Julia Blackburn wil kijken naar wat afwezig is, heel ver de prehistorie in en in het begin in hoofdstukje 6 komt zij met een anekdote waardoor je meteen wordt meegezogen. Zij was in 1996 in Jeruzalem en een man vraagt of zij de plek willen zien waar Jezus een blinde genas. Hij nam ze mee, een tunnel in, waar ze alleen door de wanden te voelen, voorwaarts konden gaan. Toen uiteindelijk, kwamen ze in een bolvormige ruimte en hij vroeg hen zich om te draaien, ze deden hun ogen open en zagen in de verte een speldenprikje licht, de opening van de tunnel, en ‘Dat was het wonder’, zegt ze.
Ze zegt dat meespeelt in haar zoeken naar de aanwezigheid van wat afwezig is, het verre verleden, dat haar man nog niet zolang geleden gestorven is, maar dat hij zo nabij voelt dat wanneer ze haar ogen dichtdoet op bed, ze zijn hand in de hare kan voelen. Ze gaat moeiteloos over van de beschrijving van een graf uit het Mesolithicum (dat is ongeveer 10.500 jaar v. Chr, ik heb het even opgezocht, na het aflopen van de laatste ijstijd en de mens overschakelde naar landbouw en veeteelt), waar een moeder in omarming met haar pasgeboren baby ligt, naar de begrafenis van haar man. Het laatste muziekfragment was van Blind Willie Johnsen in 1897 geboren als kind van slaven, die met knarsende stem zingt: Won’t somebody tell me, Answer if you can? Won’t somebody tell me, What is the soul of a man? En ook ik hoorde het in die laatste zomerzon.
De sfeer van het boek wordt ook gekleurd door de tekeningen van Enrique Brinkmann, die zij al vijftig jaar kent en die de 18 liederen van de tijd, tussen de hoofdstukken in, begeleiden: fijnzinnig, ritmisch, abstract. Die liederen hebben als grondslag vaak een wetenschappelijk boek dat zij gelezen heeft over dat verre verleden, waar zij evocatief wetenswaardigheden tot leven wekt. Verder ben je getuige van allerlei bezoeken die zij vooral in Engeland en Nederland aflegt, van hoogleraren in de paleontologie tot amateur-verzamelaars die het Britse strand met metaaldetectors afstruinen of met een krabbertje minuscuul in een kliflaag krabben naar miljoenen jaar oude lagen.
In een interview in Boeken zegt Blackburn dat wij sinds het christendom geneigd zijn om ons alleen te focussen op de toekomst, terwijl zij het zo troostrijk vindt om te kijken in dat lange, lange verleden; dat relativeert ons hedendaags belang. Maar ik ben deze dagen ook geraakt door Greta Thunberg en haar duidelijke boodschap: de wetenschappers geven aan dat wanneer wij nu niks doen aan het klimaat, het te laat zal zijn. En wij, in dit hier en nu, zijn samen 7% van de mensheid zoals die ooit geleefd heeft. Het bekende Antropoceen: het zal niet de natuur zelf zijn die gigantische veranderingen op de planeet zullen bewerkstelligen: wij, de mens doen het.
In het boek in hoofdstuk 20 heeft Julia Blackburn het daar ook over: we staan misschien aan het begin van een zesde uitroeiingsgolf, net als toen de dinosaurussen van de aardbodem verdwenen. Zij ontmoet in Aarhus in Denemarken Felix Riede van het departement van prehistorische archeologie die onderzoekt doet naar een verdwenen Europa door een grote vulkaanuitbarsting. Hij en zijn team achten de kans groot dat binnen dertig of veertig jaar er weer zo’n ramp zal plaatsvinden. Hoe groot is die kans? vraagt ze. Hij antwoordt met een vriendelijke, brede glimlach: ‘Honderd procent zeker. Zo’n catastrofe is het natuurlijke resultaat van wat er gebeurd als het gewicht van het ijs van het land wordt genomen’. Door het ijs dat dus smelt en zich terugtrekt....
Vandaag begint de klimaattop in New York, waar Greta Thunberg ook spreekt en dit weekend was er aldaar de jongerenklimaattop. Zij overtuigt door haar volstrekte eerlijkheid, zonder zich ook maar een greintje aan te trekken van wat anderen van haar vinden. Zij heeft het syndroom van Asperger en noemt dit zelf ook een kracht, waardoor zij gezien heeft wat nodig is, zij focust zich en kan zich niet laten afleiden. Een klein meisje met twee lange vlechten, eenvoudig gekleed. Het modehuis Mara heeft nu dergelijke modellen op haar catwalk gezet... Ik moet steeds denken aan die tweeling in The Shining die in een hotelgang waarschuwen terwijl er door de liftdeuren golven bloed alles overspoelen... De klimaatcrisis: Zal de mensheid haar lied van de tijd verder kunnen zingen?....
