Brabant en de bus

Waarschijnlijk kan ik het tellen op twee handen: de keren dat ik met de bus in Brabant reed. Vanaf  het begin van mijn studententijd is daar in Boekel het ouderlijk nest van vriendin W., die nu in Nieuw Zeeland woont, maar even voor twee weken haar vader bezoekt. Dus daar zat ik weer in de bus: Ik ben elke keer wel weer nieuwsgierig omdat er in  Brabant  elke keer weer wat veranderd is.

In den beginne waren er alleen maar weilanden en boerderijen en onduidelijke kleine slordige dorpen. En toen kwam er een keer dat er plots hele grote stallen, de mega-schuren waren verschenen in het landschap. En jaren later viel het me op hoeveel net aangeharkte tuinen met sierfrutsels er waren verschenen voor de huizen en weer een andere keer was er ineens zoveel industrieterrein rondom de dorpen.

Nu waren het de fietsenstallingen die er rondom de bushaltes gemaakt waren. En de oude molens, allemaal in frisse kleuren geverfd met mooie hagen eromheen. Dat zal wel horen bij het cultuur-erfgoed-beleid: alles wat oud en karakteristiek is daar is weer geld voor om dat op te knappen.

En daar stond W. mij bij de bushalte op te wachten. En weer viel het me op, hoe erg ze op haar moeder is gaan lijken. Waarschijnlijk was haar moeder zo oud als ons toen ik haar voor het eerst ontmoette; jonger nog. Haar moeder die ooit over mij zei: 'De hele wereld verandert, maar Mirjam Kho niet'... Haar beeld is ook stil komen te staan omdat zij al gestorven is...

Op de terugweg raakte ik aan de klets met de buschauffeur. Hij kwam van oorsprong van Curaçao en ging daar elk jaar op vakantie. Lekker onbereikbaar want de busdienst heeft de neiging om  mensen ook in hun vrije tijd op te bellen of ze een onverhoopt niet-ingevulde dienst wilden rijden. Voeg daarbij de verwachting dat je altijd bereikbaar moet zijn en collega's bij wie je niet bekend wilt gaan staan als 'die wil nooit een dienst overnemen'. Dan was het wel prettig om écht niet te kunnen komen.

Hij vertelde dat elke rit op elke bus gemonitord is. Big Brother is watching you, is dat dus. Iets vond ik daar wel sympathiek aan: de computer kan het rijgedrag van elk persoon, op elke bus zien. Als iemand standaard op een bepaalde bus te langzaam rijdt, dan gaat men ervan uit dat er iets in die specifieke bus niet goed is voor de desbetreffende persoon. De stoel kan net niet genoeg naar voren zodat een chauffeur teveel de tenen moet gebruiken bij de pedalen, bijvoorbeeld. Dan wordt iemand niet meer op die bus ingeroosterd.

Hoe overal hetzelfde soort kleine menselijke universum zich ontvouwt: Hij vertelde dat er haat en nijd is tussen het personeel van twee verschillende bus-ondernemingen die ooit gefuseerd zijn. 'Ongelofelijk, na al die jaren zitten die nog steeds ieder aan één kant van de tafel in de kantine en ze zeggen niks tegen elkaar. Ik doe altijd net of ik dat niet in de gaten heb en begin gewoon met iedereen te praten. Waar blijven we anders?' Ook reed hij met opzet ongeveer een halve minuut later dan de officiële vertrektijden: dan konden sommige mensen nog net wél de bus halen. Sympathiek hoor!, zei ik.

Allerzielenviering Panta Rhei

Het koor Panta Rhei Vocaal, 16 mensen in totaal, dat op de begrafenis van Moeder zong, houdt elk jaar een Allerzielenviering. Het was gisteren, in de Grote Kerk van Velp en er was een uitnodiging daarvoor met twee vrijkaartjes. De Grote Kerk is een gebouw dat ik meteen associeer met de gegoede burgerij en de villa's eromheen: in Grieks kruisvorm en classicistische stijl. Prachtig onderhouden. Ik kon de donderpreken zó van de kansel horen. Knielen op een bed violen van Jan Siebelink speelt zich in deze contreien af.

Nu is het ook te huur voor bruiloften en partijen en voor dit dus: een viering met het thema Troost, en de akoestiek was er zeer goed. Ook het publiek op deze middag zag er boven gemiddeld welvarend uit en bestond toch veelal uit grijze hoofden. Geen wonder, het was ook een duur koor om te laten zingen en dan is het toch ook wel jammer:  dat zulke mooie muziek toch alleen voor de rijkeren onder de mensen bereikbaar is... Want het was wel heel mooi. Ze zongen vier liederen die ook op Moeders begrafenis te horen waren: Lied aan het licht, The family tree, The road home en We'll meet again.

Dit laatste lied, was het lied waarmee Moeder de kerk uitgedragen wilde worden en ik zag er toen tegenop, dat dit haar wens was. Om de kist de kerk uit te dragen, terwijl nichtjes N en M het zongen en op piano begeleidden, waarna het koor het overnam. Nu werd het publiek uitgenodigd om al staande het refrein mee te zingen. dat was ongeveer midden in het programma en rationeel is niet te verantwoorden, dat het zingen van dit lied met zijn allen troost kan geven en lucht geeft. Het lied ervoor was Somewhere van Leonard Bernstein.

Het houdt me wel bezig: de opbouw van deze Allerzielenviering. Dirigent Frank Litjes vertelde dat ze tijdens de wekelijkse repetities altijd een grote kaars aansteken en dat die dus een jaar lang elke week vlamde en dat  de kaars die nu brandde de nieuwe was, de oude geven ze aan iemand van wie  ze denken dat deze dat licht goed kan gebruiken. Er was een lichtceremonie waar iedereen werd uitgenodigd een waxinelichtje in grote schalen te leggen en de kaarsen die erbij stonden, waar je het vlammetje kon halen, waren ontstoken aan de grote kaars.

Dit is een soort van tegenkant van wat er elke week in de christelijke kerken gebeurt: dan wordt de Paaskaars ontstoken, symbool van de verrijzenis van Jezus en ook die brandt een heel jaar en wordt met Pasen weer vervangen voor een nieuwe. Al het licht word vanuit de Paaskaars ontstoken: bijvoorbeeld de doopkaars en de huwelijkskaars. De lichtceremonie begon met het lied aan het licht van Huub Oosterhuis, een christelijk lied, kun je zeggen en erna zong men Psalm 23: De heer is mijn herder, gevolgd door een afgeleide van het Weesgegroet op muziek van Rachmaninov. Onderwijl speelde de celliste Eveline Rosenhart.

Het koor zingt dus van alles, religieus en niet, klassiek en pop, en staat open voor alle vormen van afscheid nemen. Van steilchristelijk tot moderne nieuwe vormen van ritueel handelen:  ze zijn overal inzetbaar, waar muziek de balsem voor de ziel kan zijn. Veel mooie muziek heeft natuurlijk van oorsprong een religieuze of kerkelijke achtergrond. Maar het blijft opvallend dat deze lichtceremonie toch zo expliciet religieus was ingebed. Er werden ook teksten van troost uitgesproken: die waren weer opvallend alledaags, zonder enige religieuze connotatie. Het was allemaal heel roerend. Volgend jaar weer? Wie weet. Dan kost een kaartje 10 euro.

Het lichaam dicteert

Ik wist niet zeker of ik het op aangename wijze zou volbrengen, wegens moeheid en slaapgebrek, maar ik MOEST. Of het ging eigenlijk vanzelf: gisteren was het zó zonnig en aangenaam weer, dat ik als vanzelf brood ging smeren voor een pakketje en thee ging zetten voor in de thermoskan. Mijn all-time favoriete wandeling van Dieren naar Rheden. Het was heerlijk. Wandelen genereert een eigen energie.

De laatste keer was vorig jaar begin december, er lag witte rijp op takken en bomen en ik had daar fotootjes van aan Moeder gemaild en die had gereageerd met: 'Mooie foto's, nodigt uit om te gaan schilderen!' Waarop ik reageerde met: 'Nou... misschien toch iets om te gaan proberen?' Maar daar reageerde ze niet meer op. Nog geen drie weken later zou ze sterven....

Alles aan je leven is afhankelijk van dat lichaam. Het meeste 'leven' lijkt banaal, triviaal, vol dagelijkse onbenulligheden. En dan ineens kan zo duidelijk worden, dat dát precies het volle leven is: gewoon letterlijk, je gang kunnen gaan. Pijn is een criterium waar je 'gewone leven' ineens niet meer mogelijk is en ook steeds akeliger kan worden. De hele discussie rondom Voltooid Leven is zó Nederlands.

Dat realiseerde  ik me onlangs in de boekenclub. I. die net over de grens in Duitsland woont en die de term Voltooid leven voor het eerst hoorde, reageerde nog authentiek: 'Voltooid Leven?!!! Je leven is nooit voltooid, wat een onzin!' Ik voelde me ineens zitten in een sci-fi-bubble. Ja, dat denk ik ook. Maar als je al heel oud bent en je weet dat er een stervensproces komt dat letterlijk veel pijn zal gaan doen: misschien dan en dan alleen, zou het fijn kunnen zijn om zelf de regie in handen te kunnen houden zodat niet de pijn jouw leven overneemt....

Moeder had geen pijn, ze was alleen maar dodelijk moe, op het laatst. Dat houd het leven dragelijk en ergens ook toch 'gewoon' tot de laatste snik. Mandala's inkleuren in plaats van schilderen. Tóch nog met je rollator een gangpad in schuifelen in de kleine Oosterse winkel op zoek naar jouw lievelingskostje of even opstaan uit de rolstoel in de boekwinkel...

Omdat ik zelf op dit moment helemaal niet meer tegen kunstlicht kan en op zo'n lange wandeling in mijn hoofd heradem en ik me dan 'gewoon' voel, wat meteen weer enigszins verandert in de eerste vijf minuten in de trein, ervaar ik hoe je het doet met de mogelijkheden die jouw lichaam jou aangeeft. Het lichaam dicteert jouw bezigheden. Altijd alleen je lichaam. Want ook intelligentie en een hoog IQ zijn met het lichaam meegegeven.

Cursus Digisterker

Er gaat een wereld voor me open bij de cursus Digisterker. Die blijkt door het hele land gegeven te worden en gratis aangeboden te worden, want Nederland telt naar schatting ongeveer 2,7 miljoen digibeten. Ja, daar kunnen ook veel jongeren onder vallen, die weliswaar heel handig zijn op de smartphone: spelletjes spelen filmpjes kijken en op de social media zijn. Maar dat betekent nog niet dat zij hun weg zouden kunnen vinden bij  de digitale overheid.

Eind 2017 wil de overheid dat alles online gaat gebeuren: van het aanvragen van een kapvergunning voor die boom in je tuin, tot alles omtrent de zorg, het zoeken naar werk, de belasting, je pensioen, uitkeringen,  bekeuringen betalen, en die dingen die ik tot nu toe alleen koppelde aan overheid: je paspoort en je rijbewijs en doorgeven van een geboorte of een overlijden.

Overheid was dus voor mij eigenlijk 'het stadhuis', maar overheid moet je zien als een groot winkelcentrum, met allemaal eigen winkeltjes die ook niet zomaar bij elkaar binnen kunnen kijken en komen, maar waar jij alleen maar naar binnen kan met je DigiD. En die heb ik nu dus, op de cursus aangevraagd.

Ik geloof dat dit toch het moment wordt om thuis een internetverbinding te gaan aanschaffen, met een iPad, zo had ik bedacht. Want alles op openbare computers is onveilig. Ik wil er nog net niet echt aan. Er waren nu drie cursusleiders en drie cursisten. Twee hadden zich vanmorgen afgemeld, die lagen met een teiltje op de bank over te geven. Men vertelde dat dit vaker voor kwam: mensen die op het allerlaatste moment bang worden: voor die computer en bang om af te gaan bij anderen. Zou dat écht zo zijn?

Hoe gaat de overheid om met 2,7 miljoen digibeten? Hoe moet zich dat straks oplossen? Nu al blijkt dat bekeuringen en de daarbij komende boetes niet betaald worden omdat men niet de urgentie ziet om te kijken op 'Mijn Overheid', als er een bericht komt. Ze denken er niet bij na, aldus de cursusleider. Hij mocht niet zijn persoonlijke visie geven , maar deed het toch: 'Misschien is het te cynisch, maar  het lijkt  de overheid niet uit te maken dat mensen geen toegang hebben tot hele stromen van informatie en weet hebben van voorzieningen van de overheid. En omdat er toch ook veel ouderen zitten bij die 2,7 miljoen: ze denken waarschijnlijk: dat probleem lost zich met de tijd vanzelf op...'

Waal, Wolkers, Naardense Bijbel

Gisteren, na het bericht dat mijn werkzame leven als beheerder definitief afgelopen is, besloot ik maar eens een flinke wandeling te maken. Het was mistig en heel zacht weer. Ik ging  naar de Waal. De grote, zwarte half verharende koeien die op kleine buffels lijken, graasden en keken mij lodderig aan. Mijn rivier, mijn stad, dacht ik. Zolang als mijn benen dat toelaten zal ik hier willen wandelen en liggen in de zon en scherven zoeken, en plezier willen beleven aan  het gekabbel van het water, dat water dat altijd blijft stromen.

Ik bedacht me, dat ik nu toch mee kon doen aan een cursus van de bieb van vijf ochtenden die ik al tot twee keer toe moest uitstellen: leren werken met het internet en de overheid. Ik heb nu niet eens een DigiD, onnozelaar die ik ben. En ik had zin om mezelf een cadeautje te geven, op deze gedenkwaardige dag.

Dus ik ging naar de boekhandel en bekeek eerst uitgebreid alle nieuwe mooie agenda's die al te koop zijn. Onderwijl was er een lezing gaande door de schrijver van het proefschrift over Jan Wolkers, die er tien jaar over gedaan heeft en af en toe precies de stem van Jan Wolkers nadeed. Het blijkt dat ongeveer alles in zijn boeken écht autobiografisch is, er is geen schrijver die zó dicht bij de werkelijkheid is gebleven als hij, poneerde Wolkers in den beginne al. Het werd de werkhypothese van het boek en is dus waar gebleken Scenes die wij 'Wolkeriaans' noemen, zijn echt zo gebeurd. Wolkers had stiekem geluidsbandjes bij zich en archiveerde dat, waardoor zelfs geluiden die hij beschrijft er exact zo waren. Een Atlas-arbeid om alles door te spitten.

Nee, een agenda werd het toch niet. Toen zag ik daar de Naardense Bijbel, tweedehands te koop, en daar ben ik al jaren naar op zoek! Ooit heb ik besloten om die niet nieuw te willen gaan kopen. Dat is zo'n beslissing die vervolgens je gedrag in tweedehands boekhandels gaat bepalen: want dan wil je ook altijd bij de Bijbels kijken of het er misschien is. Nooit gevonden, jarenlang en ondertussen vond ik dat ook niet zo gek: Wie het ooit aanschaft doet dat wel bewust , tot de dood erop volgt.

Wat een leuk cadeautje aan mezelf, leuker kon eigenlijk niet. Wat is het mooi uitgegeven, een zwarte glanzende kaft, een prettig lettertype, veel leeg wit op elke bladzijde, mooi vormgegeven met accenten rood en houtschilderingen uit de Naardense kerk en wat natuurlijk de kern en het merg is: wat een prachtige vertaling;  zó poëtisch en krachtig en transparant, dat je zin hebt om het hardop te gaan lezen. Ik las het begin ven Genesis, het Hooglied, stukken Prediker, Jesaja, een aantal Psalmen en vanochtend het hele Johannes-evangelie achter elkaar. Dat heel dikke boek mag nu standaard op mijn lange houten tafel beneden liggen.  Lekker ouderwets: Ik ben van plan om elke dag Naardense Bijbel te gaan lezen.

Beheerder-àf

Ik heb net te horen gekregen dat ik uit dienst word gezet. Ik ben dus geen beheerder meer, en men moet binnen de gemeente zoeken naar passend werk. Wat dat juridisch en rechtspositioneel allemaal te betekenen heeft, wist men nu ook nog niet. Dat moesten ze nog uitzoeken. Eerlijk gezegd, ik weet ook niet wat ik hier nu van vind en wat voor actie ik nog kan ondernemen. ... Alleen dat ik de komende weken dus nergens meer hoef te zijn tot er een bericht komt.

Er is ook iets van opluchting, want er is inderdaad overal kunstlicht in de wijkcentra. Daartoe hoef ik me nu niet meer te verhouden. De afgelopen dagen  heb ik in het donker op de bank veel gelezen. Gisteren Tikkop van Adraan van Dis. De titel verwijst naar aan de drugs verslaafde jongeren in Zuid Afrika. Knap hoe hij in Adraan-van Dis-taal, simpele en transaprante zinnen de complexe Zuid Afrikaanse samenleving weet neer te zetten. Dan is Nederland een paradijs, hoe dan ook.

En het boek In Kassel is niks wat het lijkt van Enrique Villa Matas, meegenomen uit de bieb, om de titel, natuurlijk. Het boek bracht me geheel terug naar mijn eigen Documentea-Kassel-tijd van vijf jaar geleden, ik heb de Kunstforum en ander materiaal. zoals het Log-book en de catalogus er ook weer bij gehaald. Want het boek vertelt precies over de Documenta, zoals mijn eigen beleving was: een uitzonderlijk speelterrein voor de verbeelding, waar de kunst je naar alle hoeken van de aarde bracht met het overkoepelende thema van Verwoesting en Herstel.

De Spaanse schrijver Enrique wordt uitgenodigd om een week lang in het Chinese restaurant Djenghis Khan aan een tafeltje in het openbaar te schrijven in The Writers Residence. Ja, dat was er echt, ik heb het gezien, er zat toen niemand aan tafel. Hij gaat erop in op zoek naar het wezen van de avant-gardische kunst. Maar misschien is dat de MC Guffin voor de lezer van het boek Een Mc Guffin is een aanleiding of een oorzaak die in het begin genoemd wordt om de belangstelling te wekken, maar op het einde helemaal niks te maken heeft met wat op gang wordt gezet.

De koude bries van Ryan Gander in het Fridericanum, de donkere ruimte met dansers van Tino Seghal, waar kunst lijkt opgelosd in het niets, de mesthoop- tuin met de vrouw met het bijenkorfhoofd en de windhond met de roze poot te midden van ook opgestapelde betonplaten van Pierre Hughes, de stemmen en muziek in het bos van bombardementen in de nazi-tijd  van Janet Cardiff, de muziek helemaal aan het einde van een perron, waar Joden op transport werden gezet. de doing-nothing garden van de Chinees Song Dong met een afvalberg uit zijn ouderlijk huis;  Ik heb het allemaal gezien en heb eraan deelgenomen, zoals de schrijver het in dit boek doet.

Het overtuigt me opnieuw van het belang en het leven-wekkende van Kunst en hoe uitzonderlijk de Documenta van vijf jaar geleden was... 's Avonds heb ik tot twee keer toe een cd van Rod Stewart opgezet en daar eens flink op geswingd. Men moet wat doen om een verhouding te vinden met de moeheid wegens slaapgebrek. Dit zijn zo wat van mijn activiteiten en wie weet wat ik nog moet en zal doen, nu ik beheerder-af ben.

Onder al het herfstblad

Een paar heftige uren vol contrast op de vroege maandagochtend. Ik wist niet meer wie er aan de beurt was om een tekst aan te leveren, voor de meditatie en omdat M. en ik al overwogen hadden om tekst helemaal weg te laten, dacht ik het maar even zo te laten. Maar ik werd wakker met de volgende woorden:

Onder al het herfstblad

een verborgen schat

kleine rode paddenstoelen

zo is de liefde

te midden alle vergankelijkheid

Ik had het, bij de koffie net op een kaartje geschreven en was net een vraag aan de revalidatiearts aan het formuleren: of te veel kunstlicht blijvende schade kan veroorzaken, toen mijn mobiel ging. Het was het bureauhoofd die zich afvroeg of ik wist dat het de bedoeling was, dat ik om 9.00 op mijn werk moest zijn.

Nee dus, zij had deze mail pas zaterdagavond gestuurd en ik had zaterdagmiddag voor het laatst mijn werkmail geopend. Of ik dus kon komen? Het was 8.15. Ik zei: Nee, omdat ook mijn gezondheid dat nu niet toeliet. 'Het kan niet zijn dat je helemaal niet meer werkt', zei, ze, 'we raken in een  steeds ernstiger en vervelender situatie, ik zag zelf ook al tegen dit telefoontje op'. Ik beaamde het, ik vind het allemaal ook erg vervelend.

Dus ik niet naar de Inloop, morgen zouden we verder praten, en ik naar de meditatie. En dan dus hardop die woorden uitspreken die óók waar zijn, voor mij:

Onder al het herfstblad

een verborgen schat

kleine rode paddestoelem

zo is de liefde

te midden alle vergankelijkheid.

Even in de stilte op adem komen en daarna naar de bieb om de bedrijfsarts te mailen. En snel dit blogje schrijven.

Familierituelen

Siciliaanse M. had op haar mobiel een hele fotorapportage voor mij in petto. 'Heb jij al gemaakt, schnitzel?'vroeg ze. Nee, nog niet. 'Hier jij kijken, ik heb gemaakt deze week, zó.' Op een fotootje in een wit schaaltje het geklutste ei, een hoopje bloem en een ander hoopje met paneermeel, knoflook, peterselie en geraspte oude Permegiano-kaas door elkaar heen. 'Zó jij doen: eerst in meel, dan ei, dan de rest, dan bakken in olijfolie.... Vervolgens kwam er een fotootje met een schaal dikke op elkaar gestapelde gebakken schnitzels, waar de geschaafde kaas nog te zien is. Mmm... het zag er erg lekker uit. En het vlees: 'Jjij moeten laten snijden door Turkse slager.'

Toen liet ze fotootjes zien van haar nichtje, dat vroeg in de zomer geboren is. 'Weet jij wat dit is? Dat is de eerste keer nageltjes knippen. Dat is een feest bij ons. Dit allemaal goud en geld. Ik heb geknipt, is voor een gelukkig en rijk leven.' Ik zag een foto van de baby met allemaal gouden kettingen om en armbanden en in een van de knuistjes hield ze zeer veel papieren geld. Alleen goud van de hele familie telt, vertelde M., zilver of edelstenen niet. Dit is een Italiaans gebruik.

Het zijn dit soort rituelen die helemaal lijken te ontbreken voor de Gewone Nederlander. Tenzij er wie weet, regionaal allemaal van dit soort gewoontes het toch nog hebben overleefd: het soort dingen die Het Buro in Voskuils grote serie naar op zoek was. Halloween is wél iets wat er voor kinderen is, maar daar ligt vooral de nadruk op het enge en spookachtige. In de kerken heet het dan Sint Maarten en daar ligt wel de nadruk op een lampionnenoptocht en het dragen van het licht.

Maar voor volwassenen? Zo'n ritueel dat met de hele familie gevierd wordt, dat er bij een kindje voor het eerst de nagels geknipt worden en dat tante, M. dus, dit dan doet? Ik zou het leuk vinden als er meer van dit soort gezamenlijke rituelen zijn. Vooral ook omdat het een handeling is waar je gezamenlijk het beste en het liefste en het mooiste voor een ander uitspreekt. Verjaardagen en dan 'lang zal ze leven' zingen bij een taart met kaarsjes, dat is er, nog wel, maar het ritueel verdwijnt in de hapjes en de drankjes.

Ik was in Burgers Zoo en daar was de hele desert vol witte skeletpoppen, er lagen in kruisvorm dodenlichtjes, met daarbij de foto's van dieren die afgelopen jaar gestorven waren in de dierentuin en op een groot schilderij zag je dode dieren naar de dodenhemel lopen en met name de grote oude vrouwelijke chimpansee, de grote moeder van de clan die door Frans de Waal wereldberoemd is geworden, wordt met name genoemd.

Er was een heel altaar ingericht, waar verteld wordt dat er een hoopje zout ligt, om de zielen te zuiveren, water om de dorst van de overledenen te verminderen en als symbool van leven, bloemen om de zielen de weg te laten vinden naar het altaar, speciaal dodenbrood Pan de Muerto dat gebakken wordt voor deze feestdag. En dan is er aromatische rook die het pad vertegenwoordigt tussen leven en dood, en schedels gemaakt van suiker, om je eraan te herinneren dat het leven kortstondig is.

In de dierentuin wordt dus aandacht gegeven aan het Mexicaanse feest van de doden, dat ongeveer gelijk valt met het katholieke Allerheilen en Allerzielen. Het is herfstvakanties, dus er zijn veel families, en kinderen kunnen een puzzeltocht doen en zelf dingen knutselen: doden maskers en Papel Picado, gekleurde slingers in alle kleuren van de regenboog en zwart, die ook door de halve dierentuin hingen op weg naar de desert. Geperforeerd papier met afbeeldingen daarin van skeletjes enzo, dat wind en geluk symboliseert.... Ja, wind en geluk, de geest die waait voor allen...

Vrouwenstemmen

Ja, mentaal ben ik aardig sterk. Ik weet een goed onderscheid te maken tussen de klachten door kunstlicht en dat daar tegelijk ook een andere werkelijkheid is, waarin je los van de klachten je toch gewoon je aardig vrij en gelukkig kunt voelen.... Maar slaapgebrek maakt een mens wel steeds wankeler. Dus gisterenavond had ik behoefte aan stevige muziek.

Stevig, aards en wel ja: ook graag vrouwenstemmen: Dan is het alsof ik mijn eigen vrouwelijk lichaam even mee kan geven aan hun kracht. Dus ik begon met Janis Joplin. En daarna Aretha Franklin en tot slot Jesse Norman. Zo. Die staan als een huis. Daarna trok ik mijn vest aan en ging in het donker nog even in mijn hangmat liggen met een sigaartje. Ik zag één ster fel fonkelen.

Ik heb net een gesprek gehad met de bedrijfsarts. Die sluit niet uit, dat mijn niet-tegen-kunstlicht-kunnen wel degelijk behoort bij klachten na een hersenkneuzing en dat die niet objectiveerbaar worden door een neuro-psychologisch onderzoek, waar ik zonder kunstlicht allemaal schriftelijke testjes moest doen.... Dus op naar een revalidatiearts en die doorverwijzing had ik al van de huisarts.

Ik hoor de rauwe stem van Joplin With a little help from my friends...

De nieuwe bedrijfsarts is een vrouw. Zo ook het nieuwe bureauhoofd. En ook de nieuwe huisarts. Ze zouden wellicht in een privé-situatie best vrienden van je kunnen zijn. Vrouwen die iets willen en die iets bereikt hebben, die daadkracht en zakelijkheid proberen te combineren met toegankelijkheid en menselijkheid. Tja, ieder haar eigen stem en stiel; sterren die fonkelen. Zo ook de mijne, op mijn eigen wijze.

Oude schrijfsels

In een plastic mapje, gehecht met een grote paperclip aan een  grote zwart-wit foto van mij als peuter, met de benen wijd in een jurkje, een speeltje in de hand en met bolle wangen recht in de camera kijkend, zaten wat schrijfsels van mij. Oude sinterklaasgedichten, een hele rijm die ik gemaakt had voor de dertiende huwelijksdag van mijn ouders, een brief aan Vader toen ik elf was. Door Moeder dus op deze wijze bewaard en opgeborgen in de lade met de Belangrijke Papieren.

Ach... Ik lees mezelf terug in een soort van taalgebruik, dat ik nog herken. En ik krijg een inkijkje hoe het dus echt vroeger was:

'De langste reis begint met de eerste voetstap'  zei een chinese wijsgeer

papa kho ging heel vaak bij hem in de leer

want hij is een echte globetrotter, een wereldreiziger dus

en zijn passie om iets nieuws te zien raakt nooit uitgeblust

de ene keer ligt hij in het warme zand van de philippijnse eilanden

dan weer zit hij in Singapore bij een satéman met eetstokjes in zijn handen.

Vader op reis, Moeder thuis met de kinderen en met hen, vierde ze zijn verjaardag in 1969.  De luchtpostbrief ging naar een Franciscaans klooster in Tokio, de St Joseph Friary. Ik lees in mijn kinderlijk handschrift:

Op het ogenblik dat ik schrijf is het kwart over 10 ('s avonds) en het is de dag van je verjaardag. Het was vandaag een fijne dag geweest we hebben bv dit allemaal gedaan: mama had haar eerste appeltaart gebakken die heel goed smaakte. Deze appeltaart aten we op terwijl we kerstballen maakten. En weet je wie later op de avond langs kwam? Meneer Arts. Hij bracht ook een appeltaart mee. Dus nu hebben we 2 appeltaarten.

Het blijkt dat Vader tussendoor al pakjes naar Nederland stuurde:

O ja nog bedankt voor de vruchten die je die meneer mee liet sturen. Ze waren verschrikkelijk lekker. Vooral die mangka. Ik heb de pit bewaard en gedroogd als herinnering. En ook bedankt voor die pop uit India hij was erg mooi. De tas met de vruchten kwam precies op A's  verjaardag aan. A kreeg die zwarte tas van jouw. Ze is er erg blij mee. Ze sleept de tas mee door het hele huis.

A. is dus mijn zusje die vier dagen voor mijn vader jarig is. En ik spaarde klederdrachtpoppen uit alle landen waar vader geweest was.

Vandaag op de verjaardag van jou hebben we lekker gegeten. gebakken aardappelen, biefstuk, anna uit blik en champignons met uien. Het was heel lekker maar ik vind het toch niet zo fijn zonder jou.

Vader had het toch best goed voor elkaar. The best of two worlds. Thuis een liefhebbend gezin dat altijd op hem wachtte en reizen maar! En in hoeverre vertolk ik de gedachte van Moeder in het huwelijksgedicht:

Na het feest kwam de huwelijksreis

dat was op aarde een paradijs

naar een restaurant hier en daar

dat mag ook wel voor een pas getrouwd paar

Maar het feest was gauw afgelopen

Toen na een jaar lieten jullie het eerste kind dopen

ook gauw kwam het 2 e en 3 e kind

en het werd al een heel gezin.

Nou zijn we in de tegenwoordige tijd

het gezin heeft zich tot vijf kinderen uitgebreid

en nu zeggen wij

leef nog lang gelukkig en blij!

Parmigiana, David Grossman

'Ik hebbe jouw gezegd, iz echt heel lekker!', aldus de Sicilaanse M., interieurverzorgster, die me een recept aan de hand heeft gedaan, nadat ik vertelde dat mijn boekenclub bij mij zou komen eten. We geven elkaar een high five. Het heet 'parmigiana', het is een aubergineschotel. Je maakt een tomatensaus met daarin wat knoflook en liefst verse basilicum. Je snijdt de aubergines in lange plakken, smeert ze een beetje in met olijfolie waar wat zout in zit, en je grilt ze. Je kookt eieren. Dan vul je een ovenschaal, eerst met tomatensaus, dan aubergines, plakjes ei en plakjes cheddarkaas. Dan weer tomatensaus... enzovoort. Op het einde een los geklutst ei over alles heen en in de oven. De ham in het oorspronkelijke recept, laat je dan weg, als er een vegetariër mee aan tafel zit.

Bezig zijn met recepten, vind ik als de boekenclub komt eten, altijd wel leuk. Ik dacht eerst om een Perzisch recept op te zoeken, omdat ik las dat het een van de lievelingsmaaltjes is van de familie in het dikke boek dat we gelezen hadden Een vrouw, op de vlucht voor een bericht van David Grossman. Rijst met pijnboompitten en een exotisch kruidje, en ook een aubergineschotel en daar zaten dan abrikozen in verwerkt. Maar gezien mijn fysieke gesteldheid, erg moe wegens slaapgebrek, kwam het er niet van. Het recept van M. viel dus meteen in goede aarde.

Dat boek van Grossman, we waren het er unaniem over eens, is geweldig. Een echt 'zielenboek': het raakt aan alles tegelijk wat er zoal in je interne huishouding kan plaatsvinden, en is tegelijk heel zintuigelijk geschreven. De hoofdpersoon Ora, gaat een trektocht maken door de natuur van Israël, te samen met Avram, de vader van haar zoon Ofer, die zijn zoon nooit gezien heeft. Het was de bedoeling niet: Ora zou de tocht met Ofer maken, ze had de twee rugzakken al ingepakt en dan komt Ofer vertellen dat hij na drie jaar toch weer bijgetekend heeft in het leger.

Het wordt een wandeltocht waarmee Ora als het ware hoopt te voorkomen, dat zij ooit het bericht zal moeten ontvangen dat Ofer gesneuveld is in de oorlog, en het wordt een tocht van loutering. Het gaat over de oorlog van Israël met de buurlanden, over de dynamiek in een gezin, de speciale band van de halfbroers Ofer en Adam, haar andere drie jaar oudere zoon die ze samen met Iljan heeft. Iljan, Avram en Ora zijn elkaars jeugdvrienden, maar Avram komt zeer gehavend en verwond op alle fronten ooit uit de zesdaagse oorlog met Egypte en wordt onbereikbaar. Ora sleurt hem als het ware, geheel onverwacht, deze trektocht in. Het gaat over liefde en vriendschap, over het lot, over angst en die trachten te bezweren, over hoop en het hervinden van onuitroeibare levenslust...

Dan lees je, als het boek uit is in een kort nawoord, dat Uri, de zoon van David Grossman, op driekwart van het manuscript gesneuveld is. Zijn zoons vroegen hem door de telefoon steeds weer wat te vertellen over het boek. Zo hoopte Grossman zelf, door het schrijven van het verhaal, zijn zoons in leven te houden... Ik las het boek gisteren in mijn hangmat voor de tweede keer uit. Het soort boek dat je gerust weer en weer kunt lezen, omdat het je zo dicht op de huid brengt van alles wat er echt toe doet in het menselijk bestaan.

Erfenis

Het blijkt dat er ergens in de rechtspraak is vastgelegd, dat alles tot een half jaar voor het overlijden van iemand, behoort tot zijn of haar nalatenschap en dus een onderdeel van de erfenis is. Als ik het goed begrijp. Dus iemand schenkt in het laatste half jaar van alles weg, heel welbewust, als je weet dat je niet lang meer te leven hebt: dít aan die en dát aan een ander, met begeleidende briefjes erbij enzovoort, en dan blijkt dat alleen maar een intentie te wezen.

Opgepast dus! Want wie kwaad wil, kan kwaad doen: dan zeg je gewoon: het was maar een intentie, ik ben erfgenaam, een vijfde van dat leuke kopje en schoteltje behoort ook aan mij, dus dat moet verrekend worden, alles moet verrekend worden en geschat worden op de waarde! Hebben de doden dan geen recht op bescherming? Zij kunnen zich niet meer roeren, het is toch te vreselijk voor woorden, dat dit mogelijk is...

Waar dient deze wetgeving toe? Om nabestaanden te behoeden voor een dementerende moeder of vader, die op het einde van het leven alles aan een vriendelijk voorbijganger geeft? Om de zakken van notarissen en advocaten te spekken, die met hun adviezen en rechtszaken uiteindelijk de erfenis tezamen opsouperen? Ik snap hier werkelijk niks van.

Je belandt in een boosaardig sprookje, want het heeft iets onwerkelijks. Hoe kun je redeneren in de trant van: Moeder en Vader zijn dood, die komen toch nooit meer terug en nu ga ik de letter van de wet opzoeken en kijken hoe ik hun allerliefste wens: 'Wij hopen dat jullie tot een harmonieuze en vlotte afwikkeling komen van onze erfenis' kan gaan verstieren. Dit moet me even van het hart.

Frida-Kahlo armband.

Erge crisis hier. Ik had mij gisteren per mail ziek gemeld en nu blijkt dat dit alleen maar telefonisch kan en lees ik net, hier in de bieb, de mail van de leidinggevende, dat mijn ziektemelding niet  telt. Of ik zo snel mogelijk contact wil opnemen. Dus ik heb haar voicemail ingesproken op mijn mobiel, die ik alleen bij hoge nood als telefoon gebruik. Dat is nu dus. Enfin.

Crisis alom in het leven. Ik zag dat premier May, bij wat nu haar totale rampspeech is geworden, een armband droeg met grote afbeeldingen van schilderijen van Frida Kahlo daarop. De kunstenares die bekend is om al haar pijn en lijden en dat tot onderwerp van haar schilderkunst heeft gemaakt: allemaal zelfportretten of afbeeldingen waar de pijn vanaf is te zien.

Wat bezielt je om zo'n armband te dragen bij de speech waarvan je weet dat deze moet aanslaan? Dat het erop of eronder zal zijn? Welke inspiratie haal je dan uit Kahlo? Zoets van:' je kunt de beproeving doorstaan?' Kijk je dan , terwijl je het blad omslaat van jouw speech, eens naar Kahlo en put je daar dan moed uit om door te gaan: Kijk, je kunt een wereldberoemde kunstenares worden , ook al lig je vastgekluisterd aan je bed en kun je fysiek geen kant meer op?

Werkt Kahlo dan niet eerder de andere kant op? Wie steeds kijkt naar pijn en lijden, kan toch moeilijk daadkracht, inspiratie en dynamiek uitstralen? Enfin. Ik zou nooit Kahlo op zo'n moment suprème gaan dragen.Ik zie het al voor me, in een gesprek met de bedrijfsarts of een leidinggevende, Ik zou me dan een ware drama-queen voelen. Dan eerder gewoon fijn een armband met... de waterlelies van Monet, ja, dat lijkt me wel wat.

Bokbier en benenwagen

Gisteren vierde ik een uurtje lang 'het- feestje van- het- leven', zo noem ik het maar, geheel onverwachts, dat hoort er dan ook bij, op de Nationale Bokbierdag in Zutphen. Je kon over de koppen lopen op het grote plein. Maar iets verderop richting de IJssel, bij het gemeentehuis, dat als modern gebouw zo goed is ingepast, met alle oude gebouwen eromheen, had Radio.Nederlands.nl een feesttent.

Ik bestelde een mooi roodkleurig bokbiertje Huttekloas geheten, 'een misdadig lekker biertje' noemen ze zichzelf op het viltje met daarop afgebeeld een houten gevangenisstoel met boeien. Van zo'n naamgeving word ik al vrolijk, en daar klonk 'Manuela-a-a'  gezongen door...? De echte Jacques Herb, zo bleek bij de afkondiging, maar dat heeft iets engs, want ik zag zo'n man met een ondefinieerbare leeftijd zingen, zonnebrandbruin en blondig haar: Als het de echte is, dan is hij het resultaat van talloze face-liften en Make-overs, vrees ik. Het liedje was rondom 1971 (!) een hit.

Het zonnetje brak door en ik ben dan écht aan het genieten. Een man kwam voor me staan en vroeg: selfie?, ja hoor, zeg ik dan, dus daar sta ik dan met twee hoofden dicht bij elkaar, ergens op zijn facebookpagina, wie weet? Wat zet hij daarbij? Het geheel duurde hoogstens 30 seconden. Een lange jongen danste rond met een heel grote pot gele Amsterdamse uitjes en deelde die met schwung uit, ik heb er twee tot mij genomen.

Ik had gewandeld rondom Zutphen, door de bossen van Warnsveld en terug langs de Berkel. Een wandeling die mij ook met weemoed beving want ik heb veel gewandeld langs de Berkel met vriend E. Maar die bewandelt nu andere paden, waar ik hem niet meer kan volgen... De dames met wie ik wandelde gingen, alvorens Grieks te gaan eten, een rustig café ergens binnen in. Nee, dat kan ik dan niet, mij laten opsluiten binnen, terwijl het ergens anders feest is.

Wandelaars houden van rust en niet van de drukte en mensenmassa's. Ik hou van mensenmassa's mits zij met zijn allen lol maken en vrolijk zijn. En ik hou van wandelen. Niet na hoeven denken en een groep volgen is soms heel prettig. Maar liefst wandel ik toch alleen. Het was een mooie herfstige dag.

Drag queen

Het Paviljoen van de Aarde op de Biënnale van Venetië opende met zeer grote panelen tot het plafond vol kleurige zonsondergangen die komen en gaan, terwijl ondertussen de stem van een drag-queen spreekt over de abominabele toestand van ons menselijk bewustzijn die er zo'n zooitje van maakt op de aarde. Een klok met digitale cijfers telt af naar nul. Daarna verdwijnen alle zonsondergangen en begint er een disconummer: Lady Bunny zingt You were the one for me, but I blew it.

Charles Atlas is de kunstenaar en het werk heet: The tyranny of consciousness en vanochtend, na een nacht nauwelijks geslapen te hebben door galmen en lichtvlekken zocht ik het filmpje wat ik ervan gemaakt heb op mijn mobieltje op. Die drag-queen met die waanzinnige blonde pruiken op, en maar zingen: Shame! It is a shame, what went wrong with me?

Een drag-queen: zo iemand past net niet in de gewone samenleving, het is een randfiguur, die daardoor kan profeteren over wat het zou moeten zijn, maar wat het niet is: de You, in 'You were the one for me', identificeer ik dan als de Aarde, die zoveel moois heeft om van te kunnen houden en de me is dan de Mensheid, die geen relatie kan leggen met al die schoonheid. We weten wel dat we zoveel verknallen en tegelijk kunnen we als individu dit niet op grote schaal veranderen: ons eigen bewustzijn tiranniseert ons dus ook: de romantiek van een zonsondergang is niet onschuldig.

Zo'n drag-queen doet je  wel goed op de vroege ochtend, als je doodmoe je eigen bed uitstapt O, zielige Ikke. Als troost heb ik een mooie doos met  aquarel kleurpotloden gekocht en een doosje waterverf met Nijntje erop en twee kleine schildersdoekjes. Ik wil weer gaan schilderen en nu dus op kleiner formaat dan eerder, de lijnen van de potloden, het water en de verf volgen, kijken wat er ontstaat. Nu weet ik alleen dat ik het doek eerst lichtgeel ga verven.

Slijm

Gisteren maakte de kinderclub: Slijm. Jawel, slijm. Op internet zijn daar allemaal filmpjes over, zo bleek. Je kunt het maken van shampoo en zout, misschien. Of van lenzenvloeistof met Borax, of van Persil-wasmiddel met nog iets. Pure chemie dus. Lenzenvloeistof is wel een beetje duur, zei ik, waarom niet gewoon behangerslijm, zo'n goedkoop pakje poeder met water en dan veel dikker?

Ik heb daar op de middelbare school met een aantal klasgenoten nog een surprise met Sinterklaas voor gemaakt: we hadden een heel grote kartonnen draak gebouwd en klasgenoten moesten hun cadeautjes pakken door hun arm in de bek van de draak te steken. Al die pakjes lagen te dobberen in de buik van de draak in een dikke laag slijm. De draak was bij mij in de kelder gemaakt, ,dat ook elke maand feestkelder was van de klas voor de klassenfuif,  en moest naar een ander adres. En toen gebeurde het me dat ik een dikke laag slijm over me heen kreeg, bij het uit de auto tillen van de draak op het adres waar Sinterklaas gevierd zou worden. Gatverderie, bah, slijm. Zeker in het kader van de aankomende Halloween?

Maar nee, zo was het niet. Bedoeld is een andersoortig slijm. Ik heb het in Venetië ook gezien: de straatverkoper smijt een bal-achtig monstertje keihard op de grond en die verandert in een plas van slijm en dat trekt dan weer naar elkaar toe en word weer dat monstertje.  Het is wonderlijk om te zien, die substantie die voor je neus aan het bewegen is.

Uiteindelijk lieten ze me het resultaat zien: het was een dikke kauwgumachtige substantie geworden, de ene groen  en de andere lichtroze die je uit elkaar kon trekken en weer in elkaar kon duwen tot een prop, het rook kokosachtig en naar zeep en voelde koud aan de handen .Maar het werkte vooralsnog niet, zoals de monstertjes in Venetië, het veranderde niet van vorm.

Ik kreeg een bolletje mee. Het kan een beetje stuiteren en kaatst terug. Vanochtend zag ik ene groene plas liggen op tafel. Verhip! Na een nacht was het wel verandert en geheel uitgedijd! En je kunt het weer bij elkaar pakken en er weer een balletje van maken.

Het komt me voor dat de kneedbaarheid en het niet vormvaste van dit goedje, symbool kan staan voor de moderne menselijke geest: We zijn nooit meer één ding, we moeten steeds veranderen. Dat heeft een voordeel en een nadeel: dat alles altijd in beweging is, is leuk. Als het maar niet definitief verandert in koud slijm.

Happy Endings

Ik vind er vandaag even niks meer aan. Mij verplicht bloot moeten stellen aan kunstlicht op mijn werk, is geen lolletje. De klachten die hierdoor erger worden, terwijl ik nu weet dat ik zonder kunstlicht me kiplekker zou kunnen voelen, is als het ware even aan luilekkerland ruiken, maar daar nu niet naar binnen kunnen. En ik had bedacht om weer een goedkoop maandabonnement Vrij Reizen in het Weekend aan te schaffen, ik had al uitjes bedacht, blijkt de aanbieding verlopen!

Wat maak ik tot doel ofwel zin, van al deze tegenslag? Gisteren dacht ik dat het wellicht mij aanzet om meer te reizen naar binnen: meer te mediteren bijvoorbeeld, dieper in het hier-en-nu te ademen. Want dat geeft mij meteen energie, mijn bewustzijn is dan anders gericht en duizeligheid en draaierigheid voel ik dan niet. Bovendien is het een aardige bezigheid die je ook in het donker en duister kunt bezigen: één kaarsje aan geeft genoeg licht en maakt de ruimte om je heen vanzelf intiem.

Even iets geheel anders: ik zit weer helemaal in de sferen van The Legacy, een Deense dramaserie in drie seizoenen. Nu komt de spoiler, dus niet verder lezen als je het niet wil weten. Het eindigt namelijk goed met de twee zussen en twee broers, kinderen van een beroemde Deense kunstenares van drie verschillende vaders, op dat grote landhuis met landgoederen Grongaarden. Ik hou van happy endings. Dus ik had zin om terug te kijken: wat hadden ze nou allemaal met elkaar meegemaakt?

Dan valt op hoe goed deze serie gemaakt is. Alsof men al wist hoe het zou eindigen. Zo is Harry Potter geschreven: het laatste hoofdstuk was er al den beginne, van de zeven dikke delen. Bij The Legacy leeft Veronika, hun expressieve, eigenzinnige moeder in de eerste aflevering nog.  Je ziet haar werken maken in het grote landhuis met een team jonge mensen om haar heen, en dan is er één shot waar je een heel grote vis ergens ziet liggen. En zo eindigt het: met een grote foto, waar alle familieleden en aanverwanten op staan, op stoeltjes in lichtblauw hemden, ieder met een grote dode vis op schoot: écht een mooi beeld; welke kunstenaar heeft dit verzonnen voor de serie?

Nu het afwikkelen van een erfenis voor mezelf ook een levende werkelijkheid is, zie ik ook veel beter dan toen ik de eerste keer keek, al die subtiele emoties die er door de verschillende broers en zussen gaan. Door wat laat je je leiden? Signe, de dochter die in het dorp is opgegroeid erft het huis, op een handgeschreven brief, zij kende haar moeder niet, die heeft pas contact met haar gemaakt in de laatste twee dagen van haar leven Zij laat zich eerst leiden doordat ze de wil van haar moeder zoveel mogelijk wil volgen en daarom draagt ze het huis en de grond over aan dochter Gro, die er een groot Museum van wil maken.

Dan blijkt Gro de handtekening van haar moeder vervalst te hebben, zoon Frederik wilde altijd al in het huis gaan wonen en hij wil de anderen uitkopen. Drie en een half miljoen kronen kan Signe rijk worden. Maar nu laat ze zich leiden door iets anders: dat ze graag wil dat de broers en zussen bij elkaar blijven. Daarom wil ze nu het huis toch zelf houden, een rechtzaak volgt. Ik weet nu al dat ze die gaat winnen en ook tijdelijk in het huis gaat wonen en ook weer vertrekt en Emil, de jongste er komt te wonen.

Het mooie van de serie is, dat je al deze karakters ziet groeien en ze allemaal hun eigen bestemming vinden. Gro maakte zich zó druk om de kunst van haar moeder, maar blijkt zelf kunstenares. Frederik, de oudste groeit over zijn jeugdtrauma heen en wordt milder en is niet meer de bezeten advocaat. Emil, de jongste broer verliest zijn onverantwoordelijke gedrag en dat wat hij altijd al in zich had: een warme, speelse persoonlijkheid, die mensen kan  ontdooien komt tot volle wasdom. Pas wanneer een ieder de eigen bestemming vindt, pas dan kunnen ze ook weer met zijn allen door één deur.

Ooooo, dat is een ander luilekkerland, waar ik wel zou willen zijn. Dat Beethoven de Negende gevoel: Alle Menschen werden Brüder. Als dat zo zou zijn, dan zou mijn werkgever niet zo akelig doen, en dan is iedereen fijn en vriendelijk voor elkaar en gun je elkaar het allerbeste. Dat is dus, wat er telkens weer in de kerken verkondigt wordt. En vandaag is het de feestdag van Franciscus van Assisi: de natuur en de dieren en de mensen, allemaal zusters en broeders van elkaar. Ook hij hield erg van happy endings.

Kerk-Wijkcentrum

Ik zit hier met halfgeloken ogen achter een computer in een Wijkcentrum waar ik vroeger begonnen ben als beheerder en lang heb gewerkt. Zo'n gebouw roept herinneringen op. De helft van dit gebouw was ooit kerk: vrijdagochtend zette je daar, in de grote lege zaal, de stoelen voor klaar in kerkopstelling, de koster kwam langs, zette er bloemen neer, het altaar werd schoongepoetst, de tafel gedekt.  Ik vond dat best wel  een mooi werkje. Langzaam ontstond er een sacrale, gewijde sfeer, het ochtendlicht filterde in stralen mooi door de boven ramen, op de vloer.

Door mij is een oud raam van gekleurde glas met vissen, dat aan de zijkant van het gebouw de Mariakapel en de kaarsjes-aansteekplaats was, overgebracht naar het wijkcentrum. De architect kwam toen regelmatig over de vloer, de oude kerk zou een bibliotheek worden en dat is het nog steeds en het wijkcentrum werd grondig verbouwd. 'Wat gebeurd er met dat raam daar?" vroeg ik hem. Voor de sloop, antwoordde hij meteen. Mijn idee of het niet losgebikt kon worden  om het in de nieuwe gang te plaatsen, heeft hij overgenomen.

Ook is er een ronde bar gebouwd: wat een goed idee, ik wou dat ik er zelf op was gekomen, vond de architect, en later is dit concept in meerdere andere wijkcentra ook toegepast. 'Als beloning', grapte hij, maar hij meende het ook, bleek, mocht ik een suggestie doen voor de kleur van de bar. Roze! riep ik meteen, want dat is mijn lievelingskleur en roze is het geworden. Die kleur is nu verdwenen.

Ik heb hier een keer haastig een doodskist het oude kantoor op geduwd en vlug een bruin tafelkleed over de glazen deur gegooid, want er kwamen nog bezoekers voor in het wijkcentrum, , de kist was een paar uur te vroeg gebracht. Want dat gebeurde ook weleens, een uitvaart door de week in samenspraak met het wijkcentrum.

Er kwamen, bij het bericht dat de kerk ging sluiten, huilende parochianen langs. Ze deden niet meer aan regelmatig kerkbezoek, maar ze hadden in hun jeugdjaren wel met de schoenfabriek de kerk zelf bij elkaar verdiend. Niks van dat grote geld is ten goede gekomen aan de buurt eromheen, die trouwens ook weggesaneerd werd.

Mij werd toen wel duidelijk dat een kerk dus toch ook een plek kan blijven waar God woont, ook al was het door de week al Wijkcentrum en werd de bar op zondag onttrokken aan het zicht bij binnenkomst met een dik fluwelen gordijn. Er was een stoere jongen uit de buurt die als zijn vrienden er niet waren, altijd even wilde kijken bij het Mariabeeld.

Januskop 2

Gisteravond, terug van een zomerdag en een regendag op de boerderie,  zag ik thuisgekomen per toeval een film die precies bij mijn stemming paste: Still Mine, gemaakt in samenwerking met de familie waarin het in het echt is gebeurd: Craig en Irene Morrison en hun vijf kinderen in Canada. Craig is 89 jaar en al 61 jaar gehuwd met Irene, die de begintekenen van Alzheimer heeft.

Het is een heel gelukkige liefde, waar passie altijd een grote rol speelde en nog steeds een plek heeft:  Je ziet een breekbare scene van twee oude lijven die elkaar voorzichtig omarmen, ik had dit nog nooit eerder zo gezien. Het huis waarin ze wonen is te groot, de aardbeienplantage waarmee Craig zijn geld verdiende moet stoppen omdat Craig zich geen gekoelde vrachtauto kan veroorloven, dat moet nu, in de moderne tijden, zijn aardbeien worden niet meer aangenomen bij het distributiecentrum, al zijn ze net vers van het land geplukt.

Het oude huis wordt de twee veel te groot en te onoverzichtelijk, een dochter en zoon sturen aan dat ze in een verzorgingshuis gaan wonen, maar ze weigeren dit pertinent. Craig komt op het idee om ergens op het vele land dat hij bezit een heel klein huis te bouwen, gelijkvloers, met een uitzicht naar de zee en een veranda naar de bossen en bergen. Hij weet alles van hout en bouwen: zijn vader was ooit scheepsbouwer. Maar ook hier haalt de moderne tijd hem in.

Hij mag niet bouwen blijkt, terwijl hij al bezig is, hij moet eerst tekeningen laten zien die goedgekeurd moeten worden, het hout moet worden goedgekeurd, alles moet eerst bekeken worden en goedgekeurd,  maar Craig gaat wel verder met het huis, want de tijd dreigt hen in te halen: Irene wordt steeds vergeetachtiger en breekt ook nog eens haar heup. Hij doet iets wat wettelijk niet mag en de gesprekken die hij voert waar hij vraagt om begrip en de besliste, koele doch vriendelijke wijze waarmee er niet naar hem geluisterd wordt en helaas alleen de wet telt, en het huis  met de grond gelijk dreigt gemaakt te worden, deden me erg denken aan mij en de werkgever.

Want de Januskop uit nu, al heel snel dus,  in volle glorie zijn akelige gezicht. Op de deurmat lag een brief van de allerhoogste: ziektemelding wordt niet geaccepteerd, niet verschijnen op mijn werk is werkweigering, waarna ontslag zal volgen. Nou ja. Morgen een afspraak net de huisarts: hoe nu dan verder?

Met Craig en Irene komt het goed. Het wordt een zaak bij de rechtbank, Craig vindt gehoor bij de rechter. De film eindigt met de zin: Craig vierde zijn 91-ste verjaardag in het nieuwe huis. Irene was daarbij. Wat er van mij zal worden, weet ik niet, ik mag toch hopen dat er wel een plekje onder de zon blijft?...