Omdat ik van Etty Hillesum het Verzameld Werk heb gekocht, met daarin al haar dagboeken en brieven, ongecensureerd, bedacht ik dat ik mijn oude exemplaar van Het verstoorde leven. Dagboek van Etty Hillesum 1941-1943 wel weg kon geven. Dus ik zoeken in mijn boekenkast om het op te duikelen. Ja, daar was ie. Voorin stond dat ik het gekocht had ter gelegenheid van 'het groepje'. O ja, ooit heb ik dit met een aantal mensen, waarvan het merendeel aanstaand theoloog, gelezen.Het was in het jaar 1982, ook dat staat voorin. Het boek was een enorme hype, ook onder de linksen, de verlichten, zij die geen enkele boodschap meer hadden aan godsdienst of religie. Misschien is het boek de geboortegrond van allen die nu zo druk zijn met alle nieuwe vormen van spiritualiteit of opnieuw terugkeren naar hun christelijke wortels. Want het is opvallend hoezeer het dagboek ook doordrenkt is van mystiek; een heftig zoeken en ervaren van God.
De heel jonge Julika Marijn heeft er een theatervoorstelling van gemaakt die heet naar een van haar andere verzameling dagboeken: In duizend zoete armen. Ik vond het een heel ontroerende voorstelling. Ook het gegeven dat een nieuwe generatie de passie en hartocht van Etty voor een man weet te verweven met die andere 'zoete armen': de omhelzing van het leven zelf, de altijd voortdurende liefdesstroom in het bestaan, 'God', als je dat woord wilt gebruiken.
Ik bladerde wat in Het verstoorde leven en de censuur viel me meteen op. Overal waar ze smacht en worstelt met haar erotische gevoelens: dat is weg gelaten. Dan blijft de 'verhevenheid' van het liefdesgevoel dus over. Maar die sprak 27 jaar geleden dus wél aan! Mijn hele boek zit vol streepjes en uitroeptekens en af en toe wat commentaar. Dus het boek kan ik niet weg doen: het bevat de sporen van mijn eigen bestaansgrond.
Een paar flarden zomaar achter elkaar: Het is moeilijk om met God en met je onderlichaam op gelijke goede voet te staan. / Ik denk wel dat ik naar de afzondering van een klooster verlang. Maar ik zal het toch onder de mensen moeten zoeken./ Ik zal me vandaag terug trekken en uitrusten in m'n eigen innerlijke stilte. In de innerlijke ruimte van stilte waar ik nu een hele dag gastvrijheid aanvraag. / Ik heb de mensen zo verschrikkelijk lief omdat ik in ieder mens een stukje van jou liefheb, mijn God.
En zo kan ik nog wel een poosje doorgaan... Tot slot een andere onderstreping mijnerzijds, eentje waarin ik nu, als ik terugkijk van weet dat het dit is, waarom ik nooit zo geloofd heb in een druk, actief , carrièregericht leven: Ik voel me de bewaarplaats van een kostbaar stuk leven, met alle verantwoordelijkheid daarvan. Ik voel me verantwoordelijk voor het mooie en grote gevoel voor dit leven dat ik in me heb en dat moet ik onbeschadigd door deze tijd heen weten te loodsen naar een betere tijd toe. Dat is het enige waar het om gaat.
Etty's tijd was die van de verschrikkelijke wereldoorlog en de vernietiging van de Joden. Ook zij heeft de oorlog niet overleeft. Maar het Leven waarover zij spreekt, dat heeft ze behouden, tot haar laatste snik en door haar dood heen, in de woorden die ze heeft na gelaten.
