In feite zijn er twee manieren om naar de werkelijkheid te kijken. Ofwel de 'schepping', zoals Paul Verhoeven gisterenavond in Zomergasten, toch dat, religieus getinte woord, in de mond nam. De ene is dat alles daarin geweld is; eten en gegeten worden, een gigantische strijd, een Wille zur Macht, bloed, dood, verderf, vuur, tranen, enzovoort.Dat was wat Paul Verhoeven constateerde over de werkelijkheid en natuurlijk zie je overal om je heen dat dit ook het geval is. Zelf had hij beelden van ons Melkwegstelsel dat ooit, over 3 miljard jaar of zo tegen het Andromedastelsel zou botsen, en ga maar na hoeveel leven daardoor vernietigd zou worden, want dat zal echt geen harmonieuze vermenging van de twee worden.
Wie zo kijkt, ziet altijd, overal het eigen gelijk. Dat bleek ook wel uit Verhoevens visie op Jezus: die was aanvankelijk een exorcist, een demonen uitdrijver en werd in de tweede fase van zijn leven, militanter. Koop liever een zwaard, dan een mantel, zei hij en toen hij gevangen werd genomen in het hof van de olijven, werd er een oor van een legeraanvoerder afgehakt, dus zijn groepering heeft toen gevochten en er is bloed gevloeid, dat staat in alle vier de Evangeliën, dat was niet weg te poetsen, zo zei hij. Even leek hij een ouderwetse Jehovagetuige.
Intrigerend,dat hij meer dan 1000 boeken over Jezus heeft en al 20 jaar mee doet met een groep theologen die op zoek gaan naar de historische Jezus. Waarom maak je je daar zo druk over, ben ik geneigd te denken. (Maar dat is flauw als jezelf ooit theologie gestudeerd hebt...) Een film komt er wellicht nog van: over de historische Jezus, niet Jezus die God is want dat is flauwekul vindt hij, vind ik ook. Tenzij iedereen God kan zijn. Want waar komt die radicale boodschap vandaan, die een omwenteling is van de ethiek, zoals Verhoeven memoreerde: Heb je vijanden lief, zoals je zelf.
En zo kom je bij de tweede wijze, hoe tegen de schepping aan te kijken: als een mogelijkheid tot verbondenheid, liefde die alles doorstroomt, al die plekken waar verwonding zich weer heelt, dingen zich herstellen, waar woorden als 'vriend' en 'vijand' vooral verwijzen naar de mogelijkheid van keuzevrijheid in je, hoe en wie je wil zijn in die 'werkelijkheid', die schepping kan heten, in plaats van vernietiging.
Dan zie je handen die bewegen en opbouwen en samenwerken, zoals in een filmpje dat hij toonde over de wederopbouw na de tweede wereldoorlog. Of broze handen van Igor Strawinsky die zijn eigen jeugdwerk De Vuurvogel op 80-jarige leeftijd dirigeert, vlak voor zijn dood. Of je vertelt iets over onze menselijke werkelijkheid middels het prachtige getekende filmpje van 8 minuten, over een dochtertje op een fiets die afscheid neemt van haar vader die verdwijnt, de dijk af, naar een onbekende horizon. Verhoeven kreeg de tranen in de ogen bij het zien dat beide elkaar, na een lang leven van de dochter, weer in de armen sloten. Fantasie of werkelijkheid? Is er iets na de dood?
Het was een ouderwetse Zomergastenavond omdat de oermenselijke vragen weer eens weerklonken: Waar kom je vandaan, waar ga je naar toe, wat is de zin van dit alles? In navolging van beide nam ik na afloop een flinke borrel jonge klare.
