Ik was niet van plan om eraan mee te doen: aan de wereldwijde lezersgekte omtrent de Millenniumreeks van de Zweed Stieg Larsson. De titel van deel een: Mannen die vrouwen haten, associeerde ik met die Nederlandse hype: Komt een vrouw bij de dokter van Kluun, dat ik tot nu toe ook niet tot mij heb genomen. Beide zijn ook verfilmd en onlangs waren de drie films in mijn plaatselijke bioscoop achter elkaar te zien. Het was er afgeladen vol, al kwam ik er alleen een biertje drinken en wist van niks.Maar de afgelopen uren, en gisteren ook al, ben ik helemaal ondergedompeld. Het is een pageturner en het geeft me een behagelijk gevoel dat het miljoenen en miljoenen lezers boeit in 39 landen. Waarom? Omdat ik soms wel een kuddedier wil zijn, heerlijk... Nee, de echte reden is, dat ik meen te begrijpen waarom zoveel mensen zich laten meeslepen.
Het opent een wereld die, achter de schermen, helemaal ónze wereld is. Het opent werelden naast elkaar, met de onderliggende zoektocht naar goed en kwaad en de beweegredenen en excessen daaromtrent. Een machtige magnatenfamilie met nazileden, verlangende oudere vrouwen op zoek naar liefe, een klein gehucht in de wijdse Zweedse natuur bij bos en water. De stedelijke uitgeverswereld van de onderzoekende journalist met zijn niet allerdaagse liefdesleven met de vrouw met wie Millennium groot is geworden.
Een hackster met tatoeages en piercings die vermomd in de maatschappij versleten wordt voor een halve zool onder curatele, zeer intelligent met grote mensenkennis, een onopgeloste moord van bijna 40 jaar geleden (interressant getal, zo in het begin van de christelijke 4o dagentijd) en de titel Mannen die vrouwen haten werkt als een cliffhanger. Eerst ben je al een half boek verder eer Lisbeth Sallander, de hackster en Mikael Blomkwist, de journalist elkaar 'krijgen' en samen de moord zullen gaan oplossen. Larsson zwengelt je met zijn alziend oog van de ene wereld in de ander en jij gaat mee.
Het gegeven dat het geheel posthuum gepubliceerd is en Stieg Larsson (1954-2004) zelf een oprichter was van een anti-facistische organisatie en gelijknamig tijdschrift Expo, voegt ook iets toe aan een soortement gevoel dat de geest veel sterker is dan de dood en wij allen leven in een wereld waar er eigenlijk geen allerdaagse eenvoudige werkeijkheid meer bestaat. We leven in vele werelden tegelijk en moeten daarin telkens nieuwe keuzes en beslissingen maken.
Zo'n laag ligt er op de een of andere wijze als gisting en mest onder deze literaire thriller: de personages denken snel, aktief en zijn zich bewust dat elke keuze er één is en een andere uitsluit. Hoe dit succesvol is verfilmd, ik weet het niet. Personages lijken me daardoor toch platter te worden en de beschreven gruwelijkheden alleen maar akelig en eng. Maar wie weet, wordt ik daar alsnog ook nieuwgierig naar.
In NRC van 13 maart 2009 staat er als kop over Larsson: 'Detective, dromer, dalai lama en onbegrepen kind'. Een goede vriend Kurdo Baksi (43) zegt over hem: 'Hij hield van iedereen, hij wilde iedereen helpen die slecht behandeld werd. Vrouwen, immigranten. En hij haatte niemand, ook de nazi's niet, hij ging altijd een dialoog met ze aan'.
Wellicht is dat de kracht van het boek: de voortdurende, meeslepende dialoog die je al lezend aangaat met een complexe, dynamische wereld, die uiteindelijk met mededogen op je netvlies verschijnt.
