leuk account dat stellen op straat vraagt hoe lang ze al bij elkaar zijn en hoe ze elkaar ontmoet hebben, en eentje die vraagt hoeveel huur iemand betaalt en of hij even binnen mag kijken. Er is een account dat wekelijks bericht wat alle gratis evenementen zijn, en de NY-Parcs meldt over leuke natuurverschijnselen in de parken en wat voor activiteiten je er kunt ondernemen. Weer anderen melden over rommelmarkten of typische kleine winkeltjes, café’s en restaurants, over lievelingsvoedsel of waar je de beste hamburger, pizza, noodles, vegan & shoarma , Koreaans, Indiaas, Mexicaans, Russisch;whatever kan krijgen.

Dit vind ik ook een opmerkelijk filmpje, wat ik hier als een soort stripverhaaltje toevoeg. Een man schreeuwt naar enige mensen die met een poster staan in Bryant Park met een foto van een gekidnapte dierbare in de Gaza. Hij is over de toeren: zijn ouders hebben zelf tegen Hitler gevochten, maar nu verdraagt hij de kokervisie van Israël niet, die alleen aandacht heeft en vraagt voor het eigen leed en de wreedheid die hen is aangedaan, en al zo lang in een apartheidsstaat leeft. Opvallend is, dat de veiligheidsbeambte alleen maar sust en geen partij kiest. En dat anderen daar rustig omheen kunnen filmen. 

Ik herken de situatie, ik heb ook een klein opstootje in Bryant Park meegemaakt, bij een filmavond. Juist doordat alle anderen eromheen zich er niet mee bemoeien en een veiligheidsbeambte beide partijen sust en kalmeert, loopt het niet uit de hand en kan kwaadheid toch geventileerd worden.

En nu nog in Nederland hopen dat alle emoties over de verkiezingswinst van Wilders in goede banen kan worden geleid. We zijn daar zélf bij. Mensen gaan al de straat op om elkaar te vinden voor steun en protest. De jongeren van de VVD hebben zich ook al duidelijk tegen Wilders uitgesproken. Dat hij tegen klimaatbeleid is en tegen steun voor Oekraine en dat iemand die al twintig jaar mensen uitsluit wat hen betreft nooit de premier van alle Nederlanders kan worden. In het Torentje willen komen, en hoog van de toren blazen, om heel snel weggeblazen te worden…dat lijkt mij heel fijn.

 

PVV en kwetsbaarheid

En toen was de PVV ineens de allergrootste partij van Nederland. En wellicht wordt Geert Wilders premier. Niét Frans Timmermans die in de campagne de hele tijd de verbindende, ervaren, bezonnen oudere staatsman uithing zonder eigen passie en vuur. Niet de dame van de VVD, die wel een slimme campagne had, gefinancierd door het bedrijfsleven, met steeds maar reclamespotjes bij de Ster, waar ze zogenaamd de gewone Nederlander met hun zorgen ontmoette en ze steeds maar riep dat ze het begreep en wilde ‘dienen’. 

En nu? Ik merk het eigenlijk helemaal niet zo erg te vinden. Dit is een uitdaging: dat alle andere partijen hun tolerantie kunnen oefenen en enigszins nederig ‘onder’ premier Geert Wilders de grenzen van de rechtsstaat bewaken, meebewegen in beleid dat de woningnood moet oplossen, de zorg verbetert, meer welvaart brengt aan de ‘gewone mens’, die zo geroemde ‘bestaanszekerheid’, die iedereen omarmde. Er zal duidelijk kunnen worden dat dit niet alleen via de portemonnee kan. 

Dus de poot dwars zetten als Geert toch niet de premier blijkt te zijn van alle Nederlanders, zoals hij nu zegt te willen zijn. Zijn oproep om over de eigen schaduw te stappen, zou weleens heel louterend voor iedereen kunnen uitpakken.

Ik dacht aan dit schilderij van Alexis Rockman, dat ik in het Whitney Museum zag, Mazaruni River uit 1994. Je ziet een vervuilde rivier, vergiftigd, maar wel vol leven erin. De lokale ecosystemen zijn er verstoord door de goudmijn-industrie. De leguaan duikt er nog eens lekker in, de vlinder fladdert erboven: er is toch een sfeer van veerkracht en weerstand, tegelijk met het surrealistische en de dreiging.

Elke partij kan nu eens luid en klaar duidelijk maken waar ze voor staan, terug naar vragen rondom wereldbeeld, levensvisie, wie je wilt zijn voor elkaar, hoe je de wereld aan toekomstige generaties wilt doorgeven. En als de milde Geert van nu, dan toch een wolf in schaapskleren blijkt, dan kan hij op democratische wijze van het politieke toneel verdwijnen. Want Geert kan niet alleen regeren: hij is afhankelijk van alle andere mensen om hem heen. Een volkomen andere krachtsverhouding, dan jarenlang onkwetsbaar en soeverein roepen vanuit de oppositie. Nog nooit is Geert in zijn monsterzege zó kwetsbaar geweest. 

Ik hoor op de radio ‘If I Can Dream’ van Elvis Presley, geschreven na de moord op Martin Luther King. Dát dus: dromen en doen.

 

Geef ons heden ons dagelijks brood; vrede

Twee jongetjes. De ene houdt een brood omhoog, een kostbaar rantsoen; twee broden per dag is het maximale dat Palestijnen eten. Waarschijnlijk is er verder om hem heen alleen gebombardeerd puin.  De andere houdt een foto in de hand, misschien van zijn vader, één van de gegijzelden. Bij hem een rijk bedekte lange tafel met brood en wijn, versierd met bloemen, linten en servetjes. Het is éėn van de acties, er werden ook bedden met kleurrijk beddengoed geplaatst op een plein in Tel Aviv, voor elke gegijzelde: Breng ze thuis. 

Twee jongetjes…Verdriet en pijn is niet meetbaar,  maar het Palestijnse jongetje kan ook al beroofd zijn van zijn familie, die kunnen al dood zijn,  en de kans is groot dat hij ergens slaapt op de grond. Als er geen duurzame vrede komt, zullen zij elkaar in de toekomst bevechten en elkaar naar het leven staan.

Neem de woorden tot je; een gedicht geschreven tussen het puin, een man kijkt naar de resten van het huis van zijn buren. Die zijn er niet meer. Ooit werd hier geleefd. Ze waren gehecht aan dat oude schilderij, hij wist dat niet. Deze woorden, één van de weinige menselijke stemmen die ik uit de Gaza tot mij kan nemen, want alle doden zijn geanonimiseerd tot kale getallen. De Palestijnen hebben niet de macht en ook niet het geld om op Times Square in New York, de liefde voor het land waar zij wonen en dat officieel ook  niet bestaat, te tonen. 

En ondertussen gaat je eigen dagelijkse leven ook door. Ellen, die de hele dag op Instagram haar tekeningen plaatst over de Palestijnse ervaring en alles tevoorschijn haalt om via de weg van de vrede de Palestijnen hun stem geven in de vurige hoop naar gerechtigheid, combineerde nu haar werkelijkheid met De Zaak: Ze plaatste een getekend receptje…

En ik zie de allerlaatste paddestoelen in het bos en zag het laatste gele blad van de Gingko Biloba hangen in de stilte van een mistig bos in de ochtend. Dat boompje dat ik als kleine stek in donkere aarde een keer bij mijn voordeur vond. Uitgegraven uit haar tuin door J. die ook de leesgroep bij de Clarissen begeleidde. We zochten in die leesgroep naar die intense ervaring die alle mensen samenbindt en  die Franciscus en Clara van Assisi in de twaalfde eeuw ertoe bracht al hun eigen rijkdom op te geven, af te zien van macht,  en in alle eenvoud te gaan leven op een klein stukje aarde; Portiuncula en in een klein kloostertje; San Damiano. Ze woonden op wandelafstand van elkaar rondom Assisi. 

Het is een ervaring waarvoor zij geen Heilige Boeken lazen of bestudeerden…Die ervaring is er ‘gewoon’ voor elk mens, waardoor je niks anders kan dan een ander in de ogen zien en wilt ontmoeten: alles verzengende, tedere, zachte liefde; vrede. 

Thunderbirds en Tunnels

 Ik moest de hele week denken aan die oude kinderserie The Thunderbirds. Daar woont een rijke familie in luxe, maar onder hun gigantische huis schuilt een commandocentrum waar vanuit ze raketten en hun vliegtuigen lanceren en ze zich, zo verborgen voor de wereld, wijden om het kwaad uit te schakelen op de wereld. Met name die ene scène vond ik altijd intrigerend: wanneer ze op missie gaan, dan wordt vanonder het zwembad weggeschoven, een stuk gazon komt omhoog en wordt de landingsbaan en van daaruit vliegen ze uit.

Dit is zo ongeveer hoe Israël zich dit voorstelde onder het ziekenhuis. Ik heb een 3D reconstructie gezien, waar ze het ziekenhuis vier verdiepingen geven, terwijl daaronder Hamas dan zeven verdiepingen ofzo aan centrale commandopost zou hebben. Het was een instructiefilm voor het leger. Ondertussen is alles uitgekamd, nog niks groots en meeslepends gevonden…Nee, er zitten daar geen knopjes op operatietafels, zodat de vloer verdwijnt en Hamas zijn gang kon gaan…

En ondertussen gaat het doden in Gaza door, dood en verderf, de levende hel, waar mensen als ratten in de val zitten. Wanneer en hoe komt hier een einde aan?

Ik las ‘Tunnels’ van Rutu Modan. Ze maakte het in de coronatijd, noemt het haar meest complexe verhaal tot nu toe, waar ze als Joods-Israëlische vrouw de verhalen die ze zelf heeft gehoord, probeert te combineren met de verhalen en feiten van anderen: zelfs die van mijn ‘so-called enemies’, schrijft ze in het nawoord. 

Het verhaal speelt zich grotendeels af in tunnels onder Gaza en Israël. De hoofdpersoon is op zoek naar De Ark van het Verbond, een archeologische project dat haar vader ooit begonnen was, nog voordat er een muur gebouwd was tussen Gaza en Israël. Ze ontmoet in de tunnels een oude bekende, een Palestijn waarmee zij vroeger speelde terwijl zijn vader met de hare samenwerkte. Beide hopen nu die Ark te vinden, maar van wie is deze dan, als ze het zouden vinden? … 

Ieder is nu vanaf de eigen kant gaan graven. Zij krijgt hulp van een vrome Jood die meent dat het een heilige taak is om door te gaan met het stichten van nieuwe nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en jonge vrijwilligers die geloven dat de eventuele vondst hun door God gegeven zal worden…Even krijg je weer een inkijkje hoe voor veel Joden de staat Israël helemaal geen staat is die 75 jaar geleden, met het gewelddadig wegwerken van de Palestijnen in dat gebied, is gesticht. Het gaat hier over Het Heilige Land, het Beloofde Land, al meer dan 2000 jaar geleden door God zelf gegeven aan het Joodse volk, ze zijn de Uitverkorenen.

Persoonlijk heb ik altijd gedacht dat dit geloof óók een bron is van anti-semitisme. Want eigenlijk zeg je tegen alle anderen op de hele wereld: Wij zijn superieur. 

Het boek heeft veel lagen. Vergelijkbaar met al die tunnels, waar Palestijnen ook van zeggen dat ze bestaan om alle controleposten te kunnen vermijden, om van de ene kant, ‘Gaza’ , naar de andere kant ‘Israël’ te kunnen gaan. Zoveel is er verborgen, van simpele smokkelroutes voor groente, tot een bunker met militaire opslag, waarvan een dorpje wel vermoedde dat deze wellicht onder hun dorpje lag. 

Maar ook in de relationele sfeer blijken er geheimen te zijn, die Rutu Modan verder niet uitwerkt, maar die je als lezer kunt vermoeden. In de bovenstaande bladzijde blijken de broer van de archeologe, en haar Palestijnse jeugdvriendje elkaar óók te kennen, wat ze voor de anderen verborgen houden…Zonder woorden wordt iets kenbaar: de kracht van de Graphic Novel.

Mens-DOM

Ik heb er inmiddels geen woorden meer voor, voor wat er zich in de Gaza voltrekt. Nu las ik net weer dat de Nederlandse regering komt met het voorstel om kinderen uit de Gaza op te willen gaan vangen. Het Rode Kruis reageert kort en bondig. In mijn woorden: volstrekt irreëel. Er is nu bij de Egyptische grens niet eens genoeg menskracht en middelen, laat staan voor een vervoer naar het buitenland. Laat staan dat al die kinderen ( én grote mensen) NÚ sterven, en Gaza helemaal niet uit kunnen. Het Rode Kruis meldt dat een medisch convooi voor Noord Gaza dat al helemaal onderzocht was, toch door Israëlische soldaten de grens niet over mocht wegens een ‘nieuwe veiligheidssituatie’. Dat leger kent niets anders dan in alle grilligheid, de waardigheid en bestaansrecht van een heel volk ontkennen. 

In de New York Times een groot artikel over de bloeddorstige taal bij de Israëlische legerleiding en  de politieke top die vanaf het begin spreekt dat heel Gaza, alle monsters, moeten worden  uitgeroeid. Het woord ‘monsters’ kwam al voor in Netanyanu’s eerste openbare verklaring richting de wereld. Ik dacht meteen: hij wil een genocide. Er is nu ook een Nederlands document uit Tel Aviv die aangeeft dat Israël doelbewust ook burgerdoelen bombardeert. De horror voltrekt zich. 

Het zou mij niks verbazen als er onder een ziekenhuis ook ruimtes van Hamas zijn. Zoals onder heel Gaza. Er is daar immers maar zéér beperkte ruimte voor 2.2 miljoen mensen. En de Nederlandse regering wast zijn handen schoon, want dat doet het goed in de binnenlandse politiek. Kunnen we weer onze ogen sluiten voor wat er werkelijk gaande is.

En de Klimaatmars moet ook zoveel mogelijk onder de tafel worden geschoffeld door te zeggen dat deze gekaapt is door, wat vroeger ‘De Palestijnse Kwestie’ heette. Is het nu zó vreemd en verwonderlijk, dat wanneer er 85.000 mensen op de been zijn die begaan zijn met de wereld, de toekomst van de aarde, er velen onder hen zijn die óók begaan zijn met het lot van de mensen in Gaza? 

Maar voelen mag niet meer, discussiëren mag wel des te meer. En rationaliseren. En mooi-praten.

Ik keer terug naar Norah Jones die mij in de Coronatijd verblijdde met een wekelijks concertje vanuit haar huis in New York, zó naar mijn achtertuin.

 Dit liedje, deze week gezongen met Rufus Wrainwright: Down In The Willow Garden. Over gruwelijkheid en machteloos zijn en machteloos toezien. Over de wreedheid van het mensDOM.

(G)een Klimaat(mars)

Maanden geleden was ik vast besloten om de Klimaatmars mee te gaan lopen. Op de snelweg zitten vond ik een brug te ver, niet geschikt voor iemand met fijne coördinatieproblemen, maar deze wél. Door alle demonstraties rondom de Gaza zat mijn focus ergens anders. Ik dacht aan het college massacommunicatie, de eerste keer dat deze gegeven werd in 1982, het was toen een nieuwe discipline, en daarvan is mij altijd bij gebleven dat het recht op demonstratie er in feite toe dient om de macht juist zijn gang te laten gaan. Het is een ventilatieklep waar de machthebbers uiteindelijk niet naar hoeven te luisteren.

 Er is wereldwijd een oproep tot een ‘Staakt -de -vuren’ maar Amerika steunt het niet, Nederland onthoudt zich van een stem en Israël gaat gewóón door. Een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid kan wel werken en wanneer je als volk 75 jaar belegerd wordt…ja dan?…Feit is dat het geweld van Hamas, de situatie van de Palestijnse bevolking weer op de kaart heeft gebracht. 

Dus midden in de week besloot ik niet mee te doen aan de klimaatmars. Om daarover dan toch, toen het dichterbij kwam, te gaan twijfelen. Totdat er gisteren een uitgebreide instructie kwam van Extinction Rebellion, met óók de boodschap dat het in de treinen naar Amsterdam héél druk zou worden. De twijfel was voorbij, omdat ik toch nog voorzichtig ben, nu het Coronavirus weer kan gaan oplaaien. 

Vandaag dacht ik een eigensoort van Gaza-Klimaat-mars te gaan lopen in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum. Noem het maar een soort van bidden; daarvan weet je ook niet of het helpt, maar mensen doen het omdat ze niks anders kunnen…doén op dat moment. Het eerste beeld dat ik tegen kwam was meteen raak. Ik weet niet waarom het meteen zo binnen kwam; ik zag iemand die zich probeert te uiten, maar het lukt niet helemaal. Het bleek The Cry te heten uit 1959-1961 van Isamu Noguchi.

Op het einde van de wandeling zag ik dit beeld. Met de kleuren van de Palestijnse vlag als toonsoort. Het is wat je hoopt dat er ooit zal gebeuren in de toekomst, al lijkt er nu geen enkele hoop meer te zijn omdat er niks meer is dat leefbaar is. Een verijzenis uit de as, de absolute chaos en het puin; het beeld bleek Phoenix te heten uit1953 van Willem Reijers.

Er blijken 85.000 mensen meegelopen te hebben bij de klimaatmars. Greta Thunberg is in haar toespraak door een andere klimaatdemonstrant onderbroken omdat zij een Palestijnse sjaal droeg en daar iets over zei. ‘Ik kom voor het klimaat, niet voor een politiek standpunt.’

  Maar klimaat en politiek zijn met elkaar verweven…’rechts’ vindt het niet zo’n vaart lopen met het klimaat. Vóór Israël zijn speelt zich voornamelijk af binnen rechtse partijen. Zoeken naar een twee-statenoplossing zit in het gebied van de linkse Joden, Natanyanu is extreem rechts…Wat moet je met zulke waarnemingen? 

Binnen, een deel van een andere tentoonstelling, heb ik een citroensnoepje met Napoleon als verpakking achtergelaten voor een archief. Elke bijdrage wordt in een apart zakje gedaan en écht opgeborgen in een grote kartonnen doos. 

Heb ik tóch nog iets concreets gedaan, vandaag. Deze dag van de Klimaatmars en aanverwante zaken een naam gegeven en bewaard : Zoet-Zuur.

There Must Be Another Way

Op ongeveer15 km afstand van mij is er een groot militair oefenterrein en deze week hoor ik vanaf hier regelmatig schietoefeningen. Vanochtend werd ik zelfs wakker van twee vage explosies. Dan vraag ik me wel af: is men hier intensiever aan het oefenen om richting een oorlog te gaan? Of valt het me nu pas op door de oorlog tussen Israël en Hamas en de zin: ‘Staak de vuren!’ rondzingt? Ik opende Insta en krijg daar nu allerlei posts; zowel Pro-Palestina als -Israël,  omdat ik doelbewust twee daarvan eerder heb aangeklikt. Je komt zo eerder het gevoelen van gewone burgers op het spoor, want die hebben Instagram-accounts. Zo is er een filmpje van een vrouw uit Israël die uit een eerbiedwaardige familie met rabbijnen komt, en vertelt hoe ze op 18 jarige leeftijd bevriend raakte met een Palestijn en hoe zo haar perspectief kantelde. En een man die opgevoed is als een Arabische Jood, zich dus thuisvoelt in de Arabische cultuur, totdat er aan zijn bestaanszekerheid geknabbeld werd door de agressieve en gewelddadige macht van Israël.

En dan deze: hoe een soldaat op andere gedachten kwam omdat hij voelde dat het niet oké was om zomaar een huis van Palestijnen binnen te vallen en te confisqueren. Alles wat hij geleerd had: Het leger van Israël is er om de vrede te bewaken, viel in duigen. Ik kom in de wereld van Israël: dat soldaten nu zingend hun tanks beklimmen, uitgezwaaid door moeders die Sjalom! zeggen, populaire artiesten die liedjes zingen ter bemoediging, een filmpje van een jongetje in de synagoge die zingt terwijl hij met zijn vingers langs het Hebreeuws van de Thora gaat en simultaan in beeld de tanks die het landschap in gaan…Ik kan het Hebreeuws niet meer lezen, maar hoor wél regelmatig de woorden ‘Adonai’ en ‘Elohim’, namen  van ‘God’ dus, en in één adem genoemd met ‘Israël’…En dat woord ‘vrede’ ,  gekoppeld aan oorlogshandelingen. De Israëlische Opera heeft na twee dagen al een filmpje gemaakt om de gegijzelden naar huis te brengen en nu is dit lied ook weer hernomen door een groep op Broadway, die 30 nationaliteiten kent. Ja, ook ik hoop dat de gegijzelden weer thuis komen, maar bedenk mij ook dat er voor miljoenen aan Palestijnse kant geen enkel huis meer is om thuis te komen…Juist omdat je ziet dat er zoveel nationaliteiten meedoen aan dit lied zou ik willen dat dit lied in een breder perspectief zou worden getrokken: Breng zowel de Israëliërs en de Palestijnen thuis…

Ook deze vrouw kwam ik tegen; Noa Nin. Zij is artiest en zij stond op het punt om een tournee door Europa te maken, maar dat werd haar afgeraden wegens veiligheidsredenen. En dat terwijl mijn liedjes altijd over vrede gaan, zegt ze erbij. Nu heeft ze gisteren een liedje de wereld ingebracht vanuit Amerika, het blijkt al een inzending geweest te zijn in 2009, voor het Eurovisie Songfestival. Het is het enige wat ik steeds maar denk: There Must Be Another Way.

 

Fix You

Wakker worden met de stem van Amanda Gorman die gepassioneerd bovenstaande woorden uitspreekt. Ik hoop werkelijk dat zij een van de eersten wordt van een lange rij van artiesten die hun creatieve vermogen aanspreken om de wereld van de politiek en de straatdemonstraties én met name de partijen te overstijgen.

Deze vind ik ook mooi, van Patti 

Smith vanuit Greenwich Village, van oudsher de creatieve buurt van New York. Bob Dylan trad daar voor het eerst op en schreef er zijn protestsongs. De combinatie met de Soefidansers uit de mystieke traditie van de Islam spreekt mij aan. De beweging om rondtollend om je eigen as uit te komen bij je hart en zo de wereld ervaren in een dansende omhelzing.

En dan is er nog Ellen die de afgelopen maand al zeven stripjes plaatste van niet gewelddadige acties die Palestijnen hebben ondernomen om hun tij te keren en letterlijk voet aan wal te krijgen bij Israël. Allemaal dingen die ik niet wist en om maar weer te weten hoezeer jouw blik op de wereld geregeerd wordt door het nieuws dat naar je toe komt. Elk verhaal raakt en plaatst de verklaring van Hamas ook in een context. Zij zeggen dat de wereld was ingeslapen en alleen geweld de weg was om deze wakker te schudden. Ooit heeft de Westerse politiek besloten om Hamas een terroristische organisatie te noemen, maar wie durft te zeggen dat wanhoop en absolute onmacht uiteindelijk, als vreedzame pogingen allemaal neergeslagen worden, tot geweld moét leiden? 

Ook in Israël zelf blijken kritische Joden de mond te worden gesnoerd. In feite is daar een brainwashing aan de gang geweest, die lijkt op de schijnwerkelijkheid die Poetin zijn burgers voorschotelt. Alleen is deze vervlochten met de de identiteit van Joods zijn. Een volk dat altijd vervolgd is, met de Holocaust als uiterste hel. Elke nieuwe generatie hoort weer de verhalen over ouders, grootouders die van de aardbodem zijn verdwenen. En er zijn wereldwijd maar rondom de 15 miljoen Joden, hoe makkelijk voorstelbaar dat je die uitroeit, zoals in opperste cynisme Hitler ook heeft bedacht…

Dit lied, een klassieker van Coldplay, maar hier gezongen met Billie Eilish en haar broer Finneas in New York bij Global Citizen Live, om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis; dit lied zou een goed anthem kunnen zijn voor Israël en Palestina. Of eerder voor de internationale gemeenschap nú: FIX it. 

 

Gebakjes. Dierentuin.In the name of Love

Nu ontbijt ik al twee dagen met sjieke gebakjes. Met enige regelmaat red ik eten met de app TooGoodToGo. Tot nu toe uit supermarkten en dan kan van alles uit het hele assortiment dat de houdbaarheidsdatum heeft bereikt, in het pakket zitten. Je kunt het dus het best doen als je vrijwel niks meer in huis hebt. Maar nu was er een nieuwe: in het begin van mijn straat biedt een Brunchroom, een nieuwe zaak, zo’n ‘Magic Box’ aan. Lunchproducten, koek, gebak…En dat weet ik nu: voor €4,99 zes hele sjieke gebakjes, die volgens de regels, minstens €14,99 kosten. Ik hoopte eigenlijk op lekkere belegde broodjes, want ik ben niet zo’n zoetekauw. Behalve bij het ontbijt dus, die begin ik al jaren met iets zoets. 

Gisteren was het een zonnige herfstdag en de middag bracht ik in Burgers Zoo door. Ik merkte dat mijn gedachten cirkelden rondom het gedrag van dieren in gevangenschap. Dat ze toch, en allemaal anders, hun eigen aard volgen. De rode ibissen wiegen zichzelf in de palmboom in het groene Burgers Bush. Brulapen loeien bijna oorverdovend hard, hun geluid schijnt twee kilometer ver te reiken, en slingeren in touwen en in de boom, ook al is het in een Europese eikenboom in herfstkleur. Stokstaartjes graven met zijn allen aan holletjes buiten en wat is de reden waarom ze ook allemaal tegelijkertijd, wanneer de zon schijnt, gaan opzitten en alert om zich heen gaan kijken? En hoe zouden die padden zich voelen, die in de Amerikaanse woestijn leven, zo groot als bijna twee vuisten bij elkaar? Ze zitten hier, als het ware in een spleet in de rotsen, met een heel klein oppervlakte, zou dat ook zo zijn in hun natuurlijke habitat? Of zouden ze dan kilometers en kilometers kunnen zwerven en maken ze er hier maar het beste van, door stil te liggen en af en toe met logge beentjes een paar stappen te kruipen? 

Thuisgekomen realiseerde ik mij dat dit soort mijmeringen ingegeven waren door wat ik voor vertrek gelezen had, een volgende episode in PALESTINE van Joe Sacco. Het boek is te heftig om in één ruk te bekijken. Iedereen zou dit nu tot zich moeten nemen; je ziet dat de wijze waarop Israël nu reageert en geen enkel mededogen heeft voor het lot van Palestijnen en willens en wetens ze water, voedsel en elektriciteit onthoudt én ze bij elkaar heeft gedreven, 2,2 miljoen op een oppervlakte ze groot als Texel, gewoon dát is wat ze altijd hebben gedaan. Palestijnen zijn in hun ogen geen mensen, maar een soort van dieren, monsters. En Palestijnen weten dit, ook in gevangenschap. Om niks kan een ieder worden opgepakt, ook wetenschappers, dokters, journalisten en in die gevangenis zetten ze alles op alles om toch een menselijk leven te leiden. Zoals ze nu ook al 75 jaar doen, met de belegering van Israël.

Het leger van Israël heeft een kort lontje en dat kán ook, als je de macht hebt. Niemand die je corrigeert…Behalve in de dagelijkse praktijk dus, dan lukt het soms dat er wél gewoon menselijk contact is.

 Het zou er niet meer over moeten gaan of je pro-Israël ofwel pro-Palestina bent…Waar blijven de artiesten met een lied? Over het erkennen van elkaars pijn en deze benoemen, een oproep naar menselijkheid. 

U2 deed onlangs een voorzetje. Jammergenoeg halen pro-Israëliërs op Insta de inleiding weg, zodat het lijkt alsof Bono pro-Israël is. Terwijl er met het herschrijven van de eerste regels van het lied om zo al die onschuldige slachtoffers op het muziekfestival, te herdenken, niks mis is.  Dat vind ik helemaal oké.

Marathon

Het samenstellen van plaatjes geeft mij de mogelijkheid om op een ‘constructieve’ wijze mij te verhouden tot die vreselijke toestand in de Gaza. Ik zie dat er in New York opnieuw, op dezelfde tijd, zowel pro-Israël en pro-Palestina demonstraties waren. Ook dat er op Times Square een grote lichtreclame is met alle gegijzelden. Dan denk ik óók: Ja, dat zijn heel rijke Joden die zich dit kunnen veroorloven, net als al die affiches die er gedrukt worden, de filmpjes met familieleden, foto’s uit familiealbums; wat voor geweldige mensen het waren, in een geweldig leven. 

Terwijl de ondertussen 10.000 slachtoffers aan Palestijnse zijde dat geld niét hebben: daar maken verslaggevers, met gevaar voor eigen leven en zelf al met het verlies van vrouw en kinderen, moeizaam reportages, vol pijn in het puin. De buitenwereld ziet nog niet eens het topje van de ijsberg vol ellende; de hel. Bij de NOS wel een filmpje van een Palestijns meisje, die zou gaan studeren en nu helemaal niks meer heeft. De bombardementen gaan door en door. En dan komt er een orthodoxe Jood voorbij op Insta, die voor Palestina is, voor hem had de staat Israël nooit gesticht mogen worden. En twee mannen die gebroederlijk elk met de eigen vlag zwaaien, langs de route van de marathon, die Zondag in NY gelopen werd. 

Ja, de marathon van New York, die begint op Staten Island en eindigt in Central Park, was er dus óók nog, naast een bezetting in het gebouw van het congress in Washington. Ik had de app gedownload, zodat je live mee kon kijken. Die app telde met een klok braaf terug naar het beginmoment, de start, om 8.00 in de ochtend met eerst de rolstoelers, Nederlandse tijd ongeveer 14.00uur. Een half uur tevoren keek ik nog, maar er was nog niks te zien, een uur later kon ik de app al niet meer in, en dat bleef zo. Door commentatoren wordt het beschreven als hét evenement dat heel New York, door alle stadsdelen heen, met elkaar verbindt.

 Ik heb de marathon in Londen meegemaakt en vond het zo bijzonder dat de metro vol zat en nadat iedereen voorbij was gelopen, dezelfde massa weer de metro nam naar de finish. Zo kun je twee keer toejuichen. Ik deinde gewoon mee met de massa, aanvankelijk zonder idee dus, wat iedereen aan het doen was. In NY ook uitgebreide tips waar je het beste kon staan. Uiteindelijk heb ík dus niks gezien, behoudens een filmpje op Insta.

Tot slot van de regenachtige zondag, waar ik telkens twijfelde of ik mijn regenlaarzen  aan zou trekken voor een korte wandeling, luisterde ik naar De Muzikale Fruitmand van de EO. Hé, wat fijn, al die liedjes vol troost en hoop…Deze spande de kroon. Ik zou er zomaar helemaal een christen van kunnen worden. Je hand in de hand leggen van diegene die het water kalm maakt…Want dat is nu de grote vraag: Wie maakt de storm, het woeste water kalm?

Joyce Meyer. Anouk

Het is Zondag en dan komt God vanzelf naar mij toe. Dit is ook een soort van grapje, want het is nu eenmaal zo dat een groot gedeelte van mijn brein gevormd is door een theologiestudie en de aanverwante praktijk van een ‘kloostertijd’. Tegenwoordig ben ik hier allemaal totaal niet meer op gefocust, maar het onderwerp blijft wél haken. Mijn brein is als een vishaakje, zodat wanneer er iets daaromtrent voorbij komt, ik me er toch even weer in ga verdiepen. 

 En nu kwam het door Anouk, die afgelopen week haar nieuwste plaat uitbracht. Een van de wijzen van media aandacht, was een exclusief interview met Matthijs van Nieuwkerk op YouTube. Dat had op zich óók nieuwswaarde; het eerste wat hij weer deed, na gecanceld te zijn. In dat interview vraagt Matthijs naar haar geloof. Ze blijkt, al 15 jaar, dagelijks bezig met bijbelstudie en kijkt naar de shows van Joyce Meyer, een prediker die al tientallen jaren aan de weg timmert. Je kunt een app van haar downloaden en ik beland in een overweging over wat het is om een ‘spiritueel rijp mens te zijn’. Ik snap meteen waarom Anouk haar volgt: je ziet een sterke, nuchtere vrouw, die tegelijk geen blad voor de mond neemt, maar zichzelf en wát ze zegt ook relativeert. En dicht op de huid van mensen zit, omdat ze hun gedachten verwoordt en ze betrapt op inconsistenties. Met het spreken over God boort ze de positieve, warme kracht aan die er in elk mens zit. Haar motto is iets van: vraag niet aan God, wat die voor je kan doen, verval niet in zelfmedelijden en in jezelf gecentreerd zijn, vol oordelen: Maar vraag aan jezelf wat jij kan doen om deze wereld beter te maken. 

Natuurlijk werd Anouk weer gevraagd of het een statement is, dát ze Matthijs van Nieuwkerk weer een publiek podium gaf. Haar antwoord zou ik wel ‘spiritueel rijp’ willen noemen. Ze zei dat ze zelf graag met hem wilde praten, omdat ze niemand anders kende met zo’n grote muziekkennis en met zo’n  enthousiasme voor muziek. Hij heeft spijt betuigt, en misschien is er na mij weer iemand die zich door hem wil laten interviewen…enzovoort, zei ze. Géén gemoraliseer: zij boort de kracht van Matthijs aan omdat ze daarmee zelf óók het beste in haar kracht komt.

Haar nieuwe plaat Deena & Jim, is een conceptalbum, alle liedjes gaan in elkaar over, en is  opgenomen met een philharmonisch orkest in Praag. In het eerste nummer spreekt ze ook en zegt dat het een album een liefdesbrief is voor degenen die wanhopen; waarvan ze hoopt dat iedereen zichzelf kan herkennen in al die verschillende kanten die Deena &Jim zijn. Het zal de eerste plaat van haar zijn die ik zelf vaker zal gaan horen, want ik hou wel van dat filmische en ben nooit zo’n fan geweest van harde rock. 

When I Die is een lied waarvan ze wel vindt dat het op haar uitvaart gedraaid mag word. Met daarin de boodschap: treur niet te lang, ga vooral verder, vier het leven.

Herfst (in NY). Palestine

Je zit altijd met je hoofd in meerdere werkelijkheden tegelijk; tenminste ík wel. Dit filmpje met de stem van Diana Krall, wil ik in dit blog bewaren; een liefdesverklaring aan New York, voornamelijk vanuit de lucht, met een bird-eye-vieuw, maar ik zie mij op bijna alle plekken lopen, al was het toen begin zomer, vol mensen. Elke dag eindigde voor mij zoals het filmpje eindigt; in de metro met uitzicht op een nachtelijk NY en de Brooklyn Bridge. 

Terwijl dit mijn huidige situatie is: Herfst in het Bos, met gisteren zware stormen die loeiden en alle bomen deden zwiepen. Dat heeft wel wat, het vallend blad dat langs de ramen waait.

En hier kijk ik naar: uit de graphic novel van Joe Sacco; PALESTINE. Gemaakt eind 1991 en begin 1992, waar hij twee maanden leefde tussen de Palestijnen op de West Bank en in Gaza. Het is de strip die definitief het genre van het stripboek naar een ander niveau heeft getild. Voor het eerst werd duidelijk dat kijken naar tekeningen, gecombineerd met een verhaal een ervaring van bijna fysieke intensiteit kan geven. Je bent erbij, juist in de getekende details.

Op één pagina kan zoveel verteld worden. Zoals hier: hoe hij ongeveer meegesleurd wordt door Palestijnen, die hem willen laten zien, hoe het voor hen is. En dat hij zelf dan de heftigheid ervan bijna niet aankan en gauw een taxi terug neemt, naar Jeruzalem. Hij kan wég, de Palestijnen niet.

Het vertelt over het geweld van het Israëlische leger dat zomaar een Palestijns ziekenhuis kan binnenstormen en iedereen kan commanderen, zoals het hen uitkomt.

Het vertelt over de onschuldige slachtoffers die er worden gemaakt, elke dag. En nu dan kijkt de wereld toe, hoe deze mentaliteit die er meer dan dertig jaar geleden ook al is, gestalte krijgt. De hoofdgenerator in ziekenhuizen is al uitgevallen, couveuses en andere medische apparatuur draait nu nog even door op noodstroomvoorziening. Israël weigert elektriciteit, voedsel etc. Niks nieuws voor hen onder de zon, maar de wereld ziet het nu pas in het blote daglicht. 

Wie iets baseert op haat en verachting, agressie en negatie zal het niet redden en zichzelf isoleren. Je kunt alleen een bokshandschoen terug verwachten, als je zelf nooit je hand uitsteekt.

Halloween en E.T.

Ik heb in New York, naast de kleinere gay-parade in Queens, twee grote parades meegemaakt: de Mermaid Parade aan zee bij Coney Island en de Gay Parade midden in Manhattan naar Christopher Street. Alle keren was ik rondweg verrukt. Hoe New Yorkers samen feest vieren met elkaar, alle soorten door elkaar, hoe ze zich uitdossen en verkleden. Dat het tegelijk gemoedelijk is en niet ontaard in een drank of zuipfestijn. Dat het ook nog ergens over gaat: het vieren van het begin van de zomer. Het werkelijke protest tegen Lhbtq onderdrukking en het opkomen voor gelijke rechten. 

En nu dus de Halloween Parade, waar ik het gevoel had er toch een beetje bij geweest te zijn door weer live mee te kijken met de jongen uit Queens, die bij het afscheid zichzelf even in beeld brengt. En de volgende dag de vele Instagram-accounts die ook filmpjes plaatsen.

Dit blijkt al jaren een vaste prik te zijn op de Parade: het dansen op Thriller van Michael Jackson. Voor mij vooral leuk omdat ook de hele sfeer en diversiteit aan mensen zo goed te zien is. Dan krijg ik wel even heimwee naar die ervaring: Dat ik in NY helemaal niét opviel en gewoon mengde met al die mensen die grotendeels ook mijn postuur hadden, anders dan die grote witte Nederlanders.

Door de variëteit van de verkleedpartij viel er ook nog een kwartje. Ook hier wordt wat gevierd. Mensen hullen zich in het schemergebied waar verbeelding en werkelijkheid elkaar raken. Ze zoeken de verhalen op waar licht en donker elkaar ontmoeten. Ook hier was de eigen culturele traditie herkenbaar. Er waren praalwagens vol bewegende  skeletten die aansluiten bij de ‘Dodendag’ in Mexico, het DC/Marvel-universum was aanwezig, de karakters uit horror-films en Harry Potter, Chinese geesten. Maar ook het feestelijke en kleurrijke Puerto Rico. Dat schemergebied is het domein van rituelen, waar mensen de overgangen beleven van geboorte naar dood, tussen verdriet en vreugde, geweld en vrede, donker en licht.

En er viel nog een kwartje. Waarom E.T. zo’n klassieker is geworden, ook nog voor huidige generaties na 1982, toen de film uitkwam. Want E.T. gaat op Halloween voor het eerst naar buiten, de straat op, verkleed als spookje. Hij ziet door de gaten in  zijn witte laken iemand voorbij komen die op hem lijkt, hij wil naar hem toe en zegt : Home, Home. Op Halloween is het moment dat hij met Elliot en zijn vriendjes op de fiets naar de bossen vliegt en daar contact maakt met zijn thuis. Daarna lijkt hij even dood te gaan, maar het komt goed. De film is een geseculariseerde versie van de katholieke gang van AllerHeiligen en Allerzielen, op weg naar de Adventstijd en de Kerst, waar het licht wordt geboren; Het gaat over Thuiskomst.