Narratief; Phantom Tread

Het is een woord dat de laatste tijd ineens in talkshows enzo in de mond wordt genomen: ‘Het Narratief’. Waarmee zoiets bedoeld wordt als: alles krijgt een specifieke betekenis, door het verhaal, het narratief dus, waarin het hoort of waarin het geplaatst wordt. Kees van der Staaij zit bijvoorbeeld in het narratief dat God de waarheid is en verkondigt dat hij daar weet van heeft. Stel, dat hij in het narratief zat dat alles rondom God een spel en een verhaal is, dan veranderen zijn woorden, ze worden onschuldiger, het venijn gaat er van af. Nu blijkt het christendom, volgens  een steekproef bij Nederlanders niet meer te horen bij de beleving van de Nederlandse identiteit, dus voor de meesten is Kees gewoon een oelewapper met een raar verhaal.

Het narratief waarin je zit bepaalt dus ook jouw verwachting en interpretatievermogen. Dezer dagen maakte ik dit mee met de film Phantom Thread, geschreven en geregisseerd door Paul Thomas Anderson. Echt een prachtige film, overladen met prijzen en nominaties, die ik twee keer bijna achter elkaar bekeken heb, en vast nog een keer ga bekijken. Het is een visueel genot voor het oog omdat het gaat over een ontwerper van jurken in de jaren vijftig.Ook de muziek, die de beelden nauwgezet begeleiden, een piano en strijkers, is uitzonderlijk: romantisch met rafelranden onbestemdheid af en toe. Want waar gaat de film nou over, wat gebeurt er?

Aanvankelijk zat ik in het narratief van: mooie film, een beetje met een My Fair Lady motief. De beroemde jurkenontwerper valt voor een eenvoudige serveerster, een immigrante, in het restaurant bij zijn buitenhuis. Hij neemt haar mee, zijn wereld in. Het  meisje met een puur soort schoonheid waar je als kijker ook meteen voor kunt vallen, is vanaf het begin wel gewaagd aan hem. Als de ontwerper haar aanstaart bij een haardvuur zegt ze: als je er een wedstrijd van maakt, zal je het verliezen. Alles is een terugblik: zij vertelt over haar grote liefde voor hem aan een man, ook bij een haardvuur. Deze ontwerper is verder een volkomen moeilijk persoon, vol eigen rituelen. Niemand mag bijvoorbeeld geluid maken tijdens het ontbijten, alles moet wijken voor zijn kunst. Zijn zus bestiert het beroemde, internationale modehuis Woodcock, dat ook prinsessen kleedt en is zijn beschermengel.

Maar dan?... Het narratief verandert doordat zij iets onverwachts doet. Ik kan het hier verraden, maar doe het niet. Zij doet stiekem iets,  hij verandert en zij doet het omdat ze hem zó graag ziet: eindelijk vrij van al zijn maniertjes, kwetsbaar, aanhankelijk en teder... en helemaal op het einde van de film, doen zij samen, wat zij eerst verborgen voor hem heeft gehouden. Is er een happy end? Je ziet haar lopen met een babywagen, zij haalt hem op, ze wandelen samen verder, terwijl zijn zus op het  bankje achter blijft, de baby wiegend in de wagen... Maar zij zegt dat ze het zich zo voorstelt en zover is het nog niet.

Doordat het narratief door haar handeling verandert, kijk je de tweede keer anders. Nu zie je ineens vanaf het begin, dat zij zich meteen onbehagelijk voelt bij zijn zuster. Je ziet haar denken: dit is een symbiotische band, hoe kom ik hierdoor heen, hoe kan ik een eigen plaats in zijn hart veroveren? Of misschien zie ik dit zo en ziet een ander alleen maar een doortrapte, geslepen vrouw, die er alles voor over heeft om niet afgedankt te worden.

Uiteindelijk gaat de film over... de ingewikkeldheid en complexheid van menselijke relaties, zou ik zeggen. Wat kan er allemaal broeien en leven, onder de oppervlakte? Hoe bereik je elkaar écht? Maar het gaat ook over modecreaties, het ambachtelijke maakwerk, creativiteit, schoonheid die niet zomaar kan floreren in het banale, misschien?

De titel van de film heeft ook dat dubbelzinnige, want wat is dat: Phantom Tread? Worden er fantoomachtige draden ingenaaid, is het fantoom misschien de geest van de moeder van de ontwerper
die hem het vak heeft geleerd en die hij steeds bij zich draagt, ook letterlijk; een haarlok ingenaaid in zijn colbertjasje , en is er misschien met opzet een associatie tussen Tread en Threath, dreiging, maar niet echt, want als een fantoom?