donderdag 10 november 2011

Kristallnacht

Gisterennacht fietste ik met volle maan terug naar huis. Aangekomen leek het of het terras in neonlicht stond, zo helder en fel scheen die maan. Ik besloot een maanbad te nemen en een sigaartje te roken in de knisperende koele stille nacht. Waarom krijg je daar zo'n vreugdevolle ervaring van dat je intens, tot in elke vezel leeft? Het geheim van het leven.

Er tjilpten zacht wat vogeltjes in de 'mussenkolonie', die niet meer door mussen alleen wordt bevolkt: het tjilpen is gelaagd geworden met verschillende toonhoogten en ritmes. Dit klonk naar een paar vogeltjes die zich slaperig en behagelijk omdraaiden in het dons van hun nestjes. Mmm... wat kan de wereld vredig zijn.

Binnengekomen zette ik mijn oude transistor-radio aan, die ik sinds het bezoek van mijn gasten uit Dresden, weer tevoorschijn heb gehaald. Het staat ook op de Duitse zender. Het bleek de nacht te zijn van de val van de Berlijnse muur in 1989. Mensen werden uitgenodigd om te bellen en hun verhalen te vertellen.

De eerste beller van der Thomas, en die riep de hele tijd Wahnsinn! Het was Wahnsinn! De vrouw van de radio hoopte nog uit hem te krijgen waar hij dan precies stond in Berlijn, maar Thomas zei alleen maar: Ich war dabei, Wahnsinn, Wahnsinn! Zo'n opgewonden stem in de nacht, die gaat bijna zelf in je mee vibreren 'Dass war der Thomas, die op die historische nacht op precies de juiste plek was en dit zijn leven lang niet zal vergeten' vatte de vrouw kort en bondig samen. 'En hij vond het wahnsinnig', voegde ze er ten overvloede nogmaals aan toe.

Een volgende beller deed het verhaal van zijn vriendin. Die had de hele nacht geslapen en had helemaal niks doorgehad. De volgende ochtend vroeg moest ze de kinderen naar deKindergarten brengen. Door haar straat reden allemaal ronkende trabanten. Ze dacht dat ze hallucineerde. Ze dacht dat de DDR het over had genomen.

Hé hoezo, hoe kun je nou zoiets denken? dacht ik aanvankelijk. Toen viel het kwartje. Zij woonde in West Berlijn en dat was een Westerse enclave midden in Oost Duitsland. Voor de DDR was Berlijn ook gewoon hun hoofdstad. Voor het eerst kon ik me voorstellen dat in het bewustzijn van die West Berlijners toch ook ergens gezeten moet hebben: wat als de DDR gewoon door die muur breekt en de hele stad voor zichzelf opeist? Wat gebeurd er dan met mij, Berlijnse die bij het Westen hoort?

Je kunt zomaar uit je donszachte nestje wakker worden en de hele wereld kan er defintief anders uit zien. In 1938 was het in deze zelfde nacht van 9 op 10 november, Kristallnacht. Zoals mijn vogelkolonie bijna weggesnoeid was door de woningbouwvereniging, zo is een heel volk ooit bijna weggesanneerd en die Kristallnacht, zo genoemd omdat er zoveel etalageruiten van Joden aan diggelen werden geslagen, stond aan het begin daarvan.

Kristallnacht: Een bijna poëtische omschrijving: je ziet de kristallen van het glas door de staten liggen. Zou het ooit mogelijk worden om een nacht van vrede en helderheid, een kristallnacht te gaan noemen? Nee, dat kan niet, zolang er ook maar ergens op de wereld pijn geleden wordt, verdriet en verdrukking; de Wahnsinn op de loer ligt. De kristallen in ons zullen moeten schitteren in de nacht in het geheim, verborgen en stil.