Carried Away

In het Gemeentemuseum Arnhem is er in het kielzog van Sonsbeek 2008 , GRANDEUR , een tentoonstelling, genaamd Carried Away, Procession in Art. Meegedragen in de letterlijke en figuurlijke betekenis: je mee laten voeren.

Ik vind het opwekkend en intrigerend, de band die kunst elke keer weer met religie aangaat. Processies zijn van oudsher een katholiek gebruik: heiligenbeelden en relieken die door de straten worden gedragen met muziek en emotie. Francis Alÿs heeft in New York op 23 juni 2002 een moderne processie georganiseerd. Aan het hoofd ervan werd een moderne vrouw als een soort Maria gedragen en achter haar een aantal kunstwerken, waaronder een beeld van Giacometti, Standing Women en Marcel Duchamp. Heeft kunst voor velen dezelfde betekenis als wat voor anderen religie is? Wat is de positie van beide in een gerationaliseerde, technisch en economisch denkende samenleving?

Op deze tentoonstelling moest ik ook aan de thematiek denken van de Dokumenta in Kassel, vorig jaar. Alles is wereldwijd met elkaar verbonden en beinvloedt elkaar.

Heel ludiek was een grote, lichte zachte zwarte bal met een doorsnede van 3 en een halve meter van Yvonne Dröge Wendels. De bal is op allerlei plekken op de wereld geweest en werd door de mensen die er toevallig aanwezig waren in beweging gebracht en doorgerold. Zo werd het een informele ontmoetingsplaats van velen. Er ontstaat door The Black Ball een groepsgevoel en een onderlinge verbondenheid: je laat je meenemen, de bal verleidt je daartoe. Dit is in feite het doel en het tegelijkertijd het hart van alle levende religie.

Project van Francis Alÿs

46664

Vrijdagavond 27 juni was er op de TV een life concert in Hydepark, ter ere van de 90-ste verjaardag van Nelson Mandela. 45 duizend mensen waren aanwezig, heel Hydepark volgepakt. Veel Afrikaanse muziek en westerse bands en als eindafsluiting Queen.

Annie Lennox kwam op helemaal in het wit. Ze is al twintig jaar het boegbeeld van 46664. Dat was het gevangenisnummer van Mandela: nr. 466, in 1964 ingeboekt. Nu is het een gironummer voor Aids-weeskinderen in Afrika, dat deze avond als ondertiteling had : 'It is in your hands...' Alsof Aids wereldwijd verdwijnen zal. Zo, dat kan iedereen met een beetje geld in de zak steken, wij allemaal dus in het rijke Westen.

Annie Lennox werd begeleid door het Agapei-koor: zwarte weeskinderen van Aidsslachtoffers, zelf vaak ook seropositief. Ze zongen in het kielzog van Lennox: 'We are together, we are family', schuchter swingend, naar voren, de gigantische catwalk op, dwars over het juichende publiek.

'Toch wel ontroerend', zeiden de twee Nederlandse commentatoren. Toch wel? Waarom niet gewoon: Dát ráákt me? Ik vind dit zo typisch Nederlands, of Westers, zo je wil. Wel deskundig commentaar over de optredende bands en daarin op geforceerde toon wél opgeklopt zoeken naar emotie en echtheid. 'O wat goéd, kippenvel!'

Gewoon toelaten dat deze kinderen zonder masker, onbevangen zonder bij-effect zingen: 'We are one family': misschien is dat te confronterend. Want 44664 bestaat al lang. Teken dat we met zijn allen helemaal niet één familie zijn.

Nelson Mandela schuifelde zelf ook het podium op. Zijn gezicht gefronst van de inspanning die het vroeg om met één stok het spreekgestoelte te halen. 'Pak mijn schouder maar', hoorde je door een per ongeluk open staande microfoon. Dat was zijn 20 jaar jongere vrouw naast hem. Ook al 70, dus. De beide commentatoren waren het erover eens dat dit toch het echte hoogtepunt van de avond was.

'Dat zo'n broos iemand zoveel kracht kan uitstralen,' zeiden ze. En de Afrikaanse muziek, dat was toch ook een echte verrassing. Ik hoor in hun commentaar een oud, moe, blasé Europa.

Rol

Op het eindeloze strand bij Lies, vlak achter waar ik kampeerde, lag de Holy Roler. Een rad waar drie mensen in konden lopen en op het strand afbeeldingen stempelde met achtereenvolgens een ster en halve maan, een kruis, een jodenster en het AUM-teken uit het boeddhisme. Sporen in het zand van de symbolen van de 4 grote godsdiensten, de brengers van zoveel schoonheid en even zovele gruwelijkheden.

Leuk. Ik kan het wel waarderen dat er een kunstenaar is, die zich de moeite getroost om zo'n gigantisch stempelkussen te maken. Religie zal blijven, als is het maar als eeuwigdurende referentie van beaming of afwijzing.

Nu was het ook net te koud om midden op het strand te liggen, maar de Holy Roler gaf me ook het gevoel: uitkijken! Of was het eerder een artikel dat ik las over de Amerikaanse dichter Frank O'Hara? Een dichter uit de Beat-generation die op het strand aan het zonnen was en overreden is door de strandwacht, die afval aan het opruimen was. Op 40-jarige leeftijd ben je dan zomaar wég.

Het lijkt me een man die zeer intens geleefd heeft getuige deze dichtregels:

It's pretty hard to remember life's marvelous
But there it is guttering, choking then soaring
In the mirrored room of this consciousness.

Roling, roling, roling...

Zanger

'Boys are like cola,
girls are like wine,
so in theory,
the two will never entertwine.

Een jonge spichtige jongenman op het podium met een gitaar. Een beetje een Kleine Prins, die in zijn liedjes een wondere wereld oproept net als in het gelijknamige boek. Ronddwalend op een planeet die nog iets te groot voor hem lijkt, het applaus ontvangend als een danser, met een plié en een lichte kniebuiging.

'Draw me a river,
because the hands that I have
don't seem they can do that for me.'

Een oudere vrouw kocht in eén keer wel acht cd's van hem en zei erbij: 'Nu kun je zeker je huur weer betalen?' Zo'n jongen dus, die dat soort gevoelens bij moederlijke vrouwen oproept.

'Once I was a lady dressed in white and blue
I walked beside the boulevard, because that's what ladies do...'

Zijn naam is Lucky Fonz III en de CD heet Life is Short. Zo is het maar net. Haal er dus uit wat erin zit. Tot de bodem.

Voorstelling (2)

Aan het wad: uitzicht op eindeloze weide, schapen en de dijk, een voorstelling midden in die uitgestrektheid. Het begint met aankijken tegen wit zeil, waar de sporen van hooi en modder nog traceerbaar zijn. Achter je gaat de zon oranje onder.

We bevinden ons achter de schermen van een circus, het drama wordt geschetst: een oudere trapezewerker Joe Saul en zijn grote liefde, een jongere vrouw, Mordeen. Hij lijdt: de bloedband moet doorgaan, maar zij wordt maar niet zwanger. Een jongere trapezewerker probeert haar te versieren. Zij zegt: ik hou van hem, maak je geen illusies. Maar zij weet dat er zaad nodig is en besluit een nacht met hem mee te gaan.

Het witte zeil wordt weggehaald. Het is een half jaar verder. Je kijkt tegen een podium aan dat van ruwe klei geboetseerd is, we zitten nu in de keuken van een boerenfamilie, met dezelfde personen in hetzelfde verhaal. Boerenknecht is de vader van de zwangere vrouw. Een beste vriend van het stel weet van het geheim, maar zwijgt. De oudere boer krijgt nu zijn nageslacht. Maar de boerenknecht wordt gek van liefde: wat er zal onstaat is zíjn gezizin en hij wil het HEBBEN. Maar zij zegt: Je wist het; ik hou niet van jou.

Vier oudere heren in grijze regenjassen begeleiden als onzichtbare engelen vanaf het begin de scenes. Zwijgend zien ze alles aan. Nu manen ze het publiek op te staan. We worden geleid de dijk op, naar het wad. Op de keien gaan we zitten: er is een drijvende vlonder gebouwd, het verhaal gaat verder. Aan zee, een schipperstafereel. Zij hoogzwanger, de oudere man heeft zich medisch laten onderzoeken en weet dat hij onvruchtbaar is, de biologische vader vermoordt hem desnoods om bij zijn familie te zijn. Mordeen zegt: Nu ik bijna de baby krijg ben ik milder geworden en zachter... ik zal er alles aan doen om ook jou te betrekken bij het grootbrengen van dit kind. Maar hij wil niet en vlucht weg.

De oudere man wil niet meer leven en is de wanhoop nabij: dit wil hij niet, de vrucht van het bedrog van zijn vrouw grootbrengen. De goede vriend van beide zegt: Met wie ben ik mijn leven lang bevriend geweest? Met een eng, egocentrisch op zichzelf gerichte man? Of gloort er in je een ander, degene die ik denk dat jij bent? Wie echt liefheeft en vader wil zijn, wil het van elk kind, van elk mens.

Een intens ingehouden stuk zonder poespas met zo'n universele thematiek... De elementen Lucht (trapezewerkers), Aarde (boerenland) en Water (het wad) vervochten met het Vuur: de passie en het verlangen naar onsterfelijkheid van de verhaalfiguren...

Zo zou Kerk moeten zijn. Wat zeg ik nu? Ik bedoel: waar halen mensen tegenwooordig hun bodem vandaan, de grond, het hart van waaruit ze leven? Hoe zorg je ervoor dat je écht leeft en je niet láát leven? Verhalen zijn daarbij nodig. Zo'n verhaal verteld en gespeeld in de natuur brengt je terug tot de basis. Tryater voerde het uit, in het Fries met ondertiteling. Gleone Gloede, heette het, Warm Light, Bright Light, naar een verhaal van John Steinbeck.

Foto's van de voorstelling bij Tryade

Voorstelling

Griene Polle: Een groene weide, omzoomd met naaldbomen. Achterin een tent, gemaakt van de boerenbont kleuren rood-wit-blauw, maar met arabische-perzische motieven. Daar speelde de voorstelliing PAX ISLAMICA, Sawn. Zoals in een moskee, word je gevraagd je schoenen uit te doen. Binnenin voel je je in een berbertent, het speelpodium in het midden, de mensen in drie rijen er knus om heen geschaard.

Een anderhalf jaar oude relatie van een Marokkaan met een Nederlands meisje: hij heeft haar ooit het bed ingesleurd. Zij komt uit de Kentucky Fried Chicken en is onstervelijk beledigd geworden door een klein Marokkaans opdondertje, tuig... een kutmarokkaantje. Zij vindt dat hij namens de marokkaanse gemeenschap excuses moet maken.

Er onspint zich een relatie-interactie. Hij is bij zijn moeder geweest en heeft een bidkleedje gekregen en wil graag met haar bidden.
'Hoezo? En waarom wil je ook ineens iets aan de Ramadan doen en de soep bereiden die dan na zonsondergang genuttigd wordt', vraagt zij.
'En waarom zou ik me iets van je moeder moeten aantrekken, die mij, heidense vrouw niet wil zien?'
Hij weet het niet. Het is toch lekkere soep en wat is er mis met proberen te bidden?

Zij stemt toe. In meditatiehouding maken ze het stil.
Lukt het al?
Ja wat?!
Het lukt hem niet. Hij moet aan héél andere dingen denken. Aan haar vibrator met een lachebekje erop, dat gaat trillen. Gebedspoging mondt uit in een soortement van dans, een tango-achtige vrijpartij. Zij laat zich leiden: zij viel tenslotte op Arabische types .

Dan staan ze stil. Alle ogen van het publiek in het roodachtig schijnsel van het tentdoek, kijken naar de zijkant, waar ze staan. Ze duwen de tent open en je ogen worden ineens verzadigd van het groen van de weide en de bomen, van buiten. De Arabisch-Nederlandse tent rekt zich uit naar een onbekende horizon. Het speelveld krijgt iets van een weg omdat het stel de vloerbedekking weghaalt en er licht-strepen te voor schijn komen.

Zij zegt dat ze geen God nodig heeft. Hij zegt: ik misschien wel. De laatste zin die ze uitspreken, naar elkaar, om de beurt, bijna als in het koorgebed, terwijl ze zittend over de grazig groen weide uitkijken, hand in hand, is iets van: 'Wat ik je na mijn dood kan zeggen, is evenveel als dat ik je tijdens mijn leven kan zeggen.'

Een mooie, kleine Oerol-voorstelling, al wordt het geheel ook in het Frascati-theater in Amsterdam gespeeld. Hoe dat ook maar een beetje de sfeer en de kracht van deze setting kan benaderen? Het lijkt me bijna niet mogelijk.

Doerian

Je hebt in de Tropen een vrucht waar je of van gruwt omdat hij naar het riool ruikt of waar je helemaal gek van wordt, half in katzwijm. Het is de meest erotische vrucht die ik ken en hij heet: doerian.

Alles aan de vrucht werkt op je zinnen. Allereerst de keiharde stekelige bruinige bast waar je met een groot mes een snee in klieft. Daarna moet je het met de druk van je hele lichaam en 2 handen openscheuren. En dan... openen zich in compartimenten grote lichtgelige romige pitten. Zacht vlaaiachtig vruchtvlees, maar toch met een stevige substantie.

Elk compartiment moet je weer met je duimen openduwen, terwijl het zachte natte vruchtvlees omhoog stulpt. Dan ontdek je één, twee of soms drie ovale vleesachtige vormen; de pitten. En dan de hele pit in je mond nemen en tot de kern kaal zuigen...
Anyway.

De smaak ga ik niet beschrijven. In eerste instantie ui-achtig, heb ik mensen weleens horen zeggen. Ik weet het niet want ik was meteen verkocht. Want in tweede instantie? mmmmmmm... Zoet. Een beetje ziltig. Bloemig, een geur die tropische stranden oproept met allemaal mooie mannen en vrouwen daarop.

Ik denk aan deze vrucht door het liedje 'Mango' van EARL OKIN, die ik op Oerol zag. Een oudere man met een zwart hoorn brilletje op. Heeft tot voor enkele jaren geleden bij zijn moeder gewoond. Een rare, gekke man. Als je wist dat hij al dertig jaar gelukkig getrouwd was met een rijke kinderschare om hem heen, dan zou het al heel anders zijn. Maar ergens zie je dat dit niet zo is. Er kleeft iets van mislukking aan hem. Hij heeft ook geen CD's, maar is wel op You Tube te zien. Tja, wie niet, die wil?

Zoals bij de doerian heeft hij iets dubbelzinnig: als ik hem in het echt zou tegenkomen zou hij me met geen vinger mogen aanraken. Maar met gitaar en druipstem smelt je op een afstand. Een beetje.

Homepage Earl Okin

Earl Okin op YouTube

Time Project

Ik was al op Het Eiland, Terschelling dus, voordat Oerol begon. Het heeft wat om in alle rust aan te komen, het eiland op te zien zwellen vol mensen en levendigheid, en in alle rust weer te vertrekken.

Op éen van die eerste avonden fietste ik zomaar wat rond. Ik hoorde flarden muziek en volgde mijn oren. Ik kwam bij de Geitenplak, een moerassig stukje gebied, vlak achter de duinen, omzoomd met dunne naaldbomen. Daar waren dit jaar vier podia gebouwd, witte tenten met lange draden gespannen. Er speelden vier bands in de vier hoeken van het vierkant en ertussen in waren grote schermen met videobeelden. Je zag een grote klok tikken, snelle en langzame beelden van natuur en stadsgezichten, alsof een alziend oog rond zwierf. Als enige aan de kant bekeek en beluisterde ik, wat later bleek, de generale repititie van The Time Project.

In eén van de dagelijkse koffiegesprekken van Kester Freriks en Joyce Roodnat van NRC op Westerkeyn, het centrum van Oerol, was een van de dagen de Oostenrijker Matthias Loibner, de bedenker van het project, aangeschoven.

Doel is om de Tijd te verslaan. Daartoe waren vier bands uit de vier windstreken van Europa die muziek uit het eigen minderhedenvolk spelen, samengebracht. Uit het Noorden de Saami uit Zweden, uit het Westen de Occitanieërs uit Zuid-Frankrijk, Roma uit Oost-Europa en uit het Zuiden moslims uit Griekenland. Ze speelden afzonderlijk, en samen.

Alhoewel de Tijd verslagen moest worden, was het de voorstelling met de meeste stopwatches achter de schermen! Alles moest naadloos op elkaar aansluiten, synchroon met de videobeelden.
Op het einde speelde alle muziek in eén grote apotheose samen en klokslag Middernacht viel de stilte in. Waarna de avond ervoor er een oorverdovend applaus volgde van 1000 mensen.

Ik vind het een mooi, hybridig soortig project. Héél waar gaf Loibner in dat gesprek als antwoord op de vraag waarom hij had gekozen voor traditionele muziek: 'Traditie is niet iets van vroeger, omgaan met traditie is pas werkelijk in het NU leven. In dit project spelen mensen op eeuwenoude instrumenten en maken we tegelijk gebruik van de aller- aller nieuwste techniek. Zo komen oud en nieuw samen, zo onstaat er iets wat écht in het kloppend hart van het leven staat. Mensen realiseren zich te weinig, dat ze traditie nodig hebben om met heldere ogen de toekomst in te kunnen kijken.'

ALLES aan dit project is bewust bedacht, zei hij. We hadden bijvoorbeeld grote massieve stalen muziekpodia kunnen bouwen. Maar we hebben gekozen voor flarderige tenten over de muziekgroepen heen, die als schalen naar binnen staan. Het publiek dat op een kluitje in het midden staat, is als het ware in het stille oog van een storm. Ze hebben een transparant uitzicht op het landschap om hen heen. Zo zijn we als het ware met zijn allen nomaden, de tenten geven ook een gevoel van geborgenheid en intimiteit, die rondtrekkend, maar even bij elkaar, samen de tijd en alle grenzen verslaan.

Het is precies hetzelfde proces, maar dan als het ware omgedraaid en binnenstebuiten gekeerd, als wat in meditatie met een groep gebeurt. Ook dan creëer je een tijdelijke gezamenlijkheid. In plaats van de expressieve explosie van muziek naar buiten, een orgie van geluid, daal je in jezelf de stilte in om uiteindelijk ook de Tijd te verslaan.

The Time Project op YouTube
The Time Project in de Volkskrant

Walking

Oerol ging dit jaar over de Tijd. Paradepaardje was een vertraagde wandeling van het Wad, over de Boschplaat, naar de Zee van ongeveer vier uur (!) , 'Walking' geheten, van de Amerikaan Robert Wilson. Ik heb het de dag na Oerol heen en weer gelopen. In een eigen, maar wel wat vertraagd tempo.

Het landschap lag daar, dat veranderde niet (of verandert juist voortdurend, afhankelijk van weersomstandigheden en plantengroei.

Wél kon ik nog net visualiseren wat al die deelnemers hebben gezien:
De wandeling begon met het kijken in een zwart gat, konisch van vorm zoals een frietzak, vierkant ommuurd door wilgetakken. Het eindigte met het kruipen in dezelfde kegel, maar dan richting hemel, op het strand. Van aarde naar hemel. Van relatieve stilte, naar het woest gebrul van de zee. Halverwege schijnt er een soort engelengezang geweest te zijn: het was het 70 keer (de gemiddelde leeftijd van een mens) versterkte geluid van krekels. That's it.

Men leverde in het begin horloges in, gaf als het ware de tijd af. Eén voor één werd je losgelaten met ongeveer 50 tot 100 meter afstand, je mocht niet stilstaan en ook niet inhalen. Resultaat; een traag bewegende, lange slinger mensen door het landschap. Volgens mij was dit het echte kunstwerk.

Eigenlijk moet ik er wel een beetje om glimlachen. Wandelen is een heel Franciscaanse bezigheid. Franciscus wandelde zichzelf door heel Europa en daarbuiten. In dit geval moet de structuur die je als wandelaar gegeven wordt, je juist bevrijden van Tijd. Zodat je eindelijk kan reflecteren: er gewoon kan ZIJN : jezelf vergeten, je laten opnemen. Dit is eeuwen geleden al in de kloosters uitgevonden. Structurering van Tijd, Tijd zonder doel, geeft immense vrijheid.

God

Moeder aan de telefoon, die me welkom heet, na vakantie.
Ze eindigt met een anekdote van een Nichtje, dat was komen logeren.
- Je mag wel bidden hoor... voor het slapen gaan... je praat gewoon maar een beetje tegen God, net wat je zelf kwijt wil...
- Wie is God dan?
- Nou, die heeft alles gemaakt, alles komt van hem vandaan...

Zoiets dergelijks, op de eerste avond. Nichtje had niet gebeden, maar wel gevraagd: waar komt God dan vandaan? Leuke geloofsopvoeding. Heb ik het vroeger zo ook met de paplepel meegekregen? Net voor de moderne geloofscrisis toen het ineens niet meer done was om met God om te gaan? Ik ben de oudste en de enige van haar kinderen die nog iets met God van doen heeft.
Misschien was deze spontane actie richting Nichtje bij degenen die na mij kwamen niet meer aan de orde.

De volgende avond ligt Nichtje van bijna 7, in bed, sluit haar ogen half en wil wel bidden.
Ze prevelt:
- God ...geef mij morgen een mooie dag. ...en ik hoop dat U morgen ook een mooie dag hebt!

Prachtig en ontroerend.
- Iets voor in jouw blog, zegt moeders.
Hierbij dus.

Het mooie eraan is, dat dit precies de essentie van echt bidden is: Je ontstijgt je eigen ego en je verbindt je met alles en allen om je heen. Al het mooie en goede dat je voor jezelf wenst, dat wens je dus ook een ander toe. Zelfs God.

Oerol

Terug uit mijn tentje op de natuurcamping midden in Terschelling. Als ik hem openritste keek ik zó het bos in, eikenbomen, dennenappels, lage groene varens. De laatste avond zat ik op mijn stoeltje naar de sterrehemel te kijken, hoorde het verre ruizen van de zee en heel dichtbij: twiet-twiet. Een grote bosuil vloog traag en statig voorbij. Einde vakantie, einde Oerol...

- Jij ziet er erg goed uit! helemaal ontspannen!, zegt net een mevrouw hier in het wijkcentrum.
- Zo voel ik me ook! , zeg ik.

Oerol-Overal: mijn zinnen worden geprikkeld door theater dat ofwel gaat over de menselijke conditie, relaties en alles wat daar niet goed in gaat. Ofwel ervaringstheater: minimalistische muziek met licht over de duinpannen heen in dialoog met de natuur.

Het woei die avond bijvoorbeeld heel hard: een duinpan werd aangelicht en je zag het zand sprookjesachtig verstuiven en verwaaien. Een konijn hupte voorbij: een groen volgspot en wat gepingel. Zeemeeuwen zweefden en krijsten: was het hun geluid of dat van een musicus? De volle maan kwam net niet in volle glorie op, wel roodachtig met een zwarte wolkenstreep erdoorheen en het duin ertegenover spiegelde plotsklaps dezelfde kleuren.

Alles smolt samen. De PeerGrouP heetten ze, uit Drenthe en hun voorstelling heette RONDUMHEER: ook 'overal', dus. Zoiets kun je waarderen of niet. Uit het publiek hoorde ik na afloop licht teleurgesteld: ik had me er iets heel anders bij voorgesteld. Maar ook: ik ben diep onder de indruk...

- Mens, wat zie jij er goed uit. Ongelofelijk. Echt super! zegt dezelfde mevrouw nu. Wat een mooi terugkerend refrein voor deze dag.

Oerol is, naast zinnenprikkelende muziek en voorstellingen, ook de verstilling van de geest door duin, zee, wad, ruimte. Dus wat die mevrouw ziet, kan aardig kloppen.

De betoverde doolhof

Vandaag ben ik weer fijn aan het oppassen bij mijn nichtje en neefje.
Nichtje is op dit moment mijn Typiste: zij tiept dit blog.
Achter in hun tuin op een kleedje, hebben we ons eeeeerg druk gemaakt in het betoverde doolhof.
Bedoeling is dat je met je pion allerlei schatten ophaalt, in een doolhof dat voortdurend verandert omdat je bij elke beurt een kaartje van het speelveld weghaalt. Het kaartje dat vrijkomt krijgt de volgende, die voegt het ergens weer in en dat verandert opnieuw de weg naar jouw schat.

Je kunt dus niet vooruit kijken. Je kunt ook niet bedenken hoe de exacte weg naar jouw schat zal zijn. Je kunt alleen maar als je aan de beurt bent, héél alert zijn en heel goed nadenken. Ondertussen mag je niet boos worden op een ander die jou van je pad afhaalt.

Het konijn Flip huppelde er ook nog eens vrolijk tussendoor. Dus af en toe werd de betoverde doolhof door elkaar gehaald door Flip!! En zo werd het bijna een zooitje.

Gelukkig zijn we nou nog allemaal vrolijk en blij.
Neefje levert ook z'n tekst bijdrage aan dit blog. (Riep net triomfantelijk: "Klaar!!") En nichtje typt 3 × zo snel als ik kan, deze laatste regels.
"Wou iemand nog wat zeggen??" vraag ik aan nichtje en neefje:
"Het betoverde doolhof was heel leuk!!" zegt neefje. Ik kijk verwachtingsvol naar links, naar Nichtje, die nog steeds druk typend is:
"IK KAN 15 KEER ZO SNEL TYPEN ALS TANTE MIRJAM!!!!!!!!!!!!!!!"

p.s. We hebben net het hele blog aan elkaar voorgelezen!! Neefje zegt: "Ik wil nog wat zeggen!!"

"KLAAR!!!"

Merkwaardig

Iemand die ik ken en niet ken, ik mail met haar en volg haar blog, is nu op vakantie in dat wat vroeger Joegoslavië heette. Merkwaardig. Gisteren was ze in Dubrovnik en ze zendt een foto van het marktplein. Oude herinneringen van vroeger poppen zomaar op in mijn brein, in zwart-wit beelden. Ik geloof dat het het eerste jaar was dat ik een fototoestelletje had.

Een groentenman achter kistjes. Mijn jongste zusje, nu bijna 40, als kleuter die de duiven voert op een bijna leeg plein... ik til haar op naar een stenen wandfonteintje, naast ons een schoenlapper met rommelige spullen om hem heen. Rust en stilte: maar de markante kerktoren, die is hetzelfde gebleven. Op haar blogfoto stikt het van de mensen. Dikke Amerikanen en Engelsen, meldt ze. Je moet soms niet terug naar oude plekken, geloof ik.

Maar merkwaardig blijft het. Hoe volkomen virtueel zo'n stad weer in je geest tot leven komt:
De kronkelige stenen straatjes, de hitte die er van af straalde. Gisteren meldde ze dat ze op het strand naar de Comedian Harmonists luisterde. Wacht even, lang geleden was ik daar helemaal gek van! Ik opzoeken, ja, daar is het cd-tje.

Ja, ik begrijp nog wel wat ik zo aardig aan ze vond. Ach... wat moet ik weer glimlachen om die androgyne smeuïge mannenstemmen, die met alleen een piano samen een heel orkest vormen. Vooral het liedje: 'WIR sind von Kopf bis Fss auf Liebe einngestelt' krijgt een gelaagdheid omdat het in de wij-vorm is en alleen door mannen wordt gezongen. Zo heel anders dan wanneer Marlene Dietrich het zingt.

Merkwaardig hoe je geest onbekende wegen gaat. Nu heet en is dat deels 'virtuele werkelijkheid', vroeger ging het via pen en papier, diavoorstellingen na een vakantie, kiekjes van de fotograaf waar je weken op moest wachten, eer je het resultaat zag. Zou de mensheid hierdoor veranderen? Zoveel vormen van directe en tegelijkertijd uitgestelde communie: Communio, zonder lijf en leden.

Noemen

Een heel leuke bundel gedichten gekocht, voor bijna niks, op de Zwolse Boekenmarkt, afgelopen zondag. Van Ellen Warmond en de titel alleen is al de moeite waard: DE GROETEN AAN ANDERSDENKENDEN.

Ik citeer er maar eentje:

Noemen

Noem het met name
tegen de vragen
de nachten van bazalt

tegen de zemelen dagen
tegen de hoop die vervalt
tegen de mens die verhongert
tegen het licht dat vergaat

het blindelings blijven benoemen
het naamloze
tot het bestaat.
-------

Zo, daar knapt een mens van op. Ik doe er nog eentje:

Credo'tje

Het gedicht is een mistlamp het velt
geen eerste of laatste oordeel

het bakent een schimmig beeld af
of beeldt iets uit: een baken
op geheimzinnige wegen die vroeger
veel vroeger fluisterend heetten:
Hart
en
Ziel

het gedicht is een polsstok
geen meetlat
het wijst geen lengte en breedte
maar steunt over morsige diepten
kroostvol listen en leugens
de stem in zijn sprong
naar een inzicht

soms.
-------
Zo wil ik dat "geloven", weer wordt: blijven noemen en polsstok zijn.

Skylla

Alles wat je per se wilt en verlangt, dat lukt niet, is ondertussen mijn ervaring. Zo heb ik nu koppijn van het googelen naar een fijne, mooie, ideale, goedkope vakantie naar een interessant oord. Wie wil er dan ook altijd alles? Waarom niet gewoon in Nederland blijven en maar zien...?

Er is altijd een spanning tussen willen en loslaten. Wie 'maar ziet', ziet op een geven moment niks meer. Wie te veel wilt, ontdekt echéc. Is dat nu laveren tussen Skylla en Charibys? Skylla, het zeskoppig monster met twaalf enge armen die elke man opat, en Charybis, de draaikolk waar elk schip in strandde.

Skylla, zo las ik vanochtend in de Griekse Mythen, opnieuw verteld door Imme Dros en heel fijn geillustreerd door haar man, Harrie Geelen, was van oorsprong een onschuldige mooie prinses. Zij wilde niks, maar anderen wilden wat met haar.

Er was een visser Glaukos geheten, een aardse sterveling, waarop Kirke tovenares en dochter van de zonnegod Helios, verliefd werd. Kirke betoverde de vissen die Glaukos ving, door ze weer tot leven te wekken, als ze al op het droge waren. Ze kropen uit het gras weer naar zee. Glaukos was zó verbaasd, dat hij uit nieuwgierigheid ook een grasprietje at. Daarmee veranderde hij in een groene zeegod. Zo was hij van hetzelfde soort geworden als Kirke, geen mens meer, maar goddelijk.

Maar Glaukos werd hopeloos verliefd op de menselijke Skylla. Hij bracht haar parels uit zee, goud uit oude scheepwrakken, zee-annemonen. Het mocht niet baten. Skylla gruwelde van hem; zij was een mens, geen god.

Glaukos vroeg aan Kirke een toverdrank om bij Skylla liefde op te wekken. Daar was het Kirke om te doen, daar wachtte ze op: het drankje dat Glaukos over Skylla heengoot, maakte haar niet verliefd, maar veranderde haar in het monster. Skylla werd opgesloten in die nauwe zeekloof en na het bezoek van Oddyseus door Zeus versteend, zodat ze geen kwaad meer kon doen.

Ik dacht: wat is nou de betekenis van deze mythe? Arme Skylla, zij kan nergens wat aan doen...

Soort hoort bij soort, ook dat zit in de mythe vervat. Maar bovenal: liefde laat zich niet dwingen. Zij komt vanzelf, of niet. Dat geld ook voor genegenheid, vriendschap, gemeenschapszin. Wie dwingt en regelt die verziekt alles.

Nou ja. Blijft natuurlijk de vraag: bestaat er nog zoiets als een 'gezond initiatief nemen'? Googelen totdat je koppijn krijgt, hoort daar in ieder geval niet bij.

Echt

De bussen staken, dus ik moet alles op de fiets doen. Toegegeven: het levert ook aardige ervaringen op. Gisterenavond bijvoorbeeld gefietst in een donker weerlichtende nacht. Poef! hier een shot licht en daar, aan de andere kant, silhouettten van bomen die ineens als bergen oplichten... en toen begon het keihard te regenen! Doornat worden, terwijl de aarde herademt, je huid tot diep in je porieën voelen, alert... anders had ik in een bedompte bus de rit uitgezeten, om alsnog nat te worden.

Of vanmiddag bijvoorbeeld: het veld waar ik 4 dagen niet langs had gefietst stond helemaal rood en wit van de klaprozen en de camille: overal ineens die scherpe, prettige geur door de afwisseling van zon en felle regenbuien. Het is gek weer, maar het heeft ook wel wat.

Er is een foto de wereld rondgegaan: een groen Braziliaans regenwoud en in het midden daarvan een dunne strook grond met wat rieten daken, tenten eigenlijk. Een zogenaamd net ontdekte Indianenstam, maar volgens deskundigen al 21 jaar geleden in kaart gebracht.

Voor die Indianen was de overvliegende helikopter wel nieuw: je ziet ze erop schieten met pijl en boog en anderen heel hard wegrennen. Vrouwen waren helemaal zwart, een teken dat ze in de rouw zijn, wist de deskundige te melden. Zou er ooit een antropoloog het oerwoud in zijn gegaan, op veld nderzoek? En hoe worden ze nu dan gevolgd? Veel kunnen er niet geweest zijn want het is ook al bekend dat 1 op de 5 Indianenen sterft bij contact met de blanken.

In De Gelderlander van vandaag de kop: Uitvaartzorg aast op doden. Ziekenhuizen worden belaagt door uitvaartondernemers die bij het bed van de overledene, de opdracht binnen proberen te slepen. Welke beschaving is nu primitief? Die van de pijl en de boog, waar tot op de huid gerouwd wordt, diep in het Amazonegebied, een kleine groep mensen die niemand verder nodig heeft. Of wij in het Westen: we internetten, bloggen, sms-en, bellen, rijden auto, vliegen en stellen alles in het werk om te LEVEN: Hé waar bent U, contact, alsjeblieft!

Ik zeg altijd tegen mensen dat ik nog in de middeleeuwen leef, zonder internetverbinding thuis of mobiele telefoon op zak.
Toch heb ik ook een busstaking nodig om wakker te worden, om mijn zintuigen écht in werking te stellen: het geluid van regen, de geur van aarde, water op mijn huid, weerlicht dat vlekken achterlaat achter mijn oogkassen... even de échte wereld SMAKEN...
De metafoor bij mystici voor de ervaring van het Mysterie, het Geheim, de Levende, de Eeuwige, het échte leven: God, zo u wilt.

Cement

Zij was kleuterleidster. Haar zus deed administratie bij een groot belastingkantoor.
Ze zijn hun hele leven bij elkaar gebleven en bewoonden hun ouderlijke flat.Dat was nog spannend, of ze die mochten blijven huren, nadat beide ouders overleden waren.

Zag je de eén, dan was de andere in de buurt. Na hun pensionering gingen ze vrijwilligerswerk doen. Samen de financiën van de Katholieke Bond voor Ouderen, de ene voorzitster, de ander secretaris. In de aktiviteitenkommissie van het wijkcentrum. Zelfs bij de Sinterklaasmiddag, niet echt hun ding, kwamen ze toch even kijken hoe het ging.
Bij de dansmiddag vulde de een knorrend en wat mopperig de afwasmachine en zette de ander de kopjes weer klaar. De een draaide sjekkies en pafte er graag op los, de andere zag het hoofdschuddend uit de verte aan.
Twee zussen: uiterlijk erg verschillend en ook qwa humeur: de een kon cynisch en droog uit de hoek komen, de ander was meer een nerveuze drentelaar. Maar toch: een twee-eenheid.

Toen kreeg de ene een hersenbloeding. Fout van de trombosedienst. Of was het gemakzucht? Contrôle was niet nodig, zeiden ze. Maar het was ook een vakantieweek. 's Avonds voelde ze zich niet lekker, maar langskomen hoefde niet, verzekerden ze. Sindsdien liep de andere van het ziekenhuis naar het wijkcentrum, kopjes koffie drinkend en vertellen hoe vreselijk ze het vond dat niemand een antwoord gaf op al haar vragen, hoe haar zuster verkommerde in het verpleeghuis.

'Wilt U douchen?' vroeg een ziekenverzorgster en L. had gezegd: Nee, nu niet... Ze was geradbraakt en had heel slecht geslapen. 'En dan kom je er later pas achter dat dit de enige, niet herhaalbare douchebeurt van de week was!'

Dit was de laatste keer dat ik haar zag. Het is heel snel gegaan. L. is nog even terug geweest in hun flat, maar een tweede hersenbloeding volgte. Ze ligt nu in een tehuis voor dementerende ouderen. En de andere is opgenomen op de psychiatrische afdeling van het ziekenhuis.

Twee mensen, die elkaars cement waren en in de kleine straal om hun heen, het cement van de o, zo begeerde sociale cohesie van een wijk.
Een veilige wereld, bruut doorbroken door anonieme instanties, vreemde dokters, profesionele hulp, deskundigen waar je geen greep op hebt, haaks en dwars op het leven dat ze zelf geleid hebben...

Vanochtend las ik in de krant dat er een massale leegloop is bij de vrijwillige brandweer.
Omdat deze gesommeerd worden om in een ruimere straal dan hun eigen omgeving uit te rukken. Dan kan De Brandweer kosten besparen.
Je bent wel gek om dat te willen.
Voor je eigen dierbare buurt, de mensen die vlakbij jouw wonen: ja, voor hun wil je in het holst van de nacht altijd klaar staan. Elke minuut telt, dat kun je zelf zo voelen.

Maar een samenleving die doof en blind is voor dit kleine gevoel, voor de menselijke maat; van mensen nummers maakt:
'Alles zal zwichten en verwaaien,
wat op het licht niet is geijkt...', zo gaat een lied van Huub Oosterhuis.

Wit

Gisteren liep ik de trap af en zag de krant op de deurmat liggen. Een eng, bleek, geisoleerd hoofd, omgeven met wit, zag ik.
Wat zou er nu weer gebeurd zijn? De Trouw doet meestal niet aan gruwelfoto's op de voorkant, dus van onhoofdingen enzo, zag ik razendsnel af.

Het bleek het hoofd van een jongetje te zijn die uit de melk opduikt. Een ludiek protest van boeren in Noord Holland in Wijdewormer. Die vulden een bassin met melk waar kinderen in konden zwemmen.
Een lieve foto is het dus , eigenlijk. De witte melk drupt van zijn gesloten oogleden, een vage glimlach omspeelt zijn lippen, die door al het melkwitte om hem heen, exta rood kleuren.

In Duitsland worden dagelijks 35 miljoen liter melk weggespoeld. Om de melkprijs op peil te houden. 35 miljoen, dagelijks...stel je dat eens even voor...
Ik denk maar even niet aan al die melkschaarste in Afrika, aan hoeveel mensen die melk als witte motor aan hun neus voorbij gaat.

Ik dacht wel aan Kassel 2007 op de Dokumenta, waar een kunstenaar kinderen minutenlang in eén onbewegelijk beeld filmt: je ziet alleen hun hoofd terwijl er melk of yogurt vanaf de zijkant of frontaal in hun gezicht gekwakt wordt.
Vreemde filmpjes, die eerst vertederen. Totdat je hersenen gaan werken en je gedachten rond gaan spoken: hoe voelt dat kind zich eigenlijk? De ene lijkt het leuk te vinden, de andere ondergaat het wat lijdzaam, er zit ook wat dwingends in...goh, het lijkt ook op zaad...wat wordt er nou verbeeldt?...

Dezelfde kunstenaar TSENG YU CHIN heet hij, uit Taipei in Taiwan, filmpt zo ook een moeder die op de bank met een kind speelt in een witte ruimte, met witte kleren aan.
Waarom?
Het dubbelzinnige van de jongen die zwemt in de melk, het is leuk en wrang tegelijk, is het real-life beeld van dat wat deze kunstenaar bezig houdt.

Hij zegt:
"And I played the role of a child.
It is real skin. It will feel directly.
It is before any outside invasion.
It's reactions are real, allthought displayed in a slightly confusing manner.
Because while it is labeled on the outside,
it will unconsciously drop that label right in front of your eyes."

Zijn installatie heet: Who is listening?
Dat lijkt me de spijker op de kop.
Naar welke stemmen in je hoofd luister je en hoe bepalen die jouw ervaring van wat je ziet?
Interessante materie.
Wit, de kleur van de onschuld: voor de ene om ermee op je bruidsdag met sleep en al te stralen, voor de andere om er je doden in te wikkelen.