Gisternacht voor het slapen gaan stond ik buiten. Het bos was donker en mistig en in de verte hoorde ik in herhaling, een kreet. Was het een bosuil? Of een vos, een wild zwijn, een wolf? Geven vleermuizen eigenlijk geluid? Om mij heen vielen gestaag eikeltjes. Elk gaf een doffe klap, alsof ze zo zwaar zijn. Vannacht werd ik er wakker van. Het klinkt als héél dichtbij, alsof de werkelijkheid voegt en kraakt en soms scheert er eentje langs het raam, alsof er iemand aanklopt. De sfeer en het gevoel van de schilderijen van Leonara Carrington. Haar reuzenvrouw was de eerste die mij raakte. Ze torent boven je uit en kijkt naar je, zonder zich te buigen, één met de natuur.
Ik moest denken aan het werk van Klaus Littmann, dat ik in Venetië leerde kennen. Zijn werk blijft nooit voor altijd bestaan en hij zoekt een verbinding met de natuur. Hij zag ooit een tekening van Max Peintner en 27 jaar later realiseerde hij het in het echt: een stukje gemengd Europees bos van 299 bomen plantte hij in een voetbalstadion in Klagenfurt, Oostenrijk. Het heet: FOR FOREST - The Unending Attraction of Nature. Van 8 September tot 27 Oktober 2019 kon iedereen van 10.00 uur tot 22.00 uur komen kijken. Hij noemt het ook een megalomaan project. Vindt allereerst maar eens een stadion dat hiertoe bereid is. Hij is ervan overtuigd dat deze perspectief wisseling, een stukje bos dat tijdelijk verhuisd naar midden tussen de mensen, degene die komt kijken kan veranderen. Mijn kijkervaring geschiedde via levensgrote schermen. En dat had al een aardig grote impact op mij.
Twee jaar later realiseerde hij op de Münsterplatz in zijn woonplaats Basel; ARENA FÜR EINEN BAUM met in het museum ernaast een grote tentoonstelling met kunstenaars die op welke wijze dan ook, de boom aanwezig laten zijn in hun werk. Het bijzondere is, dat de arena vorm gegeven is, door het aantal jaarringen die de boom telt, in te schatten. Ik vermoed dat wanneer je daar zit, het de ervaring teweeg brengt alsof je direct in het leven van de boom zelf, op bezoek komt.
In de NRC is er nu een serie van Monique van Hoogstraten en Addie Schulte die praten met mensen voor wie bomen essentieel in hun leven of werk zijn. Deze week een gesprek met een vrouw die ‘bosbaden’ initieert. De ratio doet er hierbij niet toe, zegt ze. Ze ontdekte zelf, per toeval, dat toen ze lang in de nabijheid was van een boom, ze daarvan opknapte. Bomen hebben ook ieder hun eigen sfeer en ‘persoonlijkheid’. In Beijing zag ik regelmatig mensen grote bomen omhelzen. Ik dacht ook aan het werk van Elmo Vermijs ( van wie ik nog foto’s tegoed heb, die hij van mij maakte bij zijn vorig kunstwerk op de dijk, maar dit terzijde.) : Het Parlement van de Bomen, op Oerol, dit jaar; Terschelling. Hij heeft zich laten inspireren door de socioloog en filosoof Bruno Latour, die afgelopen week overleden is.
